Sarr
Active member
ATTİLA GÖKÇE
Olimpiyat Oyunları Basketbol maçlarının en unutulmazı, 1972 Münih finalinde oynanan ve Rusya’nın Amerika’yı 51-50 yenmesiyle şok tesiri yaratan maçtır.
10 Eylül 1972 Pazar günü saat 11.45’de Amerikalı TV izleyicileri için özel olarak ayarlanmış saatte başlayan maç, ABD Amatör Basketbol kadrosunun o güne kadar hiç yenilmeden üst üste kazandığı 62 maçtan daha sonra 63.sü olacaktı. Ne var ki o büyük hayal 3 saniye ortasında kabusa dönüştü.
Kolej basketbolundan seçilen öğrencilerle oluşturulan Amerikan ekibi Sosyetler Birliği ile oynuyordu. Soğuk savaş yıllarının da tesiriyle final doğu-batı kapışması manasına geliyordu.
Amerikan kadrosunun coachu Hank İba, bu finalde hayli değişik bir strateji uyguladı. Oyuncularının kasıtlı olarak süratli değil, yavaş, denetimli ve disiplinli bir oyun oynamalarını istedi. Sovyetler bu oyuna çabuk ve baskılı taktikle karşılık verdiler. Birinci yarıyı 26-21 önde bitirdiler. İkinci yarıda bitime 6 dakika 07 saniye kala Sovyetler 8 farkla öndeydi. Lakin Amerikan grubu tam saha pres ve çabuk oyunla farkı 1 sayıya indirdi. Oyun sona yaklaşırken Sovyetler’in efsane basketbolcusu Sasha Belov büyük bir kusur yaparak topu Amerikalı rakibi Doug Collins’e attı. Amerika için büyük fırsattı bu. Sako Sakandalidze taktik faulle rakibini ve durdurdu. Collins bilinçsizce oyuna devam etmek istedi. Lakin bitime üç saniye kala iki faul atışı kazanmıştı. Sovyetler 50-49 geriye düşmüşlerdi. halbuki iki atış içinde Sovyet coachu Vladimir Kondrashkin mola istemişti.
O günkü kurallara göre faul atışlarında ortaya girip mola istenebilirdi. Brezilyalı hakem Renato Righetto bu isteği görmedi. Sovyetler itiraz ederken Collins ikinci atışı da yapmış ve grubunu öne geçirmişti. Righetto kenara gelerek saati oyunun bitimine 1 saniye kalacak biçimde düzenledi.
İşte tam bu anda FİBA Genel Sekreteri William Jones masaya yaklaştı ve tüm hakemlere oyunu üç saniye olarak bir daha oynatmalarını söylemiş oldu. Kurallara göre bu biçimde bir hakkı katiyetle yoktu. Fakat FİBA Genel Sekreterinin ne kadar kuvvetli olduğunu bilen hakemler Jones’un buyruğunu (!) uyguladılar. Bu sırada öne geçmenin coşkusuyla Amerikalı oyuncular bu güç zaferi kutluyordu. Üç saniyeliğine oyun bir daha başlayacaktı şaşırdılar. Kondrashkin faul atışından daha sonra üç saniyelik oyunu başlatarak Edeshko’ya verdi topu. O da şimşek üzere bir uzun top attı rakip pota altında bekleyen Sasha Belov’a. Belov, iki uzun Amerikalının içinden sıçrayarak topu aldı ve iki sayılık atışını yaptı. Maç bitti Sovyetler 51-50 kazanmış oldular. Olimpiyat tarihinde birinci kere yaşanan bir olaydı bu. Sovyetler Amerika’yı yeniyor ve altın madalyayı kazanıyordu. Amerikan kadrosu bütünüyle şok yaşıyordu. İtiraz ettiler, kabul görmedi. Madalya merasimine çıkmadılar, gümüş madalyalarını almadılar.
1992 Barcelona Olimpiyat Oyunları yaklaşırken “Öksüz Madalyalar” başlığıyla bu dramatik olayı yazdım ve IOC’nin depolarında sahibini bekleyen madalyaları anlattım.
