Vitra
New member
TURAN ismi resmî evraka geçti Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri Kurulu, Demokrasi ve Özgürlükler Adası’nda “Dijital Çağda Yeşil Teknolojiler ve Akıllı Şehirler” temasıyla toplandı. Gün uzunluğu süren toplantının arkasında, Türk Devletleri Teşkilatı Sekizinci Tepe Bildirisi yayınlandı. Tepe Bildirisi’nde, Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu’nun isminin “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak değiştirilmesi kararlaştırıldı.
Yayınlanan bildiride “Kazakistan’ın Hazar Geçişli Milletlerarası Doğu-Batı Orta Koridoru da dâhil olmak üzere, Türk devletleri içindeki ekonomik işbirliğini ve bağlantısallığı güçlendirmek gayesiyle Türkistan’da Türk devletleri için kurulacak “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesine katılma davetini memnuniyetle karşıladıklarını beyan etmişlerdir.” sözleri kullanıldı.
‘Turan’ isminin birinci sefer resmi bir evrakta kullanılması ise dikkat çeken ayrıntılardandı.
*Turan ne demek?
Turancıların dava olarak benimsedikleri, yeryüzündeki bütün Türkleri birleştirerek kurmayı düşledikleri devletin ismi.
Tepe bildirisinde şu tabirlere yer verildi:
Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri Kurulu, 12 Kasım 2021’de İstanbul’da “Dijital Çağda Yeşil Teknolojiler ve Akıllı Şehirler” temasıyla toplanmıştır. Toplantıya Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan başkanlık etmiş olup, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov, Macaristan Başbakanı Sayın Viktor Orban ve Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Sayın Bağdat Amreyev katılmıştır.
Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Lideri ve Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı-Elbaşı Sayın Nursultan Nazarbayev görüşmede bir görüntü ileti ile hitap etmiştir.
Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri,
Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması’nın gaye ve prensipleri doğrultusunda ve Türk Lisanı konuşan halkların ortak tarih, lisan, kültür, gelenek ve kıymetlerine dayalı işbirliği ve dayanışmayı derinleştirme ve genişletme konusundaki taahhütlerini bir dahaleyerek;
Türk Lisanı Konuşan Ülkelerin bağımsızlıklarından bu yana kaydettikleri dikkate bedel siyasi ve sosyo-ekonomik ilerlemeyi takdir ederek ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin, Kazakistan Cumhuriyeti’nin, Kırgız Cumhuriyeti’nin, Özbekistan Cumhuriyeti’nin ve Türkmenistan’ın bağımsızlığının 30. yıl dönümünü kutlayarak;
Türk Devletleri Teşkilatı’nın kuruluşundan bu yana kaydettiği ilerlemeden duyduğu memnuniyeti tabir ederek, Türk Dünyasında işbirliği ve eşgüdümün sağlanmasında ve Türk Dünyasının bedellerinin ve çıkarlarının bölgesel ve milletlerarası toplulukta daha fazla desteklenmesinde Teşkilatın rolünü geliştirmesindeki taahhütlerini vurgulayarak;
Bilhassa egemenlik, toprak bütünlüğü ve milletlerarası kabul görmüş sonların dokunulmazlığı ve iç işlerine müdahale etmeme konularına hürmet ve dayanak başta olmak üzere, milletlerarası hukukun genel kabul görmüş norm ve prensipleri uyarınca, Üye Devletlerin güvenliğini ve istikrarını güçlendirmeyi hedefleyerek;
Ticaret, ulaşım, yatırım ve bölgesel ilişki ile ilgili teşebbüslerin teşvik edilmesi yoluyla COVID-19 daha sonrası ekonomik toparlanmayı amaçlayan tüm Üye ve Gözlemci Devletlerin ortak eforlarının sürdürülmesinin büyük kıymetini vurgulayarak;
Üye Devletler içinde konsolide bir tavır geliştirmek için Türk Dünyasının çıkarlarını etkileyen bölgesel ve milletlerarası konularda istişarelerde bulunmanın ehemmiyetinin altını çizerek,
Aşağıdaki konuları:
SİYASİ MEVZULAR, DIŞ SİYASET ve GÜVENLİK MEVZULARINDA İŞBİRLİĞİ
1. “Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi”nin ismini “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak değiştirmeyi kararlaştırdıklarını;
2. Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı – Elbaşı ve Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Lideri Sayın Nursultan Nazarbayev tarafınca başlatılan “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”nu, Türk Devletlerinin ortak çıkarlarının bulunduğu türlü alanlarda geleceğe dönük işbirliğine rehberlik edecek stratejik bir evrak olarak kabul ettiklerini ve uygulanması için “2022-2026 Türk Devletleri Teşkilatı Stratejik Yol Haritası” hazırlanması talimatını verdiklerini;
3. Türkmenistan’ın gözlemci ülke olarak Türk Devletleri Teşkilatı’na katılmasından duydukları kalbi takdir ve memnuniyeti söz ettiklerini ve bu kararla Türk Devletleri ve halkları içindeki dayanışma ve işbirliğinin geliştirileceğine olan inançlarını lisana getirdiklerini;
4. Türk Devletleri Teşkilatı’nın öteki devletler ve memleketler arası kuruluşlarla işbirliğini geliştirmesine hizmet edecek “üçüncü taraflar” ile işbirliğine ait yolları kabul ettiklerini;
5. Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryası’na, tahsis ettiği yeni tarihi bina için Türkiye Cumhuriyeti’ni takdir ettiklerini;
6. Azerbaycan Cumhuriyeti’ni “44 Günlük Vatan Muharebesi”ndeki zaferinden ötürü tebrik ettiklerini, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin ve Genel Sekreterinin, Azerbaycan’ın topraklarını işgalden kurtarması uğrundaki haklı davasına verdiği kararlı dayanağı takdir ettiklerini, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve memleketler arası kabul görmüş hudutların dokunulmazlığını karşılıklı olarak tanıma ve hürmet duyma temelinde Ermenistan – Azerbaycan içindeki ihtilafın sona ermesini memnuniyetle karşıladıklarını ve Ermenistan ve Azerbaycan içindeki alakaların olağanlaşmasını desteklediklerini, Üye ve Gözlemci Devletlerin mezkur Azerbaycan topraklarının ihtilaf daha sonrasında bir daha ihyası, inşası ve entegrasyonuna katkıda bulunmaya hazır olduklarını tabir ettiklerini;
7. Kıbrıs meselesinde Ada’daki gerçekler temelinde adil, kalıcı, sürdürülebilir ve karşılıklı olarak kabul edilebilir bir tahlile varılması gerektiğini vurguladıklarını; temel ve eşit haklarını garanti altına alma isteğini taşıyan Kıbrıs Türk halkıyla olan dayanışmalarını tabir ettiklerini ve Türkiye’nin Kıbrıs Türk halkının Türk Devletleri Teşkilatı’nın ilgili faaliyetlerine katılmaya davet edilmeleri talebini tanıdıklarını;
8. Kırgız Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen Anayasa ıslahatlarını olumlu biçimde değerlendirdiklerini ve ülkenin daha fazla demokratik gelişmenine takviye verdiklerini;
9. Kırgız-Tacik sonundaki duruma barışçıl bir tahlil bulmak için Kırgız Cumhuriyeti’nin gayretlerine takviyelerini söz ettiklerini ve bu bağlamda Kırgız Cumhuriyeti ve Tacikistan içindeki diyaloğu memnuniyetle karşıladıklarını; karşılıklı itimadı güçlendirmek ve gelecekte çatışmalardan kaçınmak için iki tarafı gerekli adımları atmaya çağırdıklarını;
10. Gözlemci Devlet olarak Türk Devletleri Teşkilatı ile artan işbirliği ve eşgüdümün yanı sıra, tüm Üye Ülkelerde diplomatik temsilcilikler kurarak Türk Devletleri Teşkilatı ile münasebetlerini stratejik bir seviyeye yükseltmesinden dolayı Macaristan’ı takdir ettiklerini ve Macaristan’ın, Budapeşte’deki dönüşümlü V4 başkanlığı sırasında Türk Devletleri Teşkilatı ve Vişegrad Kümesi’nin (V4) ortak Devlet Liderleri Tepesi’ni toplama teklifini desteklediklerini;
11. Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov’un yapan diyalog ve işbirliğinin teşviki için bölgeler ortası Orta Asya + Güney Kafkasya platformunun kurulması inisiyatifini not ettiklerini;
12. 2020-2021 periyodu BM Genel Heyeti Lideri Sayın Volkan Bozkır’ı bakılırsav mühletini muvaffakiyetle tamamladığı için tebrik ettiklerini ve Türk Lisanı Konuşan Devletlerin tavırlarını memleketler arası seviyede destekleme eforlarını takdir ettiklerini ve Sayın Kairat Abdrakhmanov’u AGİT Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiseri bakılırsavine seçilmesinden dolayı tebrik ettiklerini;
13. Macaristan’daki Türk Devletleri Teşkilatı Temsilcilik Ofisinin faaliyetlerini, Üye Ülkelerin bağımsızlığının 30. yılı münasebetiyle anma etkinliklerinin düzenlenmesi de dahil olmak üzere, memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlere sözkonusu Temsilcilikte ortak üst seviye etkinlikler düzenleme davetinde bulunduklarını;
14. Üye ve Gözlemci Devletlerin, COVID-19 pandemisi sırasında sözkonusu global tehdidin olumsuz tesirlerini azaltmak için Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesindeki ikili dayanışma ve işbirliğinin devam ettirilmesine bağlı kaldıklarını;
15. Türk Dünyasının manevi başkentlerinden biri ilan edilmesi vesilesiyle, Türkistan’da düzenlenmekte olan faaliyetleri takdir ettiklerini ve Türk Dünyasının öbür kentlerine misal statüler verilmesine ait Yönetmeliğin kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
16. Dışişleri Bakanları Kurulu’nun 27 Eylül 2021 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen olağanüstü toplantısında kabul edilen Bildiriye atıfla, Afganistan’da temel insan haklarını koruyan kapsayıcı ve temsili bir siyasi sistemi desteklediklerini bir daha vurgulayarak faal, şeffaf ve hesap verebilir düzenekler aracılığıyla Afganistan’a acil insani yardım sağlanmasına yönelik gayretlerin sürdürülmesi davetinde bulunduklarını, Afganistan ekonomisindeki sıkıntı durumu hafifçeletmek ve Afganistan halkının geçim kaynaklarını muhafazaya yönelik tedbirler almak maksadıyla daha fazla memleketler arası dayanak davetinde bulunduklarını;
17. Terör, aşırıcılık, bölücülük ve ırkçılıkla çabayı sürdürürken, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı ve İslamofobinin ve nefret telaffuzunun her cinsine ve biçimine karşı gayrette işbirliğini geliştirmeye ve bu alanlarda memleketler arası alandaki gayretlerinde eşgüdüm sağlamaya karar verdiklerini;
18. Ortak çıkarlara ait güvenlik sorunlarında yakın eşgüdüm ve işbirliği gerçekleştirmek üzere Üye Devletlerin ilgili makamları içinde Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde tertipli olarak yapılan güvenlik istişarelerinin sürdürülmesi istikametinde talimat verdiklerini;
19. Gözden geçirilmiş Aksakallar Kurulu Yönetmeliği’nin kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını ve olağan toplantılarının devamı için talimat verdiklerini;
20. Devlet önderlerini, Dışişleri Bakanlarını ve milletlerarası kuruluş liderlerini, COVID-19 pandemisinin ortaya çıkmasından bu yana birinci kere bir ortaya getiren Antalya Diplomasi Forumu’nu muvaffakiyetle gerçekleştiren Türkiye Cumhuriyeti’ni, 15-16 Temmuz 2021’de Taşkent’te “Orta ve Güney Asya: Bölgesel İlişki, Sınamalar ve Fırsatlar” temalı Memleketler arası Konferansa muvaffakiyetle evsahipliği yaptığı için Özbekistan Cumhuriyeti’ni ve 15 Eylül 2021’de Nur-Sultan’da ХVII. Avrasya Medya Forumu’nu ve “Türk Lisanı Konuşan Ülkelerde Medya – Yeni Şartlarda İşbirliğinin Geliştirilmesi” temalı özel oturumunu muvaffakiyetle gerçekleştirdiği için Kazakistan Cumhuriyeti’ni tebrik ettiklerini;
21. Adalet alanında işbirliğinin devamını takdir ve teşvik ettiklerini; Adalet Bakanlıkları ve Üye Devletlerin öteki ilgili makamları içinde işbirliği başlatılmasını teşvik ettiklerini;
EKONOMİK VE SEKTÖREL İŞBİRLİĞİ
22. Karşılıklı ticaret ve yatırımı kolaylaştırmak için gerekli tedbirleri alarak Üye Devletler içinde elverişli şartlar yaratma emeline bağlı kaldıklarını, 10 Eylül 2021 tarihinde Bakü’de düzenlenen 10. İktisat Bakanları Toplantısında ve 6 Mayıs 2020 tarihinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilen ortak Ekonomi/Ticaret Bakanları ile Gümrük Yönetimleri Liderleri toplantısında alınan kararların takibi için ilgili makamlara talimat verdiklerini;
23. Kırgız Cumhuriyeti’ni, yeni bir ekonomik işbirliği ve etkileşim yolu olarak Birinci Avrupa Birliği-Orta Asya Ekonomik Forumu’nu 5 Kasım 2021 tarihinde Bişkek’te muvaffakiyetle düzenlemesinden ötürü tebrik ettiklerini;
24. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarını, Türk Yatırım Fonu’nun Kuruluş Anlaşması’nı en geç 1 Eylül 2022 tarihine kadar eşit sermaye katkısı ve eşit oy hakkı prensibine dayanarak en son hale getirmekle nazaranvlendirdiklerini;
25. COVID-19 kısıtlamalarının devam ettiği göz önüne alındığında, Üye ve Gözlemci Devletler içindeki ticaret hacminin artırılmasına ait teklifler üzerinde çalışmaya ve pandemi sırasında bilhassa Üye ve Gözlemci Devletlerin KOBİ’leri içinde ticari uygulamalarının geliştirilmesine yönelik ortak projelere ait tekliflerin ayrıntılı biçimde değerlendirilmesini teşvik ettiklerini;