Sovyetler bu maçı sistemin kıymetli bir başarısı olarak gösterdiler. William Jones 1981’de öldü. Avrupa’da ve dünyada basketbolu yaygınlaştırdığı ve tanıttığı için FİBA tarafınca 2006 yılında Basketball Hall of Fame’e seçildi. Onlarca devletten eğitim ve spor hizmet mükafatları kazandı. Münih’teki müdahalesinden dolayı pişmanlık açıklaması yapmadı.
Sovyetler’e altın madalya kazandıran son 2 sayıyı atan Sasha Belov 3 Ekim 1978’de 26 yaşındayken çabucak hemen bilinmeyen, açıklanamayan durumlarla hayatını kaybetti. Grup oyuncularından Sergei Belov’la birebir soyadını taşıyorlardı lakin, bu bir tesadüftü. Kardeş değildiler. 1980 Moskova Olimpiyat Oyunları’nın açılış merasiminde stattaki olimpiyat meşalesini yakan sportmen Belov’du.
Hayal kadronun kıssası
ABD Sovyetler Birliği, Münih finalinden 16 yıl daha sonra Seul’de yarı finalde buluştular. Bu maçı da Sovyetler 82-76 kazandı. Finalde de Yugoslavya’yı 76-63 yenerek altın madalyayı aldılar. Amerika lakin bronz kazanabilmişti.
Birden fazla kişi ABD’nin bu kaybından daha sonra NBA kartını oynadığını sanır. Fakat gerçek hayli farklı. Milletlerarası Amatör Basketbol Federasyonu (FİBA) 17 Nisan 1989’da profesyonel basketbolcuların da olimpiyat oyunlarına katılmasını kabul etti. Oylama 13’e karşı 56 oyla alınan bu kararla NBA yıldızları da olimpiyat çabasına katılabileceklerdi. Sanılanın bilakis bu teklife Amerikan Amatör Basketbol Federasyonu karşı çıktı. Aleyhte kullanılan 13 oydan biri de Amerika’ya aitti. Amerikalılar, milyonerlerden heyeti bir kadronun, kolejden yetişenlerin yolunu kesebileceğini kimi fonları kaybedebileceklerini ileri sürerek itiraz ettiler.
Teklif sahipleri ise Sovyetler Birliği ve Yugoslavya idi. Onlar, en âlâ oyuncularına NBA’de kapıların açılmasını istiyorlardı. 1992 Barcelona Oyunları’nda basketbol dünyasının yıldızlarından oluşan “Dream Team” efsanesi bu biçimde başladı. Larry Bird, Erwin “Magic” Johnson, Dawid Robinson, Patrick Ewing, Scottie Pipen, Michael Jordan, Clyde Drexler,Karl Malone, John Stockton, Christopher Mullin, Charles Barkley, Christian Leather Hayal Takım’ın yıldızlarıydı.
Basketbolda Amerikan Düşü olarak nitelendirebileceğimiz bu büyülü durum, 2004’de Arjantin tarafınca bozuldu. Amerika yalnızca bronz alabildi.
Basketbolun değişik doğuşu
Basketbol, tüm dünyada futboldan daha sonra en yaygın, en sevilen spor kısmıdır. Buna karşın olimpiyat oyunları resmi programına girmesi vakit almıştır. 1891’de Springfield YMCA okulunun Kanadalı vücut eğitimi öğretmeni James Naismith tarafınca beyzbol ve Amerikan futbolu oyuncularına kış idmanı sağlamak gayesiyle icat edilmiş bir oyundur.
Günümüzde basketbolu çabucak herkes bilir, oynar ve seyreder. bir daha de kısa hatırlatmalar yapalım. Basketbol topunun etrafı 75-78 santimetre, tartısı da 650-700 gram içinde değişir. Ülkemizde basketbol birinci defa 1904 yılında Robert Kole Dodge salonunda oynanmıştır. 1911 yılında Ahmet Robenson’un teşebbüsleriyle Galatasaraylı öğrenciler de basketbol oynamaya ve tertipler yapmaya başlamışlardır.