26. Üye Devletlerin ilgili makamlarına, kurulacak bir “Çalışma Grubu” aracılığıyla “Ticareti Kolaylaştırma Strateji Belgesi”nin sonuçlandırılması istikametinde çalışmalarını hızlandırmaları talimatı verdiklerini, Üye ve Gözlemci Devletlerin içindeki ticareti, ihracat potansiyelini ve yatırımları artırmak emeliyle Türk Ticaret Evleri’nin (TTE) kurulması için çalışma başlatılmasını kabul ettiklerini, ilgili hükümet organlarına ticaret tamamlayıcılığını artırmak ve Üye Devletler içindeki niceliksel kısıtlamaları ve tarife dışı tedbirleri ortadan kaldırmak için yeni teşebbüsleri detaylı olarak değerlendirmeleri talimatı verdiklerini;
27. Türk Ticaret ve Sanayi Odası’nın (TTSO), 2 Kasım 2020’de Bakü’de düzenlenen “Azerbaycan’da Yeni Bir Toplumsal ve Ekonomik Kalkınma Dönemi” bahisli olağanüstü toplantı, 44 Günlük Vatan Muharebesi sırasında Ermeni akınlarından etkilenen Berde kentinin sivil nüfusuna Türk Devletleri Teşkilatı ismine yapılan insani yardım; 2021 yılında Budapeşte ve Bakü’de Sekretarya ile ortaklaşa düzenlenen 3. TTSO Genel Heyeti ve iş forumları üzere Türk Devletleri Teşkilatı ismine özel, dal ortasındaki işbirliğini güçlendirmeye yönelik faaliyetlerini memnuniyetle karşıladıklarını;
TTSO Üyesi Odalara TTSO Sekretaryasına temsilci atama davetinde bulunduklarını ve Özbekistan’da TTSO Sekretaryası’nın katkılarıyla TOBB İktisat ve Teknoloji Üniversitesi’nin Taşkent yerleşkesinin açılmasını takdir ettiklerini;
28. “Çeşitli Ekonomik Bölgeler içinde Bilgi ve Deneyim Paylaşımı Hakkında Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu Üye Ülkeleri içinde Mutabakat Zaptı”nın uygulanmasını teşvik ettiklerini;
29. Kazakistan’ın Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru da dâhil olmak üzere, Türk devletleri içindeki ekonomik işbirliğini ve bağlantısallığı güçlendirmek emeliyle Türkistan’da Türk devletleri için kurulacak “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesine katılma davetini memnuniyetle karşıladıklarını;
30. Türk Devletleri Teşkilatı’nın, SESRIC ile işbirliği ortasında hazırlanan “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin Yatırım Ortamı ve Milletlerarası Ticaret Tamamlayıcılığı” hakkında birinci yayınına dikkat çekerek, Sekretaryayı gelecek yayınlar için yeni mevzu teklifleri hazırlamakla gorevlendirdiklerini;
31. Özbekistan’ın “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerinden Sorumlu Hükümet Kurumları içinde Mutabakat Zaptı”na taraf olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde Üye Devletlerin Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerini Geliştirme Ajansları içinde işbirliğini güçlendirmekte mutabık kaldıklarını;
32. 19-20 Eylül 2021 tarihlerinde Taşkent’te Birinci Genç Teşebbüsçüler Forumu’nun düzenlenmesini takdirle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ilgili kurumlarını, Üye ve Gözlemci Devletlerin genç iş insanlarını desteklemek hedefiyle sözkonusu Forum’un gerçekleştirilmesini sürdürmekle nazaranvlendirdiklerini ve bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesine yönelik takviye projelerinin hazırlanmasını tavsiye ettiklerini;
33. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarını, yeşil teknolojiler ve akıllı kentler konusunda işbirliğini epey taraflı bir halde başlatmaları istikametinde talimatlandırdıklarını;
34. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarına, bölgede sürdürülebilir ziraî büyüme ve istikrarlı besin arzına yönelik hayli taraflı işbirliğini güçlendirmeleri talimatı verdiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletleri besin güvenliği alanında işbirliği teklifleri sunmaya davet ettiklerini;
35. Yenilenebilir güç alanında işbirliğini genişletmek de dahil olmak üzere, güç dalında işbirliğini artırma davetinde bulunduklarını;
36. Güç projelerinin bağlantısallığını güçlendirerek ve gelecekteki altyapı projelerinde ortalarındaki bağlantısallığı temel bir öge olarak kabul ederek Üye Devletlerin güç güvenliğinin kıymetini vurguladıklarını;
37. Türk Devletleri Teşkilatı Güç Bakanlarının 24 Şubat 2021 tarihinde yapılan birinci çevrimiçi toplantısının sonuçlarını desteklediklerini, yenilenebilir güç, güç verimliliği, güç düzenlemesinin güzelleştirilmesi ve piyasa faaliyetleri alanlarında işbirliğinin geliştirilmesinin güçlendirilmesi için mevcut olan kıymetli potansiyeli vurguladıklarını, Üye Devletler içindeki bağlantısallığın ve saha seyahatleri ve çalışma ziyaretleri ile yenilenebilir güçte işbirliğine ait teklifler geliştirilmesini teşvik ettiklerini;
38. 30 Nisan 2020 ve 14 Ekim 2021 tarihlerinde Budapeşte’de düzenlenen görüntü konferans toplantısı ve Beşinci Ulaştırma Bakanları Toplantısı sonuçlarını desteklediklerini, Üye Devletlerin ilgili kurumlarını Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridorundan daha verimli, sürdürülebilir ve kesintisiz bir güzergah olarak istifade etmek için idari prosedürleri sıradanleştirmek de dâhil olmak üzere, uygun şartlar yaratmaya devam etmeleri için talimatlandırdıklarını;
39. Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca nakliyat işlerini kolaylaştırmak için değerli bir adım olan “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde Milletlerarası Kombine Yük Nakliyeciliği Anlaşması”nı en son hale getirme talimatı verdiklerini;
40. Zengezur Koridoru’nun Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru kapsamında bağlantısallığın daha güzel sağlanması için ortaya çıkan bir fırsat olduğunu vurguladıklarını ve Koridorun en kısa müddette faaliyete geçirilmesi için Üye Devletlerin ilgili makamlarını, Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti’nin gayretlerini desteklemeye davet ettiklerini;
41. Ulaştırma koridorlarının, gümrük-sınır denetim noktalarının ve lojistik merkezlerin kesintisiz faaliyet göstermesinin sağlanması başta olmak üzere, pandemi sırasında ticari ve ekonomik ilgilerin sürdürülebilirliğini sağlamak için Üye ve Gözlemci Devletlerin dayanışmasını takdir ettiklerini;
42. Sivil havacılıkta işbirliğinin güçlendirilmesinin ehemmiyetini vurguladıklarını ve ilgili makamları havayolu operasyonları için idari prosedürleri kolaylaştırmaya, talebe bağlı olarak Üye Devletler içinde uçuş sayısını artırmaya ve Üye ve Gözlemci Devletler içindeki hava nakliyatı irtibatlarının çeşitlendirilmesine katkıda bulunmaya teşvik ettiklerini;
43. Mersin Limanı, Kozmik Lojistik Hizmetleri (Taşkent), Akhtachi (Andican) ve Tirmiz Kargo Merkezi’nin (Surhanderya) Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlar sürecine dâhil edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını, 6 Eylül 2021 tarihinde Samsun’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlar Dördüncü Toplantısı’nın sonuçlarını desteklediklerini ve başka Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlarının yanı sıra öteki Türk Lisanı Konuşan Ülkelerin kara ve deniz limanları içinde daha kapsamlı işbirliğini teşvik ettiklerini;
44. 30 Haziran 2021’de Taşkent’te Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında “e-İzin” temalı Türk-Özbek Çalışma Kümesi Toplantısının düzenlenmesi de dâhil olmak üzere Sekretarya’nın Üye Devletler içinde “e-İzin” konusunda epeyce taraflı işbirliği başlatma gayretini takdir ettiklerini ve ilgili makamlara ulaşımda dijital araçları yaygın olarak kullanma davetinde bulunduklarını;
45. Türk Devletleri Teşkilatı, EİT, TRACECA, IRU, KEİ ve Memleketler arası Nakliyecilik Forumu (ITF) içinde 15 Mart 2021’de, COVID-19 pandemisinin tüm ülkelerdeki insanların sıhhati, toplulukları ve geçim kaynakları üstündeki olumsuz tesirlerini tartışmak için toplanan çevrimiçi toplantının sonuçlarını not ettiklerini ve pandeminin süregelen sıhhat, toplumsal ve ekonomik zorluklarının ele alınmasında ortak bir duruş geliştirmek için yayınlanan Ortak Açıklamayı memnuniyetle karşıladıklarını;
46. “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri Hükümetleri içinde sıradanleştirilmiş Gümrük Koridoru Kurulmasına Ait Protokolün” imzalanması maksadıyla üzerinde muahedeye varılan temel mallara yönelik kolaylaştırıcı önlemlerin uygulanmasını teşvik ettiklerini;
47. Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridorunun tüm potansiyelinden yararlanmak için gümrük ve idari metotları kolaylaştırmayı ve hudut geçiş süreçlerinin ahengine ve sadeleştirilmesine katkı sağlayacak Kervansaray Projesi çerçevesinde gümrük işbirliği ile İpek Yolu’nu canlandırmayı kabul ettiklerini;
– Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde dijital sistemlerin tanıtılması ve hudut ötesi hareketlerde elektronik ön bildirim sisteminin kurulması yoluyla gümrük ve öteki ilgili kurumlar tarafınca verilen müsaade dokümanlarına ait gümrük prosedürlerinin sıradanleştirilmesini teşvik ettiklerini ve Üye Devletleri çağdaş gümrük düzeneklerini ve gelişmiş bilgi alışverişi sistemini kullanmaya devam etmeye çağırdıklarını;
– Sekretaryanın, UNECE ile yakın işbirliği ortasında 15 Haziran 2021’de e-TIR konusunda gerçekleştirilen birinci Çalışma Kümesi toplantısı, Türk Kurulu çerçevesinde Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan içinde dijital TIR pilot projelerinin başlatılması ve IRU ile işbirliği ortasında gümrük makamlarının uzmanlarına yönelik eğitim programları da dâhil olmak üzere Üye Devletler içinde e-TIR konusunda işbirliği kurulmasındaki faal rolünü takdir ettiklerini;
– İlgili makamları, Dünya Gümrük Örgütü ile yakın işbirliği ortasında olarak Üye Devletler içinde dış ticaret süreçlerini kolaylaştırmaya yönelik ulusal Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör Programlarının geliştirilmesi ve uygulanması konusunda birbirlerinin tecrübelerinden yararlanmaya devam edilmesiyle gorevlendirdiklerini;
48. Üye ve Gözlemci Devletleri, Asya ve Avrupa içinde fiber optik yüksek süratli internet çizgisinin inşasını önnazarann Dijital Transfer Merkezi projesinin uygulanmasında Azerbaycan’ı desteklemeye davet ettiklerini;
49. Hazar Geçişli Fiber Optik projesinin değerini vurguladıklarını ve uygulanmasının hızlandırılması çalışmaları davetinde bulunduklarını;
50. Mevcut ve gelecek jenerasyonların sıhhati ve iyiliği için etrafın korunmasının değerini vurguladıklarını, yeşil teknolojilerin uygulanması, biyolojik çeşitliliğin korunması, iklim değişikliğine adaptasyon üzere yollarla bu alanda gerekli acil ortak aksiyonda bulunmayı kabul ettiklerini ve memleketler arası etraf güvenliğinin korunmasına ortak katkıda bulunmaya hazır olduklarını teyit ettiklerini;
– Ortak ancak farklılaştırılmış sorumlulukların şuurunda olarak, ekonomik ve çevresel refah şartlarını sağlamak için kapsayıcılık, ayrımcılık yapmama, sera gazı emisyonlarını azaltmada verimlilik prensiplerine olan sıkı bağlılıklarını ve bilhassa sanayi, tarım, güç, ulaşım ve yenilenebilir güç kaynakları başta olmak üzere düşük karbonlu kalkınma alanında geniş bir milletlerarası değişim ve birbirinden farklı en âlâ teknolojileri geliştirme niyetine sıkı sıkıya bağlı olduklarını kaydettiklerini;
-Üye Devletler içinde iklim gündemi alanındaki etkin işbirliğini memnuniyetle karşıladıklarını, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerinin bu alandaki pozisyonlarının yakınlığını göz önünde bulundurmayı kabul ettiklerini, global iklim gündeminde belirlenen gayelere ulaşılmasını desteklediklerini ve bilhassa sürdürülebilir kalkınma bağlamında iklim değişikliği tehdidine karşı global yansıyı güçlendirmek için Paris İklim Mutabakatının uygulanmasını taahhüt ettiklerini;
51. Türkiye’de ve bölgede meydana gelen orman yangınları ve sel üzere çevresel felaketlerden derin keder ve kaygı duyduklarını tabir ettiklerini ve Türkiye Cumhuriyeti’nin teklifi üzerine doğal afetlerin tesirlerini azaltmak ve güzelleşmeye katkıda bulunmak hedefiyle ortak arama, kurtarma ve rehabilitasyon çalışmaları yapmak için “Türk Devletleri Teşkilatı Sivil Müdafaa Mekanizması” ismi altında Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde afet müdahale ünitesi kurulması konusunda çalışmalara başlanması talimatı verdiklerini, Türkiye’nin orman yangınlarıyla gayret konusunda işbirliğine ait bölgesel bir konferans düzenleme niyetini memnuniyetle karşıladıklarını;
52. 21 Nisan 2021’de çevrimiçi olarak Türk Kızılayı’nın mesken sahipliğinde gerçekleşen, bir ağ kurulması konusunda muahedeye varılan, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerindeki Kızılay Dernekleri Liderleri Birinci Toplantısını memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletleri, Kızılaylar içindeki işbirliğini geliştirmek için bu ağı desteklemeye ve Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri’ndeki doğal ve insan kaynaklı afetlere toplu olarak hazırlamak ve müdahale etmek için güçlerini birleştirmeye teşvik ettiklerini;
53. Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafınca başlatılan Türk Devletleri Teşkilatı “COVID-19 pandemisiyle gayrette Dayanışma ve İşbirliği” temalı olağanüstü Tepesi’nin akabinde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Üye ve Gözlemci Ülkelerinin Sıhhat Bakanlarının 28 Nisan 2020 tarihinde gerçekleştirdiği Birinci Video-Konferans Toplantısının kararlarını tasdik ettiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletler içinde tedbir, teşhis, tedavi, rehabilitasyon, epidemiyolojik çalışmalar ve bilimsel araştırmalarda bilgi ve tecrübe ve uygulanan en düzgün formların değişimine yönelik Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde kurulan Sıhhat Uyum Konseyi ve Sıhhat Bilim Kümesi’nin faaliyetlerini memnuniyetle karşıladıklarını;
55. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Macaristan tarafınca Türk Devletleri Teşkilatı himayelerinde Afrika ülkelerine yapılan aşı bağışını memnuniyetle karşıladıklarını;
56. Pandemi ile uğraşta ön saflarda yer alan Üye ve Gözlemci Devletlerin tabipleri ve öbür sıhhat işçisinin özverili çalışmalarını övdüklerini, 2021’i Memleketler arası Sıhhat Çalışanları Yılı ilan etme teşebbüsü ve aşı geliştirme ve pandemi ile gayret konusundaki tecrübelerini paylaşmak gayesiyle Sıhhat Bilimleri Kümesi’nin birinci yüz yüze Aşı Çalıştayı’nı 24-27 Ağustos 2020’de İzmir’de düzenlemesinden ötürü Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat Bakanlığı’nı tebrik ettiklerini;
57. Sekretaryayı, 11 Eylül 2020’de ortalarında imzaladıkları Mutabakat Zaptını temel alarak, Dünya Sıhhat Örgütü ve Üye ve Gözlemci Devletlerin sıhhat makamlarıyla ortak projeler yürütmeye teşvik ettiklerini;
58. 29 Ekim 2021 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Sıhhat Bakanları toplantısında kabul edilen ve sıhhat alanında global dayanışma ve işbirliğinin ehemmiyetini vurgulayan Ortak Bildiriyi onayladıklarını;
59. şahsi gözetici ekipman, aşılar ve ilaçlar dahil olmak üzere birbirlerine yardım sağladıkları için Üye ve Gözlemci Devletleri çok takdir ettiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletlerin Sıhhat Bakanları ve bilim insanlarının iştirakiyle her yıl Ekim’de “Türk Tıp Dünyası Kongresi”nin düzenlenmesini onayladıklarını;
60. Kamu idaresi sisteminin kalitesini uygunlaştırmak ve bölge içi dijital ticaret ve alım satımı teşvik etmek için e-yönetişim ve e-hizmetler konusunda bir işbirliği platformu oluşturmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde elektronik imzaların karşılıklı olarak tanınmasını ve devlet kurumlarının ve iş bölümünün iştirakiyle elektronik doküman değişim sisteminin oluşturulmasını desteklediklerini, Üye Devletlerin kamu hizmetleri ve e-devlet alanındaki ilgili makamlarının Nisan 2021’de Azerbaycan Cumhuriyeti’ne (ASAN hizmeti) ve Eylül 2021’de Kazakistan Cumhuriyeti’ne (Astana Hub) yaptığı ziyaretlerin de memnuniyetle karşıladıklarını;
61. Kazakistan toprağı Baykonur’dan uzaya birinci sefer insan çıkışının 60. Yıldönümünün ehemmiyetine dikkat çektiklerini;
62. Türkiye Uzay Ajansı tarafınca başlatılan, Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde Uzay Teknolojisi Projeleri alanında işbirliği ve eşgüdümün sağlanması için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bakılırsavlendirdiklerini;
63. Araştırma, geliştirme ve yenilikçi projeleri desteklemek üzere, Üye Devletler içinde bilimsel ve teknolojik işbirliğinin geliştirilmesini desteklediklerini;
64. Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafınca son 4 yıldır muvaffakiyetle gerçekleştirilen “Teknofest – Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali”nin önümüzdeki senelerda Türk Devletleri Teşkilatı’nın öteki Üye Ülkelerinde düzenlenmesine ait Türkiye’nin teklifini memnuniyetle karşıladıklarını;
65. 24 Haziran 2021’de Hokand’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Turizmden Sorumlu Bakanlar Altıncı Toplantısı’nın sonuçlarını desteklediklerini, Özbekistan Cumhuriyeti’nin Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde mesken sahipliği yaptığı birinci Bakanlar toplantısının başarılı bir biçimde organize edilmesi, “Türk Dünyası Turizm Başkenti” teşebbüsünün başlatılması ve Özbekistan Cumhuriyeti’nin Hokand kentinin birinci “Türk Dünyası Turizm Başkenti” ilan edilmesinden ötürü Özbek tarafını takdir ettiklerini ve bu teşebbüs kapsamında sürdürülebilir turizm ve ilgili altyapının geliştirilmesi için ortak teşebbüsler ve projelerin uygulanması talimatı verdiklerini;
66. İpek Yolu üzerinde bulunan Üye Devletlerin doğal ve coğrafik avantajlarından yararlanarak, turizm dalında daha fazla işbirliğini ve bölgeye daha fazla turist çekmeyi teşvik ettiklerini ve “Tabarruk Ziyarat” ve “Turizm Haritası” projelerinin uygulanmasını sağlamak ve “Türk Kurulu Çağdaş İpek Yolu Ortak Tıp Projesi”ni ulusal ve memleketler arası turizm fuarları da dâhil olmak üzere, gerekli araçlarla tanıtmak için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bakılırsavlendirdiklerini;
67. Üye Devletlere, insanları ve yerleri ortak tarih ve miras ağlarında bir ortaya getirerek seyahat daveti olarak kültürel rotaların tanıtılması ve Türk Dünyasının varlıklı ve çeşitli mirasını keşfetme araçlarının başlatılması için çalışmakla gorevlendirdiklerini;
HALKLARARASI İŞBİRLİĞİ
68. Türk Lisanı Konuşan Diasporalar için Kapasite Geliştirme Eğitim Programlarının yanı sıra, Üye Ülkelerin Diaspora Kurumları içinde Tecrübe Değişimi Programlarının düzenlenmesini takdir ettiklerini ve Üye Devletlerin ilgili kurumlarına, onaylanan “Türk Konseyi’nin Türk Lisanı Konuşan Diaspora Ortak Faaliyet Stratejisi” ve “2021-2022 için Türk Kurulu Türk Lisanı Konuşan Diaspora Ortak Aksiyon Planı” uyarınca işbirliğini geliştirme davetinde bulunduklarını;
69. Kamu kurumları, STK’lar, medya kuruluşları, akademisyenler, karar alıcılar, milletvekilleri ve kanaat başkanları içindeki alakaları ve işbirliğini geliştirmeyi, memleketler arası alanda dezenformasyonla faal bir biçimde uğraş etmeyi ve global kamuoyunu hakikat bilgilendirmeyi teminen yeni işbirliği fırsatları geliştirmek için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bağlantı ve kamu diplomasisi alanlarında karşılıklı olarak desteklemekle gorevlendirdiklerini;
70. 10 Nisan 2021 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen Türk Devletleri Teşkilatı Bilgi ve Medyadan Sorumlu Bakanlar Üçüncü Toplantısı’nın kararlarını onayladıklarını, Türk Lisanı Konuşan Ülkelerdeki olaylar hakkında lokal ve milletlerarası seviyede siyasi, kültürel, ekonomik ve toplumsal farkındalığı artırmak için medya ve bilgi işbirliğinin güçlendirilmesini desteklediklerini ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı konut sahipliğinde 22-24 Ekim 2021 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Milletlerarası Medya Forumu’nun başarılı tertibinden ötürü tebrik ettiklerini; Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca nakliyat işlerini kolaylaştırmak için kıymetli bir adım olarak “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde Milletlerarası Kombine Yük Nakliyeciliği Anlaşması”nı kesin hale getirme talimatı verdiklerini;
71. Yeni oluşan ve gelişmekte olan medya platformlarında ve ulusal TV kanalları ile haber ajansları içindeki işbirliğini artırmayı, üzerinde mutabık kalınan kategorilerdeki değişim programları ve görüntü malzemeleri için Ulusal TV Kanalları içinde kurulan Ortak FTP Havuzunun tam potansiyelinin en üst seviyeye çıkarılmasını teşvik ettiklerini;
72. Türk Kurulu Onursal Lideri ve Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı Elbaşı Nursultan Nazarbayev’in “Büyük Bozkırın Yedi Özelliği” başlıklı makalesine dayanan “Büyük Bozkırın Yedi Özelliği” ortak belgesel sinemasının imalini, Türk dünyasının külçeşidini ve büyük kişiselyetlerini birlik ve birliktelik ruhu ortasında tanıtmak, yaygınlaştırmak ve misal projelerin başlatılmasını teşvik etmek hedefiyle, ortak televizyon projesi “Korkut Ata” ve Türk-Özbek üretimi “Mendirman Celaleddin” televizyon dizisi ve TRT Avaz’ın “Köklerin İzinde” isimli belgeselin imalini takdir ettiklerini;
73. Kazakistan’ın, merkezi Türkistan kentinde bulunacak olan memleketler arası TV kanalı kurma teşebbüsünün ehemmiyetini not ettiklerini;
74. Türk Dünyası ortasındaki birlik ve birlikteliğe katkı sağlamaya ait “Türk Dünyasının Birliğine Katkı için Türk Devletleri İşbirliği Kurulu Ali Şir Nevai Milletlerarası Mükafatına Ait Yönetmeliğin” kabul edilmesinden büyük memnuniyet duyduklarını;
75. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev tarafınca, Şuşa’nın Azerbaycan Kültür Başşehri ilan edilmesinden duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini ve bu maksatla faaliyet ve aktifliklerin gerçekleştirilmesini desteklediklerini;
76. 3-4 Kasım 2021 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen Eğitim ve Bilim Bakanları Altıncı Toplantısının sonuçlarını onayladıklarını ve 2022 yılında Türkiye’de gerçekleştirilecek Üye Devletlerin eğitim uzmanlarına yönelik “Orhun Eğitim Değişim Programı Yönetmeliğinin” kabulünü memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ortaokul/liseleri içinde 2022 yılında Kazakistan’da düzenlenecek Üçüncü Öğrenci Değişim Programı konusunda ilgili makamlara gerekli önlemleri almaları talimatını verdiklerini;
77. Türkiye Maarif Vakfı (TMF) okullarının Türk Dünyasındaki yararlı faaliyetlerini not ettiklerini ve Üye Devletlerin ulusal mevzuatına uygun olarak, TMF okullarının kuruluş prosedürlerini kolaylaştıracaklarını;
78. 26 Ekim 2021 tarihlerinde Türkistan’da düzenlenen Türk Üniversiteler Birliği (TÜRKÜNİB) 5. Genel Şurası’nın sonuçlarını desteklediklerini, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye’den yeni üniversitelerin dâhil olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Orhun Değişim Programı çerçevesinde işbirliğinin kapsamını genişletme ve zenginleştirme davetinde bulunduklarını;
79. Türk Akademisi temsilcilerinden ve Üye Devletlerinin ilgili kuruluşlarının temsilcileri ile uzmanlarından oluşacak komitenin, “Ortak Türk Tarihi” “Türk Dünyası Coğrafyası” ve “Ortak Türk Edebiyatı” ders kitaplarının hazırlanmasında son evreye geçiş çalışmalarının hızlandırılmasını teminen kurulması sonucunı takdir ettiklerini;
80. Üye Devletlerdeki öğrencilerin Macar üniversitelerinde eğitim görmeye yönelik artan ilgilerini övdüklerini, Türk Lisanı Konuşan Ülkelerdeki üniversite öğrencilerine tahsis edilen artan burs imkanları için Macar Hükümetini takdir ettiklerini ve Üye Devletlere eğitim alanında Macaristan ile iştiraklerini güçlendirme davetinde bulunduklarını;
81. Kırgız Cumhuriyeti’nin Uzkend kentinde 17 Eylül 2021’de milletlerarası kuruluşların temsilcileri, kültürel mirasın onarımı ve korunması alanında uzmanlar ve ayrıyeten halk toplulukları ve müzik ve dans sanatlarının ustaları dâhil olmak üzere, 3.000’den çok kişinin katıldığı Etno-Folklor Şenliği «Uzkend-Munara-2021» tertibini takdir ettiklerini;
82. 29 Kasım 2019 tarihinde Bişkek’te ve 20 Eylül 2021’de Taşkent’te düzenlenen Üye Devletlerin Gençlik ve Spordan Sorumlu Bakanlarının Dördüncü ve Beşinci Toplantılarında alınan kararları desteklediklerini ve Türk Lisanı Konuşan Gençler içindeki etkileşimi artırmak emeliyle “Türk Kurulu Çok Taraflı ve İkili Gençlik ve Gençlik Çalışanları Değişim Programlarına Ait İşbirliği Mutabakat Zaptı”nın imzalanmasından duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini;
83. 30 Ağustos – 2 Eylül 2021 tarihlerinde Kırgız Cumhuriyeti’nin Oş kentinde düzenlenen Türk Kurulu Genç Başkanlar Forumu’nun başarılı tertibi için Kırgız Cumhuriyeti’ni övdüklerini ve Gençlik Siyasetinin geliştirilmesine katkıda bulunmak, Üye Devletlerin Gençleri içindeki dostluğu güçlendirmek için bu tıp faaliyetlerin düzenlenmesinin değerinin altını çizdiklerini;
84. Türkmenistan ve Macaristan’ın da dâhil olduğu “Türk Lisanı Konuşan Ulusal Futbol Federasyonları içinde Mutabakat Zaptı”nın 14 Nisan 2021’de imzalanmasından duydukları memnuniyeti söz ettiklerini ve Tarafların ilgili makamlarını, Mutabakat Zaptında yer alan işbirliğini tüm taraflarıyla gerçekleştirmeye teşvik ettiklerini;
85. 2022’de Kazakistan’da 2. Türk Üniversite Spor Oyunları’nın (Türk Universiade) düzenlenmesini teşvik ettiklerini ve Üye Devletlerin ilgili makamlarını tertip için azami işbirliğini sağlamaya ve Oyunlara faal olarak katılmaya çağırdıklarını;
86. Etnotarihsel sporların, kültürlerarası diyaloğun ve Türk kültürel mirasının tanıtımına katkıda bulunan Dünya Göçebe Oyunları’nın (DGO) ihdas edilmesinde ve tanıtılmasında Kırgız Cumhuriyeti’nin rolünü kuvvetli bir biçimde takdir ettiklerini, 2022’de Türkiye’de Dördüncü Dünya Göçebe Oyunları’nın (DGO) düzenlenecek olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ilgili makamlarına, tertip için en üst seviyede işbirliği yapma ve DGO’ya faal olarak katılma davetinde bulunduklarını;