şimdi tıpkı periyotlarda başlayan basketbol sporuyla (1891), Milletlerarası Olimpiyat Komitesi’nin (1894) birbirlerini tanıyıp muahedesi uzun yıllar almıştır.
Artık vereceğimiz ismi unutmayalım: Renato William Jones…
Bu İngiliz spor adamı 1932’de arkadaşlarıyla birlikte FİBA’yı kuran öncülerden biridir. Dahası oyunun olimpiyat programına alınması için ağır gayret göstermiş ve 1936 Berlin Olimpiyat Oyunları’na kabul edilmesini sağlamıştır. Bu ismi unutmamanız için yinelayalım: Renato William Jones. FİBA Genel Sekreteri!…
1936 Olimpiyat Oyunlarının basketbol final maçının skoru tarihe geçen zayıf sayılarla anılacaktır: ABD 19-Kanada 8… Güya bir hentbol maçı gibi… Ancak bu final, basketbolun oynanamayacağı şartlarda, ağır yağış altında kumlu bir yerde oynanmış ve her iki grubun oyuncuları bilhassa top sürmede zorlanmışlardır.
Enteresan bir not: Oyunlar başlamadan evvel Amerika grubun Yahudi oyuncusu Sam Balter, Hitler idaresindeki Nazi rejiminin düşmanca siyaseti niçiniyle Berlin’e gitmek istememiş, fakat gruba katılır ve oynarsa, daha sonrasında Amerika’da şöhrete ve paraya kavuşacağı konusunda ikna edilmiştir.
Berlin 1936’da Altın madalyayı Amerika, gümüş madalyayı Kanada, bronz madalyayı da Polonya’yı 26-12 yenen Meksika kazanmıştır.
Türkiye de katıldı
1936 Berlin Oyunları’na Türkiye Basketbol Ulusal Kadrosu da katılmıştır. O ekibin takımını hatırlayalım: Rupen Semerciyan (Antrenör), Naili Moran (Türk atletizminin unutulmaz yıldızı), Jak Habib, Sadri Usuoğlu (daha sonradan Beşiktaş futbol ekibinin kalecisi, antrenörü ve yöneticisi), Kamil Ocak (daha sonradan birinci gençlik ve spor bakanı.), Erdem Alemdar, Hayri Arşebük, Nihat Ertuğ, Dionis Sakalak, Hazdayi Penso.
Basketbol Ulusal Grubumuz birinci tıpta Şili’ye 30-16, Mısır’a da 33 -23 yenilerek elendi.
Basketbol Ulusal Grubumuz, 1952 Helsinki Olimpiyat Oyunları’na da katıldı.
Basketbol hakemi Yakovas Bilek oyunlara kendi parasıyla gitti. Amerikalı antrenör Elliot van Zandt da bilhassa Avrupa’da şöhret kazanmış bir spor adamıydı.
İtalya’da basketbol federasyonu tarafınca gençlere basketbol oynatmak üzere bakılırsavlendirildi.
Futbolda Milan ekibinin gelişmenine de katkıda bulundu. Zandt’ın Türkiye çalışmalarındaki en kıymetli uygulaması, pota çemberinin içine 10 cm. daha küçük bir çember takması ve oyuncuların şut atmadaki marifetlerini geliştirme gayretiydi.
Ulusal Takım’da kimler vardı? Ünlü bilim insanı, daha sonradan Galatasaray ve TFF lideri Ali Uras, Milliyet’in basketbol müellifi Mehmet Ali Yalım, Erdoğan Partener, Türk sinemasında da aktör olarak ünlenen Yılmaz Gündüz, Nejat Diyarbekirli, Yüksel Alkan, Turhan Tezol, Güney İlmen, Yalçın Okaya, Altan Dinçer.
Helsinki Oyunları’nın çabucak başında iki maç oynadı bizimkiler. Birincisinde Mısır’a 64-45, ikincisinde İtalya’ya 49-37 yenilerek birinci cinste elendiler.
Olimpiyat Oyunları Basketbol maçlarının en unutulmazı, 1972 Münih finalinde oynanan ve Rusya’nın Amerika’yı 51-50 yenmesiyle şok tesiri yaratan maçtır.