87. Üye ve Gözlemci Devletleri 2020 ve 2021’de Tokyo 2020 Olimpiyat Oyunları da dâhil olmak üzere, Milletlerarası Spor Turnuvalarında elde edilen başarılardan ötürü tebrik ettiklerini ve Türk Lisanı Konuşan Ülkelerde büyük milletlerarası spor etkinliklerinin devamını teşvik ettiklerini;
88. Türk dünyasının kültürlerarası ve dinlerarası diyalogdaki birleştirici rolünü teşvik ettiklerini, Azerbaycan’ın “Bakü süreci” ile BM Genel Sekreteri tarafınca kültürlerarası ve dinlerarası diyaloğu teşvik etmek üzere ana global platformlardan biri olarak gösterilen, iki yılda bir düzenlenen Dünya Kültürlerarası Diyalog Forumu vasıtasıyla gösterdiği gayretleri desteklediklerini;
89. Nursultan Nazarbayev Vakfı tarafınca 16 Nisan 2021 tarihinde düzenlenen “Türkistan – Türk Dünyasının Manevi Başkenti” temalı çevrimiçi milletlerarası konferansın ve Kazakistan Cumhuriyeti Hükümeti tarafınca 27 Mayıs 2021 tarihinde Türkistan’da düzenlenen “Türkistan-Türk Dünyasının Manevi Başkenti” temalı Memleketler arası konferansın sonuçlarını memnuniyetle karşıladıklarını;
TÜRK DÜNYASINDA KURUMSAL İŞBİRLİĞİ
90. TÜRKPA, TÜRKSOY, Türk Akademisi ve Türk Kültür ve Miras Vakfı (TKMV) faaliyetlerini övgüyle karşıladıklarını ve Dışişleri Bakanlığı Konseyi’ne sunulan raporların değerini müdrik olduklarını;
91. Kazakistan Cumhuriyeti tarafınca Nur-Sultan’da tahsis edilen yeni Türk Akademisi binasının resmi açılışından duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini;
92. Türk İşbirliği Teşkilatları içindeki etkileşimin daha da geliştirilmesini desteklediklerini ve ortak Türk işbirliği gündeminin aktif bir biçimde uygulanmasını sağlamak üzere ilgili kuruluşları Uyum Komitesi’nin çalışmalarını güçlendirmeye teşvik ettiklerini ve değerli tarihlerde başarılı kutlama ve kıymetli Türk kişiselyetlerine yönelik anma etkinliklerini takdir ettiklerini;
93. 18 Aralık 2019’da Bakü’de ve 27-28 Eylül 2021’de Türkistan’da gerçekleştirilen TÜRKPA Dokuzuncu ve Onuncu Genel Heyet Toplantılarının sonuçlarını not ettiklerini, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemine ilişkin mevzuları ele almasının yanı sıra, TÜRKPA’nın parlamenter seviyede COVID-19 pandemisiyle çaba uğraşlarını takdir ettiklerini ve Özbekistan Cumhuriyeti Âli Meclisi’nin TÜRKPA faaliyetlerine etkin iştirakini memnuniyetle karşıladıklarını;
94. Siyasi iştiraki ve uygun yönetişimi desteklemek üzere, Üye Devletlerdeki seçim ve referandumların gözlemlenmesi konusunda Türk Devletleri Teşkilatı ile TÜRKPA’nın model mevzuatın hazırlanmasına yönelik faaliyetlerini takdir ettiklerini;
95. Büyük Türkmen şairi, filozofu ve düşünürü Makhtumkuli Fraghi’nin 300. doğum yıldönümünü kutlamanın kıymetini vurguladıklarını ve Türk İşbirliği Teşkilatlarını Üye ve Gözlemci Devletlerini buna yönelik özel etkinlikler düzenlemeyle gorevlendirdiklerini;
96. Türk Akademisi’nin “Türk Dünyası Tarih ve Coğrafya Atlası”nın oluşturulmasına ait projesinin tamamlanmasını takdir ettiklerini ve bu bağlamda, “Türk Dünyasının Kutsal Mekânları” ve “Türk Dünyasının Seçkin Kişilikleri” projelerinin de tamamlanması talimatını verdiklerini;
97. Türk Akademisi tarafınca İslamabad’da “El-Farabi Forumu”nun düzenlenmesini, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Daimi Komitesi (COMSTECH) ile İşbirliği Zaptının imzalanmasını ve Pakistan’ın birfazlaca üniversitesi ve eğitim ve araştırma kurumu ile alaka kurulmasını takdir ettiklerini;
98. TÜRKSOY’un başlatmış olduğu teşebbüs kapsamında 2020 yılında Özbekistan Cumhuriyeti’nin Hiva kentinin “Türk Dünyası Kültür Başkenti” ilan edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını, 2021 yılında bu vesileyle kentte düzenlenen etkinliklerden duydukları memnuniyeti söz ettiklerini, ayrıyeten Osmanlı İmparatorluğu’nun kurulduğu kent Bursa’nın 16 Eylül 2021’de TÜRKSOY tarafınca 2022 Türk Dünyası Kültür Başşehri olarak kabul edilmesini keza memnuniyetle karşıladıklarını ve 2022 yılında Bursa’da düzenlenecek etkinliklere dayanaklarını söz ettiklerini;
99. Türk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlığının 30. yıl dönümünde hazırlıklarına başlanan 2022’de “Tuna Irmağı’ndan Orhun Vadisi’ne İpek Yolu Rallisi” düzenlenmesi için TÜRKSOY’u desteklediklerini,
100. Türk Kültür ve Miras Vakfı’nın (TKMV), Türk devletlerinin kültürel izleri temalı proje ve konferanslar düzenlemesine ve “İpek Yolunda Azerbaycan” başlıklı birinci akademik kitap üzere yayınlara yönelik gayretleri ile Türk coğrafyası ortasında ve haricinde gerçekleştirilen teşebbüslerle Türk mirasını tanıtma teşebbüslerini övdüklerini;
101. TKMV tarafınca duyurulan Béla Bartok Yılı’nın Nizami’yi anma aktifliğinin düzenlenen bir konserle açılmasına ve Azerbaycan Şirvanşahlar Sarayı’nda düzenlenmesinin kıymetini vurguladıklarını; Litvanya’da azınlık Tatarlar ve Karayların kültürel mirasını korumak hedefiyle İşbirliği Mutabakat Zaptı imzalamak suretiyle Litvanya ile bağlantıları ilerlettikleri için TKMV’yi tebrik ettiklerini;
102. Teşkilatın bir daha isimlendirilmesi ışığında, Sekretarya’yı kurumsal temelini daha da güzelleştirmeye ve aktifliğini artırmaya teşvik ettiklerini ve Sekretarya’yı temel nazaranvlerine odaklanmak ve bu gayeyle insan ve mali kaynaklarının en aktif idaresini sağlamakla nazaranvlendirdiklerini ve Sekretarya’dan yapılan çalışmalar hakkında rapor vermesini istediklerini;
ÜÇÜNCÜ TARAFLARLA İŞBİRLİĞİ
103. Üye Devletlerin milletlerarası forumlarda etkin işbirliğini güçlendirmesini teşvik ettiklerini ve mümkün olduğunda milletlerarası örgütlerde birbirlerinin adaylıklarına takviyelerini tabir ettiklerini;
104. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Bağlantısızlar Hareketi’nin periyot başkanlığını muvaffakiyetle yürütmüş olmasını ve Hareketin milletlerarası bağlantılar sistemindeki pozisyonunu güçlendirmeye yönelik uğraşlarını memnuniyetle karşıladıklarını;
106. Bağlantısızlar Hareketi’nin Başkan’ı olarak Azerbaycan Cumhuriyeti’nin insiyatifi üzerine “Koronavirüs hastalığı (COVID-19) pandemisine cevap olarak tüm ülkelerin aşılara adil, ekonomik, vaktinde ve üniversal erişiminin sağlanması” başlıklı BM İnsan Hakları Kurulu sonucunın Konsey’in 46. oturumunda kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
107. Kazakistan Cumhuriyeti’ni Asya’da İşbirliği ve İnanç Arttırıcı Tedbirler Konferansı (CICA) Lideri olmasından ötürü tebrik ettiklerini ve CICA’yı memleketler arası teşkilata dönüştürme teşebbüsünü memnuniyetle karşıladıklarını;
108. Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım Tokayev’in BM Genel Kurulu’nun 75. oturumunda BM Güvenlik Konseyi’ne rapor verecek özel bir teşkilat olacak Milletlerarası Biyolojik Güvenlik Ajansı’nın kurulması tarafındaki teşebbüsüne ehemmiyet verdiklerini;
109. Özbekistan Cumhuriyeti’ni 2021-2023 periyodu için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Kurulu’na (UNHRC) seçilmesinden dolayı takdir ettiklerini;
110. Kırgız Cumhuriyeti’ni, önerdiği “Doğa Hudut Tanımaz: Sınıraşan İşbirliği – biyoçeşitliliği müdafaa, onarma ve sürdürülebilir kullanım için kilit faktör” başlıklı yeni bir BM sonucunın 16 Nisan 2021’de oy birliği ile kabul edilmesini takdir ettiklerini;
111. Kazakistan Cumhuriyeti’ni, 2022-2024 devri için BM Ekonomik ve Toplumsal Konseyi’ne (ECOSOC) ve BM İnsan Hakları Konseyi’ne seçilmelerinden ötürü tebrik ettiklerini;
112. Özbekistan Cumhuriyeti tarafınca başlatılan, Aral Denizi bölgesini çevresel inovasyon ve teknoloji bölgesi ilan eden BM Genel Konseyi sonucunın kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
113. Kazakistan Cumhuriyeti’nin nükleer silahsızlanma, nükleer silahların yayılmasını tedbire ve barış diplomasisi hususlarındaki engin deneyimlerinin altını çizdiklerini ve bu bağlamda 1991’de Semipalatinsk Nükleer Test Sahası’nı kapatma tarafında tarihi bir karar alarak, nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyaya ulaşma yolundaki milletlerarası uğraşlara ağır katkıda olmasına pek ehemmiyet verdiklerini ve bu tarihi sonucun 30. Yıldönümünü memnuniyetle karşıladıklarını;
114. Kazakistan’ın Teşkilat’ın bir üyesi olarak taahhütleri doğrultusunda, Kazakistan Cumhuriyeti’nin Afganistan’daki BM Dayanak Misyonu ve Afganistan’da akredite öteki BM kuruluşlarının işçisinin Almatı’ya süreksiz olarak taşınmasına ait BM talebini yerine getirme sonucunı takdirle karşıladıklarını, barış eforlarını koordine etmek ve ülkede kalıcı bir siyasi tahlili sağlamak üzere Özbekistan Cumhuriyeti’nin Afganistan hakkında Daimi BM Komitesi kurulmasına ait teşebbüslerini övgüye bedel bulduklarını ve ayrıyeten, Afganistan’daki bir kriz durumunda, Türkiye Cumhuriyeti’nin Afganistan’da bulunan BM milletlerarası işçisi ve bağlı oldukları bireyler için inançlı ülke olma sonucunı takdirle karşıladıklarını, Kabil Havaalanı’ndan tahliye gayretlerinin kolaylaştırılmasına yönelik Türkiye’nin öncü rolünden ve Azerbaycan’ın katkılarından memnuniyet duyduklarını; Kırgız Cumhuriyeti’nin Kırgız üniversitelerinde okumak üzere 500 Afgan öğrenciye vize verilmesine ait sonucunı memnuniyetle karşıladıklarını;
115. Türkiye Cumhuriyeti’ni, 2020-2021 Güneydoğu Avrupa İşbirliği (GDAÜ) Başkanlığı Sürecini, Sürecin 25. Yıldönümünü vurgulayan Antalya Zirvesi’yle muvaffakiyetle tamamlamasından ötürü tebrik ettiklerini;
116. Türk Devletleri Teşkilatı’nın EİT bünyesindeki gözlemci statüsünün üç yıl uzatılmasını memnuniyetle karşıladıklarını; birebir vakitte Türk Devletleri Teşkilatı’nın Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası ve İslam İşbirliği Teşkilatı’nda (İİT) gözlemci statüsü kazanması için ortak uğraşların arttırılmasını teşvik ettiklerini;
117. Sekretaryayı, BM ve ajansları da dâhil olmak üzere, milletlerarası kuruluşlarla işbirliğini artırmak, AB, AGİT, KEİ, OECD, V4 ve ASEAN dâhil olmak üzere bölgesel kuruluşlarla kurumsal alakaları geliştirmek ve ortak ilgi alanlarında birlikte projeler yürütülmesini teşvik ettiklerini;
118. Üye Devletlerin üçüncü dünya ülkelerine insani yardımları ve kalkınmalarını artırmaları suretiyle, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin gerçekleştirilmesindeki rolünden memnuniyet duyduklarını; üye ülkelerin kalkınma ajansları içindeki işbirliğinin güçlendirilmesini desteklediklerini ve birebir biçimde Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı (TİKA) ile Kazakistan Memleketler arası Kalkınma Ajansı (KazAID) içinde imzalanan mutabakat zaptını ve ayrıyeten Sekretarya ile Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı içinde imzalanan mutabakat zaptını övgüye kıymet bulduklarını;
TEŞKİLAT MEVZULARI:
119. 2019-2021 senelerında Türk Devletleri Teşkilatı’nın başarılı Başkanlığı için Azerbaycan Cumhuriyeti’ni tebrik ettiklerini ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın faaliyetlerine yaptığı büyük katkıya son derece bedel verdiklerini;
120. Son Tepe’den bu yana Türk Devletleri Teşkilatı’nın Sekretaryasının faaliyetlerinde elde edilen değerli muvaffakiyetleri takdir ettiklerini ve artan bakılırsavlerinin faal bir biçimde uygulanması için Sekretaryanın kapasitesinin güçlendirilmesi gerekliliğinin altını çizdiklerini;
121. Türk Devletleri Teşkilatı’nın Dokuzuncu Tepesi’ni 2022’de Özbekistan Cumhuriyeti’nde düzenlemeye karar verdiklerini; beyan etmişlerdir.
Devlet Liderleri, Türk Devletleri Teşkilatı’nın Sekizinci Tepesi müzakerelerini başarılı bir sonuca ulaştıran Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a derin teşekkürlerini sunar ve Türk Hükümeti ve halkının sıcak misafirperverliğini takdir ederler. Bir daha sonraki Doruğa kadar Türk Devletleri Teşkilatı Başkanlığı’nın Türkiye Cumhuriyeti tarafınca üstlenilmesini memnuniyetle karşılarlar.
12 Kasım 2021’de İstanbul’da Azerbaycan, Kazakça, Kırgızca, Türkçe ve Özbekçe lisanlarında imzalanmıştır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev
Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev
Yayınlanan bildiride “Kazakistan’ın Hazar Geçişli Milletlerarası Doğu-Batı Orta Koridoru da dâhil olmak üzere, Türk devletleri içindeki ekonomik işbirliğini ve bağlantısallığı güçlendirmek gayesiyle Türkistan’da Türk devletleri için kurulacak “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesine katılma davetini memnuniyetle karşıladıklarını beyan etmişlerdir.” sözleri kullanıldı.
‘Turan’ isminin birinci sefer resmi bir evrakta kullanılması ise dikkat çeken ayrıntılardandı.
*Turan ne demek?
Turancıların dava olarak benimsedikleri, yeryüzündeki bütün Türkleri birleştirerek kurmayı düşledikleri devletin ismi.
Tepe bildirisinde şu tabirlere yer verildi:
Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri Kurulu, 12 Kasım 2021’de İstanbul’da “Dijital Çağda Yeşil Teknolojiler ve Akıllı Şehirler” temasıyla toplanmıştır. Toplantıya Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan başkanlık etmiş olup, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Sayın Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Sayın Gurbangulu Berdimuhamedov, Macaristan Başbakanı Sayın Viktor Orban ve Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreteri Sayın Bağdat Amreyev katılmıştır.
Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Lideri ve Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı-Elbaşı Sayın Nursultan Nazarbayev görüşmede bir görüntü ileti ile hitap etmiştir.
Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri,
Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu Kurulmasına Dair Nahçıvan Anlaşması’nın gaye ve prensipleri doğrultusunda ve Türk Lisanı konuşan halkların ortak tarih, lisan, kültür, gelenek ve kıymetlerine dayalı işbirliği ve dayanışmayı derinleştirme ve genişletme konusundaki taahhütlerini bir dahaleyerek;
Türk Lisanı Konuşan Ülkelerin bağımsızlıklarından bu yana kaydettikleri dikkate bedel siyasi ve sosyo-ekonomik ilerlemeyi takdir ederek ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nin, Kazakistan Cumhuriyeti’nin, Kırgız Cumhuriyeti’nin, Özbekistan Cumhuriyeti’nin ve Türkmenistan’ın bağımsızlığının 30. yıl dönümünü kutlayarak;
Türk Devletleri Teşkilatı’nın kuruluşundan bu yana kaydettiği ilerlemeden duyduğu memnuniyeti tabir ederek, Türk Dünyasında işbirliği ve eşgüdümün sağlanmasında ve Türk Dünyasının bedellerinin ve çıkarlarının bölgesel ve milletlerarası toplulukta daha fazla desteklenmesinde Teşkilatın rolünü geliştirmesindeki taahhütlerini vurgulayarak;
Bilhassa egemenlik, toprak bütünlüğü ve milletlerarası kabul görmüş sonların dokunulmazlığı ve iç işlerine müdahale etmeme konularına hürmet ve dayanak başta olmak üzere, milletlerarası hukukun genel kabul görmüş norm ve prensipleri uyarınca, Üye Devletlerin güvenliğini ve istikrarını güçlendirmeyi hedefleyerek;
Ticaret, ulaşım, yatırım ve bölgesel ilişki ile ilgili teşebbüslerin teşvik edilmesi yoluyla COVID-19 daha sonrası ekonomik toparlanmayı amaçlayan tüm Üye ve Gözlemci Devletlerin ortak eforlarının sürdürülmesinin büyük kıymetini vurgulayarak;
Üye Devletler içinde konsolide bir tavır geliştirmek için Türk Dünyasının çıkarlarını etkileyen bölgesel ve milletlerarası konularda istişarelerde bulunmanın ehemmiyetinin altını çizerek,
Aşağıdaki konuları:
SİYASİ MEVZULAR, DIŞ SİYASET ve GÜVENLİK MEVZULARINDA İŞBİRLİĞİ
1. “Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi”nin ismini “Türk Devletleri Teşkilatı” olarak değiştirmeyi kararlaştırdıklarını;
2. Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı – Elbaşı ve Türk Devletleri Teşkilatı Onursal Lideri Sayın Nursultan Nazarbayev tarafınca başlatılan “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”nu, Türk Devletlerinin ortak çıkarlarının bulunduğu türlü alanlarda geleceğe dönük işbirliğine rehberlik edecek stratejik bir evrak olarak kabul ettiklerini ve uygulanması için “2022-2026 Türk Devletleri Teşkilatı Stratejik Yol Haritası” hazırlanması talimatını verdiklerini;
3. Türkmenistan’ın gözlemci ülke olarak Türk Devletleri Teşkilatı’na katılmasından duydukları kalbi takdir ve memnuniyeti söz ettiklerini ve bu kararla Türk Devletleri ve halkları içindeki dayanışma ve işbirliğinin geliştirileceğine olan inançlarını lisana getirdiklerini;
4. Türk Devletleri Teşkilatı’nın öteki devletler ve memleketler arası kuruluşlarla işbirliğini geliştirmesine hizmet edecek “üçüncü taraflar” ile işbirliğine ait yolları kabul ettiklerini;
5. Türk Devletleri Teşkilatı Sekretaryası’na, tahsis ettiği yeni tarihi bina için Türkiye Cumhuriyeti’ni takdir ettiklerini;
6. Azerbaycan Cumhuriyeti’ni “44 Günlük Vatan Muharebesi”ndeki zaferinden ötürü tebrik ettiklerini, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin ve Genel Sekreterinin, Azerbaycan’ın topraklarını işgalden kurtarması uğrundaki haklı davasına verdiği kararlı dayanağı takdir ettiklerini, birbirlerinin egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve memleketler arası kabul görmüş hudutların dokunulmazlığını karşılıklı olarak tanıma ve hürmet duyma temelinde Ermenistan – Azerbaycan içindeki ihtilafın sona ermesini memnuniyetle karşıladıklarını ve Ermenistan ve Azerbaycan içindeki alakaların olağanlaşmasını desteklediklerini, Üye ve Gözlemci Devletlerin mezkur Azerbaycan topraklarının ihtilaf daha sonrasında bir daha ihyası, inşası ve entegrasyonuna katkıda bulunmaya hazır olduklarını tabir ettiklerini;
7. Kıbrıs meselesinde Ada’daki gerçekler temelinde adil, kalıcı, sürdürülebilir ve karşılıklı olarak kabul edilebilir bir tahlile varılması gerektiğini vurguladıklarını; temel ve eşit haklarını garanti altına alma isteğini taşıyan Kıbrıs Türk halkıyla olan dayanışmalarını tabir ettiklerini ve Türkiye’nin Kıbrıs Türk halkının Türk Devletleri Teşkilatı’nın ilgili faaliyetlerine katılmaya davet edilmeleri talebini tanıdıklarını;
8. Kırgız Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen Anayasa ıslahatlarını olumlu biçimde değerlendirdiklerini ve ülkenin daha fazla demokratik gelişmenine takviye verdiklerini;
9. Kırgız-Tacik sonundaki duruma barışçıl bir tahlil bulmak için Kırgız Cumhuriyeti’nin gayretlerine takviyelerini söz ettiklerini ve bu bağlamda Kırgız Cumhuriyeti ve Tacikistan içindeki diyaloğu memnuniyetle karşıladıklarını; karşılıklı itimadı güçlendirmek ve gelecekte çatışmalardan kaçınmak için iki tarafı gerekli adımları atmaya çağırdıklarını;
10. Gözlemci Devlet olarak Türk Devletleri Teşkilatı ile artan işbirliği ve eşgüdümün yanı sıra, tüm Üye Ülkelerde diplomatik temsilcilikler kurarak Türk Devletleri Teşkilatı ile münasebetlerini stratejik bir seviyeye yükseltmesinden dolayı Macaristan’ı takdir ettiklerini ve Macaristan’ın, Budapeşte’deki dönüşümlü V4 başkanlığı sırasında Türk Devletleri Teşkilatı ve Vişegrad Kümesi’nin (V4) ortak Devlet Liderleri Tepesi’ni toplama teklifini desteklediklerini;
11. Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Sadır Caparov’un yapan diyalog ve işbirliğinin teşviki için bölgeler ortası Orta Asya + Güney Kafkasya platformunun kurulması inisiyatifini not ettiklerini;
12. 2020-2021 periyodu BM Genel Heyeti Lideri Sayın Volkan Bozkır’ı bakılırsav mühletini muvaffakiyetle tamamladığı için tebrik ettiklerini ve Türk Lisanı Konuşan Devletlerin tavırlarını memleketler arası seviyede destekleme eforlarını takdir ettiklerini ve Sayın Kairat Abdrakhmanov’u AGİT Ulusal Azınlıklar Yüksek Komiseri bakılırsavine seçilmesinden dolayı tebrik ettiklerini;
13. Macaristan’daki Türk Devletleri Teşkilatı Temsilcilik Ofisinin faaliyetlerini, Üye Ülkelerin bağımsızlığının 30. yılı münasebetiyle anma etkinliklerinin düzenlenmesi de dahil olmak üzere, memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlere sözkonusu Temsilcilikte ortak üst seviye etkinlikler düzenleme davetinde bulunduklarını;
14. Üye ve Gözlemci Devletlerin, COVID-19 pandemisi sırasında sözkonusu global tehdidin olumsuz tesirlerini azaltmak için Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesindeki ikili dayanışma ve işbirliğinin devam ettirilmesine bağlı kaldıklarını;
15. Türk Dünyasının manevi başkentlerinden biri ilan edilmesi vesilesiyle, Türkistan’da düzenlenmekte olan faaliyetleri takdir ettiklerini ve Türk Dünyasının öbür kentlerine misal statüler verilmesine ait Yönetmeliğin kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
16. Dışişleri Bakanları Kurulu’nun 27 Eylül 2021 tarihinde İstanbul’da gerçekleştirilen olağanüstü toplantısında kabul edilen Bildiriye atıfla, Afganistan’da temel insan haklarını koruyan kapsayıcı ve temsili bir siyasi sistemi desteklediklerini bir daha vurgulayarak faal, şeffaf ve hesap verebilir düzenekler aracılığıyla Afganistan’a acil insani yardım sağlanmasına yönelik gayretlerin sürdürülmesi davetinde bulunduklarını, Afganistan ekonomisindeki sıkıntı durumu hafifçeletmek ve Afganistan halkının geçim kaynaklarını muhafazaya yönelik tedbirler almak maksadıyla daha fazla memleketler arası dayanak davetinde bulunduklarını;
17. Terör, aşırıcılık, bölücülük ve ırkçılıkla çabayı sürdürürken, ayrımcılık, yabancı düşmanlığı ve İslamofobinin ve nefret telaffuzunun her cinsine ve biçimine karşı gayrette işbirliğini geliştirmeye ve bu alanlarda memleketler arası alandaki gayretlerinde eşgüdüm sağlamaya karar verdiklerini;
18. Ortak çıkarlara ait güvenlik sorunlarında yakın eşgüdüm ve işbirliği gerçekleştirmek üzere Üye Devletlerin ilgili makamları içinde Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde tertipli olarak yapılan güvenlik istişarelerinin sürdürülmesi istikametinde talimat verdiklerini;
19. Gözden geçirilmiş Aksakallar Kurulu Yönetmeliği’nin kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını ve olağan toplantılarının devamı için talimat verdiklerini;
20. Devlet önderlerini, Dışişleri Bakanlarını ve milletlerarası kuruluş liderlerini, COVID-19 pandemisinin ortaya çıkmasından bu yana birinci kere bir ortaya getiren Antalya Diplomasi Forumu’nu muvaffakiyetle gerçekleştiren Türkiye Cumhuriyeti’ni, 15-16 Temmuz 2021’de Taşkent’te “Orta ve Güney Asya: Bölgesel İlişki, Sınamalar ve Fırsatlar” temalı Memleketler arası Konferansa muvaffakiyetle evsahipliği yaptığı için Özbekistan Cumhuriyeti’ni ve 15 Eylül 2021’de Nur-Sultan’da ХVII. Avrasya Medya Forumu’nu ve “Türk Lisanı Konuşan Ülkelerde Medya – Yeni Şartlarda İşbirliğinin Geliştirilmesi” temalı özel oturumunu muvaffakiyetle gerçekleştirdiği için Kazakistan Cumhuriyeti’ni tebrik ettiklerini;
21. Adalet alanında işbirliğinin devamını takdir ve teşvik ettiklerini; Adalet Bakanlıkları ve Üye Devletlerin öteki ilgili makamları içinde işbirliği başlatılmasını teşvik ettiklerini;
EKONOMİK VE SEKTÖREL İŞBİRLİĞİ
22. Karşılıklı ticaret ve yatırımı kolaylaştırmak için gerekli tedbirleri alarak Üye Devletler içinde elverişli şartlar yaratma emeline bağlı kaldıklarını, 10 Eylül 2021 tarihinde Bakü’de düzenlenen 10. İktisat Bakanları Toplantısında ve 6 Mayıs 2020 tarihinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilen ortak Ekonomi/Ticaret Bakanları ile Gümrük Yönetimleri Liderleri toplantısında alınan kararların takibi için ilgili makamlara talimat verdiklerini;
23. Kırgız Cumhuriyeti’ni, yeni bir ekonomik işbirliği ve etkileşim yolu olarak Birinci Avrupa Birliği-Orta Asya Ekonomik Forumu’nu 5 Kasım 2021 tarihinde Bişkek’te muvaffakiyetle düzenlemesinden ötürü tebrik ettiklerini;
24. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarını, Türk Yatırım Fonu’nun Kuruluş Anlaşması’nı en geç 1 Eylül 2022 tarihine kadar eşit sermaye katkısı ve eşit oy hakkı prensibine dayanarak en son hale getirmekle nazaranvlendirdiklerini;
25. COVID-19 kısıtlamalarının devam ettiği göz önüne alındığında, Üye ve Gözlemci Devletler içindeki ticaret hacminin artırılmasına ait teklifler üzerinde çalışmaya ve pandemi sırasında bilhassa Üye ve Gözlemci Devletlerin KOBİ’leri içinde ticari uygulamalarının geliştirilmesine yönelik ortak projelere ait tekliflerin ayrıntılı biçimde değerlendirilmesini teşvik ettiklerini;
26. Üye Devletlerin ilgili makamlarına, kurulacak bir “Çalışma Grubu” aracılığıyla “Ticareti Kolaylaştırma Strateji Belgesi”nin sonuçlandırılması istikametinde çalışmalarını hızlandırmaları talimatı verdiklerini, Üye ve Gözlemci Devletlerin içindeki ticareti, ihracat potansiyelini ve yatırımları artırmak emeliyle Türk Ticaret Evleri’nin (TTE) kurulması için çalışma başlatılmasını kabul ettiklerini, ilgili hükümet organlarına ticaret tamamlayıcılığını artırmak ve Üye Devletler içindeki niceliksel kısıtlamaları ve tarife dışı tedbirleri ortadan kaldırmak için yeni teşebbüsleri detaylı olarak değerlendirmeleri talimatı verdiklerini;