10 Eylül 1972 Pazar günü saat 11.45’de Amerikalı TV izleyicileri için özel olarak ayarlanmış saatte başlayan maç, ABD Amatör Basketbol kadrosunun o güne kadar hiç yenilmeden üst üste kazandığı 62 maçtan daha sonra 63.sü olacaktı. Ne var ki o büyük hayal 3 saniye ortasında kabusa dönüştü.
Kolej basketbolundan seçilen öğrencilerle oluşturulan Amerikan ekibi Sosyetler Birliği ile oynuyordu. Soğuk savaş yıllarının da tesiriyle final doğu-batı kapışması manasına geliyordu.
Amerikan kadrosunun coachu Hank İba, bu finalde hayli değişik bir strateji uyguladı. Oyuncularının kasıtlı olarak süratli değil, yavaş, denetimli ve disiplinli bir oyun oynamalarını istedi. Sovyetler bu oyuna çabuk ve baskılı taktikle karşılık verdiler. Birinci yarıyı 26-21 önde bitirdiler. İkinci yarıda bitime 6 dakika 07 saniye kala Sovyetler 8 farkla öndeydi. Lakin Amerikan grubu tam saha pres ve çabuk oyunla farkı 1 sayıya indirdi. Oyun sona yaklaşırken Sovyetler’in efsane basketbolcusu Sasha Belov büyük bir kusur yaparak topu Amerikalı rakibi Doug Collins’e attı. Amerika için büyük fırsattı bu. Sako Sakandalidze taktik faulle rakibini ve durdurdu. Collins bilinçsizce oyuna devam etmek istedi. Lakin bitime üç saniye kala iki faul atışı kazanmıştı. Sovyetler 50-49 geriye düşmüşlerdi. halbuki iki atış içinde Sovyet coachu Vladimir Kondrashkin mola istemişti.
O günkü kurallara göre faul atışlarında ortaya girip mola istenebilirdi. Brezilyalı hakem Renato Righetto bu isteği görmedi. Sovyetler itiraz ederken Collins ikinci atışı da yapmış ve grubunu öne geçirmişti. Righetto kenara gelerek saati oyunun bitimine 1 saniye kalacak biçimde düzenledi.
İşte tam bu anda FİBA Genel Sekreteri William Jones masaya yaklaştı ve tüm hakemlere oyunu üç saniye olarak bir daha oynatmalarını söylemiş oldu. Kurallara göre bu biçimde bir hakkı katiyetle yoktu. Fakat FİBA Genel Sekreterinin ne kadar kuvvetli olduğunu bilen hakemler Jones’un buyruğunu (!) uyguladılar. Bu sırada öne geçmenin coşkusuyla Amerikalı oyuncular bu güç zaferi kutluyordu. Üç saniyeliğine oyun bir daha başlayacaktı şaşırdılar. Kondrashkin faul atışından daha sonra üç saniyelik oyunu başlatarak Edeshko’ya verdi topu. O da şimşek üzere bir uzun top attı rakip pota altında bekleyen Sasha Belov’a. Belov, iki uzun Amerikalının içinden sıçrayarak topu aldı ve iki sayılık atışını yaptı. Maç bitti Sovyetler 51-50 kazanmış oldular. Olimpiyat tarihinde birinci kere yaşanan bir olaydı bu. Sovyetler Amerika’yı yeniyor ve altın madalyayı kazanıyordu. Amerikan kadrosu bütünüyle şok yaşıyordu. İtiraz ettiler, kabul görmedi. Madalya merasimine çıkmadılar, gümüş madalyalarını almadılar.
1992 Barcelona Olimpiyat Oyunları yaklaşırken “Öksüz Madalyalar” başlığıyla bu dramatik olayı yazdım ve IOC’nin depolarında sahibini bekleyen madalyaları anlattım.
Sovyetler bu maçı sistemin kıymetli bir başarısı olarak gösterdiler. William Jones 1981’de öldü. Avrupa’da ve dünyada basketbolu yaygınlaştırdığı ve tanıttığı için FİBA tarafınca 2006 yılında Basketball Hall of Fame’e seçildi. Onlarca devletten eğitim ve spor hizmet mükafatları kazandı. Münih’teki müdahalesinden dolayı pişmanlık açıklaması yapmadı.