27. Türk Ticaret ve Sanayi Odası’nın (TTSO), 2 Kasım 2020’de Bakü’de düzenlenen “Azerbaycan’da Yeni Bir Toplumsal ve Ekonomik Kalkınma Dönemi” bahisli olağanüstü toplantı, 44 Günlük Vatan Muharebesi sırasında Ermeni akınlarından etkilenen Berde kentinin sivil nüfusuna Türk Devletleri Teşkilatı ismine yapılan insani yardım; 2021 yılında Budapeşte ve Bakü’de Sekretarya ile ortaklaşa düzenlenen 3. TTSO Genel Heyeti ve iş forumları üzere Türk Devletleri Teşkilatı ismine özel, dal ortasındaki işbirliğini güçlendirmeye yönelik faaliyetlerini memnuniyetle karşıladıklarını;
TTSO Üyesi Odalara TTSO Sekretaryasına temsilci atama davetinde bulunduklarını ve Özbekistan’da TTSO Sekretaryası’nın katkılarıyla TOBB İktisat ve Teknoloji Üniversitesi’nin Taşkent yerleşkesinin açılmasını takdir ettiklerini;
28. “Çeşitli Ekonomik Bölgeler içinde Bilgi ve Deneyim Paylaşımı Hakkında Türk Lisanı Konuşan Ülkeler İşbirliği Kurulu Üye Ülkeleri içinde Mutabakat Zaptı”nın uygulanmasını teşvik ettiklerini;
29. Kazakistan’ın Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru da dâhil olmak üzere, Türk devletleri içindeki ekonomik işbirliğini ve bağlantısallığı güçlendirmek emeliyle Türkistan’da Türk devletleri için kurulacak “TURANSEZ” özel ekonomik bölgesine katılma davetini memnuniyetle karşıladıklarını;
30. Türk Devletleri Teşkilatı’nın, SESRIC ile işbirliği ortasında hazırlanan “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin Yatırım Ortamı ve Milletlerarası Ticaret Tamamlayıcılığı” hakkında birinci yayınına dikkat çekerek, Sekretaryayı gelecek yayınlar için yeni mevzu teklifleri hazırlamakla gorevlendirdiklerini;
31. Özbekistan’ın “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Devletlerinin Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerinden Sorumlu Hükümet Kurumları içinde Mutabakat Zaptı”na taraf olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde Üye Devletlerin Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerini Geliştirme Ajansları içinde işbirliğini güçlendirmekte mutabık kaldıklarını;
32. 19-20 Eylül 2021 tarihlerinde Taşkent’te Birinci Genç Teşebbüsçüler Forumu’nun düzenlenmesini takdirle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ilgili kurumlarını, Üye ve Gözlemci Devletlerin genç iş insanlarını desteklemek hedefiyle sözkonusu Forum’un gerçekleştirilmesini sürdürmekle nazaranvlendirdiklerini ve bayanların ekonomik olarak güçlendirilmesine yönelik takviye projelerinin hazırlanmasını tavsiye ettiklerini;
33. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarını, yeşil teknolojiler ve akıllı kentler konusunda işbirliğini epey taraflı bir halde başlatmaları istikametinde talimatlandırdıklarını;
34. Üye Devletlerin ilgili Bakanlıklarına, bölgede sürdürülebilir ziraî büyüme ve istikrarlı besin arzına yönelik hayli taraflı işbirliğini güçlendirmeleri talimatı verdiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletleri besin güvenliği alanında işbirliği teklifleri sunmaya davet ettiklerini;
35. Yenilenebilir güç alanında işbirliğini genişletmek de dahil olmak üzere, güç dalında işbirliğini artırma davetinde bulunduklarını;
36. Güç projelerinin bağlantısallığını güçlendirerek ve gelecekteki altyapı projelerinde ortalarındaki bağlantısallığı temel bir öge olarak kabul ederek Üye Devletlerin güç güvenliğinin kıymetini vurguladıklarını;
37. Türk Devletleri Teşkilatı Güç Bakanlarının 24 Şubat 2021 tarihinde yapılan birinci çevrimiçi toplantısının sonuçlarını desteklediklerini, yenilenebilir güç, güç verimliliği, güç düzenlemesinin güzelleştirilmesi ve piyasa faaliyetleri alanlarında işbirliğinin geliştirilmesinin güçlendirilmesi için mevcut olan kıymetli potansiyeli vurguladıklarını, Üye Devletler içindeki bağlantısallığın ve saha seyahatleri ve çalışma ziyaretleri ile yenilenebilir güçte işbirliğine ait teklifler geliştirilmesini teşvik ettiklerini;
38. 30 Nisan 2020 ve 14 Ekim 2021 tarihlerinde Budapeşte’de düzenlenen görüntü konferans toplantısı ve Beşinci Ulaştırma Bakanları Toplantısı sonuçlarını desteklediklerini, Üye Devletlerin ilgili kurumlarını Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridorundan daha verimli, sürdürülebilir ve kesintisiz bir güzergah olarak istifade etmek için idari prosedürleri sıradanleştirmek de dâhil olmak üzere, uygun şartlar yaratmaya devam etmeleri için talimatlandırdıklarını;
39. Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca nakliyat işlerini kolaylaştırmak için değerli bir adım olan “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde Milletlerarası Kombine Yük Nakliyeciliği Anlaşması”nı en son hale getirme talimatı verdiklerini;
40. Zengezur Koridoru’nun Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru kapsamında bağlantısallığın daha güzel sağlanması için ortaya çıkan bir fırsat olduğunu vurguladıklarını ve Koridorun en kısa müddette faaliyete geçirilmesi için Üye Devletlerin ilgili makamlarını, Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti’nin gayretlerini desteklemeye davet ettiklerini;
41. Ulaştırma koridorlarının, gümrük-sınır denetim noktalarının ve lojistik merkezlerin kesintisiz faaliyet göstermesinin sağlanması başta olmak üzere, pandemi sırasında ticari ve ekonomik ilgilerin sürdürülebilirliğini sağlamak için Üye ve Gözlemci Devletlerin dayanışmasını takdir ettiklerini;
42. Sivil havacılıkta işbirliğinin güçlendirilmesinin ehemmiyetini vurguladıklarını ve ilgili makamları havayolu operasyonları için idari prosedürleri kolaylaştırmaya, talebe bağlı olarak Üye Devletler içinde uçuş sayısını artırmaya ve Üye ve Gözlemci Devletler içindeki hava nakliyatı irtibatlarının çeşitlendirilmesine katkıda bulunmaya teşvik ettiklerini;
43. Mersin Limanı, Kozmik Lojistik Hizmetleri (Taşkent), Akhtachi (Andican) ve Tirmiz Kargo Merkezi’nin (Surhanderya) Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlar sürecine dâhil edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını, 6 Eylül 2021 tarihinde Samsun’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlar Dördüncü Toplantısı’nın sonuçlarını desteklediklerini ve başka Türk Devletleri Teşkilatı Kardeş Limanlarının yanı sıra öteki Türk Lisanı Konuşan Ülkelerin kara ve deniz limanları içinde daha kapsamlı işbirliğini teşvik ettiklerini;
44. 30 Haziran 2021’de Taşkent’te Türk Devletleri Teşkilatı kapsamında “e-İzin” temalı Türk-Özbek Çalışma Kümesi Toplantısının düzenlenmesi de dâhil olmak üzere Sekretarya’nın Üye Devletler içinde “e-İzin” konusunda epeyce taraflı işbirliği başlatma gayretini takdir ettiklerini ve ilgili makamlara ulaşımda dijital araçları yaygın olarak kullanma davetinde bulunduklarını;
45. Türk Devletleri Teşkilatı, EİT, TRACECA, IRU, KEİ ve Memleketler arası Nakliyecilik Forumu (ITF) içinde 15 Mart 2021’de, COVID-19 pandemisinin tüm ülkelerdeki insanların sıhhati, toplulukları ve geçim kaynakları üstündeki olumsuz tesirlerini tartışmak için toplanan çevrimiçi toplantının sonuçlarını not ettiklerini ve pandeminin süregelen sıhhat, toplumsal ve ekonomik zorluklarının ele alınmasında ortak bir duruş geliştirmek için yayınlanan Ortak Açıklamayı memnuniyetle karşıladıklarını;
46. “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri Hükümetleri içinde sıradanleştirilmiş Gümrük Koridoru Kurulmasına Ait Protokolün” imzalanması maksadıyla üzerinde muahedeye varılan temel mallara yönelik kolaylaştırıcı önlemlerin uygulanmasını teşvik ettiklerini;
47. Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridorunun tüm potansiyelinden yararlanmak için gümrük ve idari metotları kolaylaştırmayı ve hudut geçiş süreçlerinin ahengine ve sadeleştirilmesine katkı sağlayacak Kervansaray Projesi çerçevesinde gümrük işbirliği ile İpek Yolu’nu canlandırmayı kabul ettiklerini;
– Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde dijital sistemlerin tanıtılması ve hudut ötesi hareketlerde elektronik ön bildirim sisteminin kurulması yoluyla gümrük ve öteki ilgili kurumlar tarafınca verilen müsaade dokümanlarına ait gümrük prosedürlerinin sıradanleştirilmesini teşvik ettiklerini ve Üye Devletleri çağdaş gümrük düzeneklerini ve gelişmiş bilgi alışverişi sistemini kullanmaya devam etmeye çağırdıklarını;
– Sekretaryanın, UNECE ile yakın işbirliği ortasında 15 Haziran 2021’de e-TIR konusunda gerçekleştirilen birinci Çalışma Kümesi toplantısı, Türk Kurulu çerçevesinde Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan içinde dijital TIR pilot projelerinin başlatılması ve IRU ile işbirliği ortasında gümrük makamlarının uzmanlarına yönelik eğitim programları da dâhil olmak üzere Üye Devletler içinde e-TIR konusunda işbirliği kurulmasındaki faal rolünü takdir ettiklerini;
– İlgili makamları, Dünya Gümrük Örgütü ile yakın işbirliği ortasında olarak Üye Devletler içinde dış ticaret süreçlerini kolaylaştırmaya yönelik ulusal Yetkilendirilmiş Ekonomik Operatör Programlarının geliştirilmesi ve uygulanması konusunda birbirlerinin tecrübelerinden yararlanmaya devam edilmesiyle gorevlendirdiklerini;
48. Üye ve Gözlemci Devletleri, Asya ve Avrupa içinde fiber optik yüksek süratli internet çizgisinin inşasını önnazarann Dijital Transfer Merkezi projesinin uygulanmasında Azerbaycan’ı desteklemeye davet ettiklerini;
49. Hazar Geçişli Fiber Optik projesinin değerini vurguladıklarını ve uygulanmasının hızlandırılması çalışmaları davetinde bulunduklarını;
50. Mevcut ve gelecek jenerasyonların sıhhati ve iyiliği için etrafın korunmasının değerini vurguladıklarını, yeşil teknolojilerin uygulanması, biyolojik çeşitliliğin korunması, iklim değişikliğine adaptasyon üzere yollarla bu alanda gerekli acil ortak aksiyonda bulunmayı kabul ettiklerini ve memleketler arası etraf güvenliğinin korunmasına ortak katkıda bulunmaya hazır olduklarını teyit ettiklerini;
– Ortak ancak farklılaştırılmış sorumlulukların şuurunda olarak, ekonomik ve çevresel refah şartlarını sağlamak için kapsayıcılık, ayrımcılık yapmama, sera gazı emisyonlarını azaltmada verimlilik prensiplerine olan sıkı bağlılıklarını ve bilhassa sanayi, tarım, güç, ulaşım ve yenilenebilir güç kaynakları başta olmak üzere düşük karbonlu kalkınma alanında geniş bir milletlerarası değişim ve birbirinden farklı en âlâ teknolojileri geliştirme niyetine sıkı sıkıya bağlı olduklarını kaydettiklerini;
-Üye Devletler içinde iklim gündemi alanındaki etkin işbirliğini memnuniyetle karşıladıklarını, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerinin bu alandaki pozisyonlarının yakınlığını göz önünde bulundurmayı kabul ettiklerini, global iklim gündeminde belirlenen gayelere ulaşılmasını desteklediklerini ve bilhassa sürdürülebilir kalkınma bağlamında iklim değişikliği tehdidine karşı global yansıyı güçlendirmek için Paris İklim Mutabakatının uygulanmasını taahhüt ettiklerini;
51. Türkiye’de ve bölgede meydana gelen orman yangınları ve sel üzere çevresel felaketlerden derin keder ve kaygı duyduklarını tabir ettiklerini ve Türkiye Cumhuriyeti’nin teklifi üzerine doğal afetlerin tesirlerini azaltmak ve güzelleşmeye katkıda bulunmak hedefiyle ortak arama, kurtarma ve rehabilitasyon çalışmaları yapmak için “Türk Devletleri Teşkilatı Sivil Müdafaa Mekanizması” ismi altında Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde afet müdahale ünitesi kurulması konusunda çalışmalara başlanması talimatı verdiklerini, Türkiye’nin orman yangınlarıyla gayret konusunda işbirliğine ait bölgesel bir konferans düzenleme niyetini memnuniyetle karşıladıklarını;
52. 21 Nisan 2021’de çevrimiçi olarak Türk Kızılayı’nın mesken sahipliğinde gerçekleşen, bir ağ kurulması konusunda muahedeye varılan, Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkelerindeki Kızılay Dernekleri Liderleri Birinci Toplantısını memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletleri, Kızılaylar içindeki işbirliğini geliştirmek için bu ağı desteklemeye ve Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri’ndeki doğal ve insan kaynaklı afetlere toplu olarak hazırlamak ve müdahale etmek için güçlerini birleştirmeye teşvik ettiklerini;
53. Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafınca başlatılan Türk Devletleri Teşkilatı “COVID-19 pandemisiyle gayrette Dayanışma ve İşbirliği” temalı olağanüstü Tepesi’nin akabinde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Üye ve Gözlemci Ülkelerinin Sıhhat Bakanlarının 28 Nisan 2020 tarihinde gerçekleştirdiği Birinci Video-Konferans Toplantısının kararlarını tasdik ettiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletler içinde tedbir, teşhis, tedavi, rehabilitasyon, epidemiyolojik çalışmalar ve bilimsel araştırmalarda bilgi ve tecrübe ve uygulanan en düzgün formların değişimine yönelik Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde kurulan Sıhhat Uyum Konseyi ve Sıhhat Bilim Kümesi’nin faaliyetlerini memnuniyetle karşıladıklarını;
55. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Macaristan tarafınca Türk Devletleri Teşkilatı himayelerinde Afrika ülkelerine yapılan aşı bağışını memnuniyetle karşıladıklarını;
56. Pandemi ile uğraşta ön saflarda yer alan Üye ve Gözlemci Devletlerin tabipleri ve öbür sıhhat işçisinin özverili çalışmalarını övdüklerini, 2021’i Memleketler arası Sıhhat Çalışanları Yılı ilan etme teşebbüsü ve aşı geliştirme ve pandemi ile gayret konusundaki tecrübelerini paylaşmak gayesiyle Sıhhat Bilimleri Kümesi’nin birinci yüz yüze Aşı Çalıştayı’nı 24-27 Ağustos 2020’de İzmir’de düzenlemesinden ötürü Türkiye Cumhuriyeti Sıhhat Bakanlığı’nı tebrik ettiklerini;
57. Sekretaryayı, 11 Eylül 2020’de ortalarında imzaladıkları Mutabakat Zaptını temel alarak, Dünya Sıhhat Örgütü ve Üye ve Gözlemci Devletlerin sıhhat makamlarıyla ortak projeler yürütmeye teşvik ettiklerini;
58. 29 Ekim 2021 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Sıhhat Bakanları toplantısında kabul edilen ve sıhhat alanında global dayanışma ve işbirliğinin ehemmiyetini vurgulayan Ortak Bildiriyi onayladıklarını;
59. şahsi gözetici ekipman, aşılar ve ilaçlar dahil olmak üzere birbirlerine yardım sağladıkları için Üye ve Gözlemci Devletleri çok takdir ettiklerini ve Üye ve Gözlemci Devletlerin Sıhhat Bakanları ve bilim insanlarının iştirakiyle her yıl Ekim’de “Türk Tıp Dünyası Kongresi”nin düzenlenmesini onayladıklarını;
60. Kamu idaresi sisteminin kalitesini uygunlaştırmak ve bölge içi dijital ticaret ve alım satımı teşvik etmek için e-yönetişim ve e-hizmetler konusunda bir işbirliği platformu oluşturmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde elektronik imzaların karşılıklı olarak tanınmasını ve devlet kurumlarının ve iş bölümünün iştirakiyle elektronik doküman değişim sisteminin oluşturulmasını desteklediklerini, Üye Devletlerin kamu hizmetleri ve e-devlet alanındaki ilgili makamlarının Nisan 2021’de Azerbaycan Cumhuriyeti’ne (ASAN hizmeti) ve Eylül 2021’de Kazakistan Cumhuriyeti’ne (Astana Hub) yaptığı ziyaretlerin de memnuniyetle karşıladıklarını;
61. Kazakistan toprağı Baykonur’dan uzaya birinci sefer insan çıkışının 60. Yıldönümünün ehemmiyetine dikkat çektiklerini;
62. Türkiye Uzay Ajansı tarafınca başlatılan, Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde Uzay Teknolojisi Projeleri alanında işbirliği ve eşgüdümün sağlanması için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bakılırsavlendirdiklerini;
63. Araştırma, geliştirme ve yenilikçi projeleri desteklemek üzere, Üye Devletler içinde bilimsel ve teknolojik işbirliğinin geliştirilmesini desteklediklerini;
64. Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafınca son 4 yıldır muvaffakiyetle gerçekleştirilen “Teknofest – Havacılık, Uzay ve Teknoloji Festivali”nin önümüzdeki senelerda Türk Devletleri Teşkilatı’nın öteki Üye Ülkelerinde düzenlenmesine ait Türkiye’nin teklifini memnuniyetle karşıladıklarını;
65. 24 Haziran 2021’de Hokand’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Turizmden Sorumlu Bakanlar Altıncı Toplantısı’nın sonuçlarını desteklediklerini, Özbekistan Cumhuriyeti’nin Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde mesken sahipliği yaptığı birinci Bakanlar toplantısının başarılı bir biçimde organize edilmesi, “Türk Dünyası Turizm Başkenti” teşebbüsünün başlatılması ve Özbekistan Cumhuriyeti’nin Hokand kentinin birinci “Türk Dünyası Turizm Başkenti” ilan edilmesinden ötürü Özbek tarafını takdir ettiklerini ve bu teşebbüs kapsamında sürdürülebilir turizm ve ilgili altyapının geliştirilmesi için ortak teşebbüsler ve projelerin uygulanması talimatı verdiklerini;
66. İpek Yolu üzerinde bulunan Üye Devletlerin doğal ve coğrafik avantajlarından yararlanarak, turizm dalında daha fazla işbirliğini ve bölgeye daha fazla turist çekmeyi teşvik ettiklerini ve “Tabarruk Ziyarat” ve “Turizm Haritası” projelerinin uygulanmasını sağlamak ve “Türk Kurulu Çağdaş İpek Yolu Ortak Tıp Projesi”ni ulusal ve memleketler arası turizm fuarları da dâhil olmak üzere, gerekli araçlarla tanıtmak için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bakılırsavlendirdiklerini;
67. Üye Devletlere, insanları ve yerleri ortak tarih ve miras ağlarında bir ortaya getirerek seyahat daveti olarak kültürel rotaların tanıtılması ve Türk Dünyasının varlıklı ve çeşitli mirasını keşfetme araçlarının başlatılması için çalışmakla gorevlendirdiklerini;
HALKLARARASI İŞBİRLİĞİ
68. Türk Lisanı Konuşan Diasporalar için Kapasite Geliştirme Eğitim Programlarının yanı sıra, Üye Ülkelerin Diaspora Kurumları içinde Tecrübe Değişimi Programlarının düzenlenmesini takdir ettiklerini ve Üye Devletlerin ilgili kurumlarına, onaylanan “Türk Konseyi’nin Türk Lisanı Konuşan Diaspora Ortak Faaliyet Stratejisi” ve “2021-2022 için Türk Kurulu Türk Lisanı Konuşan Diaspora Ortak Aksiyon Planı” uyarınca işbirliğini geliştirme davetinde bulunduklarını;
69. Kamu kurumları, STK’lar, medya kuruluşları, akademisyenler, karar alıcılar, milletvekilleri ve kanaat başkanları içindeki alakaları ve işbirliğini geliştirmeyi, memleketler arası alanda dezenformasyonla faal bir biçimde uğraş etmeyi ve global kamuoyunu hakikat bilgilendirmeyi teminen yeni işbirliği fırsatları geliştirmek için Üye Devletlerin ilgili makamlarını bağlantı ve kamu diplomasisi alanlarında karşılıklı olarak desteklemekle gorevlendirdiklerini;
70. 10 Nisan 2021 tarihinde Bakü’de gerçekleştirilen Türk Devletleri Teşkilatı Bilgi ve Medyadan Sorumlu Bakanlar Üçüncü Toplantısı’nın kararlarını onayladıklarını, Türk Lisanı Konuşan Ülkelerdeki olaylar hakkında lokal ve milletlerarası seviyede siyasi, kültürel, ekonomik ve toplumsal farkındalığı artırmak için medya ve bilgi işbirliğinin güçlendirilmesini desteklediklerini ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı konut sahipliğinde 22-24 Ekim 2021 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Milletlerarası Medya Forumu’nun başarılı tertibinden ötürü tebrik ettiklerini; Hazar Geçişli Memleketler arası Doğu-Batı Orta Koridoru boyunca nakliyat işlerini kolaylaştırmak için kıymetli bir adım olarak “Türk Devletleri Teşkilatı Üye Ülkeleri içinde Milletlerarası Kombine Yük Nakliyeciliği Anlaşması”nı kesin hale getirme talimatı verdiklerini;
71. Yeni oluşan ve gelişmekte olan medya platformlarında ve ulusal TV kanalları ile haber ajansları içindeki işbirliğini artırmayı, üzerinde mutabık kalınan kategorilerdeki değişim programları ve görüntü malzemeleri için Ulusal TV Kanalları içinde kurulan Ortak FTP Havuzunun tam potansiyelinin en üst seviyeye çıkarılmasını teşvik ettiklerini;
72. Türk Kurulu Onursal Lideri ve Kazakistan Cumhuriyeti Birinci Cumhurbaşkanı Elbaşı Nursultan Nazarbayev’in “Büyük Bozkırın Yedi Özelliği” başlıklı makalesine dayanan “Büyük Bozkırın Yedi Özelliği” ortak belgesel sinemasının imalini, Türk dünyasının külçeşidini ve büyük kişiselyetlerini birlik ve birliktelik ruhu ortasında tanıtmak, yaygınlaştırmak ve misal projelerin başlatılmasını teşvik etmek hedefiyle, ortak televizyon projesi “Korkut Ata” ve Türk-Özbek üretimi “Mendirman Celaleddin” televizyon dizisi ve TRT Avaz’ın “Köklerin İzinde” isimli belgeselin imalini takdir ettiklerini;
73. Kazakistan’ın, merkezi Türkistan kentinde bulunacak olan memleketler arası TV kanalı kurma teşebbüsünün ehemmiyetini not ettiklerini;
74. Türk Dünyası ortasındaki birlik ve birlikteliğe katkı sağlamaya ait “Türk Dünyasının Birliğine Katkı için Türk Devletleri İşbirliği Kurulu Ali Şir Nevai Milletlerarası Mükafatına Ait Yönetmeliğin” kabul edilmesinden büyük memnuniyet duyduklarını;
75. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev tarafınca, Şuşa’nın Azerbaycan Kültür Başşehri ilan edilmesinden duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini ve bu maksatla faaliyet ve aktifliklerin gerçekleştirilmesini desteklediklerini;
76. 3-4 Kasım 2021 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen Eğitim ve Bilim Bakanları Altıncı Toplantısının sonuçlarını onayladıklarını ve 2022 yılında Türkiye’de gerçekleştirilecek Üye Devletlerin eğitim uzmanlarına yönelik “Orhun Eğitim Değişim Programı Yönetmeliğinin” kabulünü memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ortaokul/liseleri içinde 2022 yılında Kazakistan’da düzenlenecek Üçüncü Öğrenci Değişim Programı konusunda ilgili makamlara gerekli önlemleri almaları talimatını verdiklerini;
77. Türkiye Maarif Vakfı (TMF) okullarının Türk Dünyasındaki yararlı faaliyetlerini not ettiklerini ve Üye Devletlerin ulusal mevzuatına uygun olarak, TMF okullarının kuruluş prosedürlerini kolaylaştıracaklarını;
78. 26 Ekim 2021 tarihlerinde Türkistan’da düzenlenen Türk Üniversiteler Birliği (TÜRKÜNİB) 5. Genel Şurası’nın sonuçlarını desteklediklerini, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye’den yeni üniversitelerin dâhil olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Orhun Değişim Programı çerçevesinde işbirliğinin kapsamını genişletme ve zenginleştirme davetinde bulunduklarını;
79. Türk Akademisi temsilcilerinden ve Üye Devletlerinin ilgili kuruluşlarının temsilcileri ile uzmanlarından oluşacak komitenin, “Ortak Türk Tarihi” “Türk Dünyası Coğrafyası” ve “Ortak Türk Edebiyatı” ders kitaplarının hazırlanmasında son evreye geçiş çalışmalarının hızlandırılmasını teminen kurulması sonucunı takdir ettiklerini;
80. Üye Devletlerdeki öğrencilerin Macar üniversitelerinde eğitim görmeye yönelik artan ilgilerini övdüklerini, Türk Lisanı Konuşan Ülkelerdeki üniversite öğrencilerine tahsis edilen artan burs imkanları için Macar Hükümetini takdir ettiklerini ve Üye Devletlere eğitim alanında Macaristan ile iştiraklerini güçlendirme davetinde bulunduklarını;
81. Kırgız Cumhuriyeti’nin Uzkend kentinde 17 Eylül 2021’de milletlerarası kuruluşların temsilcileri, kültürel mirasın onarımı ve korunması alanında uzmanlar ve ayrıyeten halk toplulukları ve müzik ve dans sanatlarının ustaları dâhil olmak üzere, 3.000’den çok kişinin katıldığı Etno-Folklor Şenliği «Uzkend-Munara-2021» tertibini takdir ettiklerini;
82. 29 Kasım 2019 tarihinde Bişkek’te ve 20 Eylül 2021’de Taşkent’te düzenlenen Üye Devletlerin Gençlik ve Spordan Sorumlu Bakanlarının Dördüncü ve Beşinci Toplantılarında alınan kararları desteklediklerini ve Türk Lisanı Konuşan Gençler içindeki etkileşimi artırmak emeliyle “Türk Kurulu Çok Taraflı ve İkili Gençlik ve Gençlik Çalışanları Değişim Programlarına Ait İşbirliği Mutabakat Zaptı”nın imzalanmasından duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini;
83. 30 Ağustos – 2 Eylül 2021 tarihlerinde Kırgız Cumhuriyeti’nin Oş kentinde düzenlenen Türk Kurulu Genç Başkanlar Forumu’nun başarılı tertibi için Kırgız Cumhuriyeti’ni övdüklerini ve Gençlik Siyasetinin geliştirilmesine katkıda bulunmak, Üye Devletlerin Gençleri içindeki dostluğu güçlendirmek için bu tıp faaliyetlerin düzenlenmesinin değerinin altını çizdiklerini;
84. Türkmenistan ve Macaristan’ın da dâhil olduğu “Türk Lisanı Konuşan Ulusal Futbol Federasyonları içinde Mutabakat Zaptı”nın 14 Nisan 2021’de imzalanmasından duydukları memnuniyeti söz ettiklerini ve Tarafların ilgili makamlarını, Mutabakat Zaptında yer alan işbirliğini tüm taraflarıyla gerçekleştirmeye teşvik ettiklerini;
85. 2022’de Kazakistan’da 2. Türk Üniversite Spor Oyunları’nın (Türk Universiade) düzenlenmesini teşvik ettiklerini ve Üye Devletlerin ilgili makamlarını tertip için azami işbirliğini sağlamaya ve Oyunlara faal olarak katılmaya çağırdıklarını;