Sovyetler’e altın madalya kazandıran son 2 sayıyı atan Sasha Belov 3 Ekim 1978’de 26 yaşındayken çabucak hemen bilinmeyen, açıklanamayan durumlarla hayatını kaybetti. Grup oyuncularından Sergei Belov’la birebir soyadını taşıyorlardı lakin, bu bir tesadüftü. Kardeş değildiler. 1980 Moskova Olimpiyat Oyunları’nın açılış merasiminde stattaki olimpiyat meşalesini yakan sportmen Belov’du.
Hayal kadronun kıssası
ABD Sovyetler Birliği, Münih finalinden 16 yıl daha sonra Seul’de yarı finalde buluştular. Bu maçı da Sovyetler 82-76 kazandı. Finalde de Yugoslavya’yı 76-63 yenerek altın madalyayı aldılar. Amerika lakin bronz kazanabilmişti.
Birden fazla kişi ABD’nin bu kaybından daha sonra NBA kartını oynadığını sanır. Fakat gerçek hayli farklı. Milletlerarası Amatör Basketbol Federasyonu (FİBA) 17 Nisan 1989’da profesyonel basketbolcuların da olimpiyat oyunlarına katılmasını kabul etti. Oylama 13’e karşı 56 oyla alınan bu kararla NBA yıldızları da olimpiyat çabasına katılabileceklerdi. Sanılanın bilakis bu teklife Amerikan Amatör Basketbol Federasyonu karşı çıktı. Aleyhte kullanılan 13 oydan biri de Amerika’ya aitti. Amerikalılar, milyonerlerden heyeti bir kadronun, kolejden yetişenlerin yolunu kesebileceğini kimi fonları kaybedebileceklerini ileri sürerek itiraz ettiler.
Teklif sahipleri ise Sovyetler Birliği ve Yugoslavya idi. Onlar, en âlâ oyuncularına NBA’de kapıların açılmasını istiyorlardı. 1992 Barcelona Oyunları’nda basketbol dünyasının yıldızlarından oluşan “Dream Team” efsanesi bu biçimde başladı. Larry Bird, Erwin “Magic” Johnson, Dawid Robinson, Patrick Ewing, Scottie Pipen, Michael Jordan, Clyde Drexler,Karl Malone, John Stockton, Christopher Mullin, Charles Barkley, Christian Leather Hayal Takım’ın yıldızlarıydı.
Basketbolda Amerikan Düşü olarak nitelendirebileceğimiz bu büyülü durum, 2004’de Arjantin tarafınca bozuldu. Amerika yalnızca bronz alabildi.
Basketbolun değişik doğuşu
Basketbol, tüm dünyada futboldan daha sonra en yaygın, en sevilen spor kısmıdır. Buna karşın olimpiyat oyunları resmi programına girmesi vakit almıştır. 1891’de Springfield YMCA okulunun Kanadalı vücut eğitimi öğretmeni James Naismith tarafınca beyzbol ve Amerikan futbolu oyuncularına kış idmanı sağlamak gayesiyle icat edilmiş bir oyundur.
Günümüzde basketbolu çabucak herkes bilir, oynar ve seyreder. bir daha de kısa hatırlatmalar yapalım. Basketbol topunun etrafı 75-78 santimetre, tartısı da 650-700 gram içinde değişir. Ülkemizde basketbol birinci defa 1904 yılında Robert Kole Dodge salonunda oynanmıştır. 1911 yılında Ahmet Robenson’un teşebbüsleriyle Galatasaraylı öğrenciler de basketbol oynamaya ve tertipler yapmaya başlamışlardır.
şimdi tıpkı periyotlarda başlayan basketbol sporuyla (1891), Milletlerarası Olimpiyat Komitesi’nin (1894) birbirlerini tanıyıp muahedesi uzun yıllar almıştır.
Artık vereceğimiz ismi unutmayalım: Renato