86. Etnotarihsel sporların, kültürlerarası diyaloğun ve Türk kültürel mirasının tanıtımına katkıda bulunan Dünya Göçebe Oyunları’nın (DGO) ihdas edilmesinde ve tanıtılmasında Kırgız Cumhuriyeti’nin rolünü kuvvetli bir biçimde takdir ettiklerini, 2022’de Türkiye’de Dördüncü Dünya Göçebe Oyunları’nın (DGO) düzenlenecek olmasını memnuniyetle karşıladıklarını ve Üye Devletlerin ilgili makamlarına, tertip için en üst seviyede işbirliği yapma ve DGO’ya faal olarak katılma davetinde bulunduklarını;
87. Üye ve Gözlemci Devletleri 2020 ve 2021’de Tokyo 2020 Olimpiyat Oyunları da dâhil olmak üzere, Milletlerarası Spor Turnuvalarında elde edilen başarılardan ötürü tebrik ettiklerini ve Türk Lisanı Konuşan Ülkelerde büyük milletlerarası spor etkinliklerinin devamını teşvik ettiklerini;
88. Türk dünyasının kültürlerarası ve dinlerarası diyalogdaki birleştirici rolünü teşvik ettiklerini, Azerbaycan’ın “Bakü süreci” ile BM Genel Sekreteri tarafınca kültürlerarası ve dinlerarası diyaloğu teşvik etmek üzere ana global platformlardan biri olarak gösterilen, iki yılda bir düzenlenen Dünya Kültürlerarası Diyalog Forumu vasıtasıyla gösterdiği gayretleri desteklediklerini;
89. Nursultan Nazarbayev Vakfı tarafınca 16 Nisan 2021 tarihinde düzenlenen “Türkistan – Türk Dünyasının Manevi Başkenti” temalı çevrimiçi milletlerarası konferansın ve Kazakistan Cumhuriyeti Hükümeti tarafınca 27 Mayıs 2021 tarihinde Türkistan’da düzenlenen “Türkistan-Türk Dünyasının Manevi Başkenti” temalı Memleketler arası konferansın sonuçlarını memnuniyetle karşıladıklarını;
TÜRK DÜNYASINDA KURUMSAL İŞBİRLİĞİ
90. TÜRKPA, TÜRKSOY, Türk Akademisi ve Türk Kültür ve Miras Vakfı (TKMV) faaliyetlerini övgüyle karşıladıklarını ve Dışişleri Bakanlığı Konseyi’ne sunulan raporların değerini müdrik olduklarını;
91. Kazakistan Cumhuriyeti tarafınca Nur-Sultan’da tahsis edilen yeni Türk Akademisi binasının resmi açılışından duydukları memnuniyeti tabir ettiklerini;
92. Türk İşbirliği Teşkilatları içindeki etkileşimin daha da geliştirilmesini desteklediklerini ve ortak Türk işbirliği gündeminin aktif bir biçimde uygulanmasını sağlamak üzere ilgili kuruluşları Uyum Komitesi’nin çalışmalarını güçlendirmeye teşvik ettiklerini ve değerli tarihlerde başarılı kutlama ve kıymetli Türk kişiselyetlerine yönelik anma etkinliklerini takdir ettiklerini;
93. 18 Aralık 2019’da Bakü’de ve 27-28 Eylül 2021’de Türkistan’da gerçekleştirilen TÜRKPA Dokuzuncu ve Onuncu Genel Heyet Toplantılarının sonuçlarını not ettiklerini, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemine ilişkin mevzuları ele almasının yanı sıra, TÜRKPA’nın parlamenter seviyede COVID-19 pandemisiyle çaba uğraşlarını takdir ettiklerini ve Özbekistan Cumhuriyeti Âli Meclisi’nin TÜRKPA faaliyetlerine etkin iştirakini memnuniyetle karşıladıklarını;
94. Siyasi iştiraki ve uygun yönetişimi desteklemek üzere, Üye Devletlerdeki seçim ve referandumların gözlemlenmesi konusunda Türk Devletleri Teşkilatı ile TÜRKPA’nın model mevzuatın hazırlanmasına yönelik faaliyetlerini takdir ettiklerini;
95. Büyük Türkmen şairi, filozofu ve düşünürü Makhtumkuli Fraghi’nin 300. doğum yıldönümünü kutlamanın kıymetini vurguladıklarını ve Türk İşbirliği Teşkilatlarını Üye ve Gözlemci Devletlerini buna yönelik özel etkinlikler düzenlemeyle gorevlendirdiklerini;
96. Türk Akademisi’nin “Türk Dünyası Tarih ve Coğrafya Atlası”nın oluşturulmasına ait projesinin tamamlanmasını takdir ettiklerini ve bu bağlamda, “Türk Dünyasının Kutsal Mekânları” ve “Türk Dünyasının Seçkin Kişilikleri” projelerinin de tamamlanması talimatını verdiklerini;
97. Türk Akademisi tarafınca İslamabad’da “El-Farabi Forumu”nun düzenlenmesini, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Daimi Komitesi (COMSTECH) ile İşbirliği Zaptının imzalanmasını ve Pakistan’ın birfazlaca üniversitesi ve eğitim ve araştırma kurumu ile alaka kurulmasını takdir ettiklerini;
98. TÜRKSOY’un başlatmış olduğu teşebbüs kapsamında 2020 yılında Özbekistan Cumhuriyeti’nin Hiva kentinin “Türk Dünyası Kültür Başkenti” ilan edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını, 2021 yılında bu vesileyle kentte düzenlenen etkinliklerden duydukları memnuniyeti söz ettiklerini, ayrıyeten Osmanlı İmparatorluğu’nun kurulduğu kent Bursa’nın 16 Eylül 2021’de TÜRKSOY tarafınca 2022 Türk Dünyası Kültür Başşehri olarak kabul edilmesini keza memnuniyetle karşıladıklarını ve 2022 yılında Bursa’da düzenlenecek etkinliklere dayanaklarını söz ettiklerini;
99. Türk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlığının 30. yıl dönümünde hazırlıklarına başlanan 2022’de “Tuna Irmağı’ndan Orhun Vadisi’ne İpek Yolu Rallisi” düzenlenmesi için TÜRKSOY’u desteklediklerini,
100. Türk Kültür ve Miras Vakfı’nın (TKMV), Türk devletlerinin kültürel izleri temalı proje ve konferanslar düzenlemesine ve “İpek Yolunda Azerbaycan” başlıklı birinci akademik kitap üzere yayınlara yönelik gayretleri ile Türk coğrafyası ortasında ve haricinde gerçekleştirilen teşebbüslerle Türk mirasını tanıtma teşebbüslerini övdüklerini;
101. TKMV tarafınca duyurulan Béla Bartok Yılı’nın Nizami’yi anma aktifliğinin düzenlenen bir konserle açılmasına ve Azerbaycan Şirvanşahlar Sarayı’nda düzenlenmesinin kıymetini vurguladıklarını; Litvanya’da azınlık Tatarlar ve Karayların kültürel mirasını korumak hedefiyle İşbirliği Mutabakat Zaptı imzalamak suretiyle Litvanya ile bağlantıları ilerlettikleri için TKMV’yi tebrik ettiklerini;
102. Teşkilatın bir daha isimlendirilmesi ışığında, Sekretarya’yı kurumsal temelini daha da güzelleştirmeye ve aktifliğini artırmaya teşvik ettiklerini ve Sekretarya’yı temel nazaranvlerine odaklanmak ve bu gayeyle insan ve mali kaynaklarının en aktif idaresini sağlamakla nazaranvlendirdiklerini ve Sekretarya’dan yapılan çalışmalar hakkında rapor vermesini istediklerini;
ÜÇÜNCÜ TARAFLARLA İŞBİRLİĞİ
103. Üye Devletlerin milletlerarası forumlarda etkin işbirliğini güçlendirmesini teşvik ettiklerini ve mümkün olduğunda milletlerarası örgütlerde birbirlerinin adaylıklarına takviyelerini tabir ettiklerini;
104. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Bağlantısızlar Hareketi’nin periyot başkanlığını muvaffakiyetle yürütmüş olmasını ve Hareketin milletlerarası bağlantılar sistemindeki pozisyonunu güçlendirmeye yönelik uğraşlarını memnuniyetle karşıladıklarını;
106. Bağlantısızlar Hareketi’nin Başkan’ı olarak Azerbaycan Cumhuriyeti’nin insiyatifi üzerine “Koronavirüs hastalığı (COVID-19) pandemisine cevap olarak tüm ülkelerin aşılara adil, ekonomik, vaktinde ve üniversal erişiminin sağlanması” başlıklı BM İnsan Hakları Kurulu sonucunın Konsey’in 46. oturumunda kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
107. Kazakistan Cumhuriyeti’ni Asya’da İşbirliği ve İnanç Arttırıcı Tedbirler Konferansı (CICA) Lideri olmasından ötürü tebrik ettiklerini ve CICA’yı memleketler arası teşkilata dönüştürme teşebbüsünü memnuniyetle karşıladıklarını;
108. Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım Tokayev’in BM Genel Kurulu’nun 75. oturumunda BM Güvenlik Konseyi’ne rapor verecek özel bir teşkilat olacak Milletlerarası Biyolojik Güvenlik Ajansı’nın kurulması tarafındaki teşebbüsüne ehemmiyet verdiklerini;
109. Özbekistan Cumhuriyeti’ni 2021-2023 periyodu için Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Kurulu’na (UNHRC) seçilmesinden dolayı takdir ettiklerini;
110. Kırgız Cumhuriyeti’ni, önerdiği “Doğa Hudut Tanımaz: Sınıraşan İşbirliği – biyoçeşitliliği müdafaa, onarma ve sürdürülebilir kullanım için kilit faktör” başlıklı yeni bir BM sonucunın 16 Nisan 2021’de oy birliği ile kabul edilmesini takdir ettiklerini;
111. Kazakistan Cumhuriyeti’ni, 2022-2024 devri için BM Ekonomik ve Toplumsal Konseyi’ne (ECOSOC) ve BM İnsan Hakları Konseyi’ne seçilmelerinden ötürü tebrik ettiklerini;
112. Özbekistan Cumhuriyeti tarafınca başlatılan, Aral Denizi bölgesini çevresel inovasyon ve teknoloji bölgesi ilan eden BM Genel Konseyi sonucunın kabul edilmesini memnuniyetle karşıladıklarını;
113. Kazakistan Cumhuriyeti’nin nükleer silahsızlanma, nükleer silahların yayılmasını tedbire ve barış diplomasisi hususlarındaki engin deneyimlerinin altını çizdiklerini ve bu bağlamda 1991’de Semipalatinsk Nükleer Test Sahası’nı kapatma tarafında tarihi bir karar alarak, nükleer silahlardan arındırılmış bir dünyaya ulaşma yolundaki milletlerarası uğraşlara ağır katkıda olmasına pek ehemmiyet verdiklerini ve bu tarihi sonucun 30. Yıldönümünü memnuniyetle karşıladıklarını;
114. Kazakistan’ın Teşkilat’ın bir üyesi olarak taahhütleri doğrultusunda, Kazakistan Cumhuriyeti’nin Afganistan’daki BM Dayanak Misyonu ve Afganistan’da akredite öteki BM kuruluşlarının işçisinin Almatı’ya süreksiz olarak taşınmasına ait BM talebini yerine getirme sonucunı takdirle karşıladıklarını, barış eforlarını koordine etmek ve ülkede kalıcı bir siyasi tahlili sağlamak üzere Özbekistan Cumhuriyeti’nin Afganistan hakkında Daimi BM Komitesi kurulmasına ait teşebbüslerini övgüye bedel bulduklarını ve ayrıyeten, Afganistan’daki bir kriz durumunda, Türkiye Cumhuriyeti’nin Afganistan’da bulunan BM milletlerarası işçisi ve bağlı oldukları bireyler için inançlı ülke olma sonucunı takdirle karşıladıklarını, Kabil Havaalanı’ndan tahliye gayretlerinin kolaylaştırılmasına yönelik Türkiye’nin öncü rolünden ve Azerbaycan’ın katkılarından memnuniyet duyduklarını; Kırgız Cumhuriyeti’nin Kırgız üniversitelerinde okumak üzere 500 Afgan öğrenciye vize verilmesine ait sonucunı memnuniyetle karşıladıklarını;
115. Türkiye Cumhuriyeti’ni, 2020-2021 Güneydoğu Avrupa İşbirliği (GDAÜ) Başkanlığı Sürecini, Sürecin 25. Yıldönümünü vurgulayan Antalya Zirvesi’yle muvaffakiyetle tamamlamasından ötürü tebrik ettiklerini;
116. Türk Devletleri Teşkilatı’nın EİT bünyesindeki gözlemci statüsünün üç yıl uzatılmasını memnuniyetle karşıladıklarını; birebir vakitte Türk Devletleri Teşkilatı’nın Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası ve İslam İşbirliği Teşkilatı’nda (İİT) gözlemci statüsü kazanması için ortak uğraşların arttırılmasını teşvik ettiklerini;
117. Sekretaryayı, BM ve ajansları da dâhil olmak üzere, milletlerarası kuruluşlarla işbirliğini artırmak, AB, AGİT, KEİ, OECD, V4 ve ASEAN dâhil olmak üzere bölgesel kuruluşlarla kurumsal alakaları geliştirmek ve ortak ilgi alanlarında birlikte projeler yürütülmesini teşvik ettiklerini;
118. Üye Devletlerin üçüncü dünya ülkelerine insani yardımları ve kalkınmalarını artırmaları suretiyle, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin gerçekleştirilmesindeki rolünden memnuniyet duyduklarını; üye ülkelerin kalkınma ajansları içindeki işbirliğinin güçlendirilmesini desteklediklerini ve birebir biçimde Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı (TİKA) ile Kazakistan Memleketler arası Kalkınma Ajansı (KazAID) içinde imzalanan mutabakat zaptını ve ayrıyeten Sekretarya ile Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı içinde imzalanan mutabakat zaptını övgüye kıymet bulduklarını;
TEŞKİLAT MEVZULARI:
119. 2019-2021 senelerında Türk Devletleri Teşkilatı’nın başarılı Başkanlığı için Azerbaycan Cumhuriyeti’ni tebrik ettiklerini ve Türk Devletleri Teşkilatı’nın faaliyetlerine yaptığı büyük katkıya son derece bedel verdiklerini;
120. Son Tepe’den bu yana Türk Devletleri Teşkilatı’nın Sekretaryasının faaliyetlerinde elde edilen değerli muvaffakiyetleri takdir ettiklerini ve artan bakılırsavlerinin faal bir biçimde uygulanması için Sekretaryanın kapasitesinin güçlendirilmesi gerekliliğinin altını çizdiklerini;
121. Türk Devletleri Teşkilatı’nın Dokuzuncu Tepesi’ni 2022’de Özbekistan Cumhuriyeti’nde düzenlemeye karar verdiklerini; beyan etmişlerdir.
Devlet Liderleri, Türk Devletleri Teşkilatı’nın Sekizinci Tepesi müzakerelerini başarılı bir sonuca ulaştıran Türkiye Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’a derin teşekkürlerini sunar ve Türk Hükümeti ve halkının sıcak misafirperverliğini takdir ederler. Bir daha sonraki Doruğa kadar Türk Devletleri Teşkilatı Başkanlığı’nın Türkiye Cumhuriyeti tarafınca üstlenilmesini memnuniyetle karşılarlar.
12 Kasım 2021’de İstanbul’da Azerbaycan, Kazakça, Kırgızca, Türkçe ve Özbekçe lisanlarında imzalanmıştır.
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev
Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sadır Caparov
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan
Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev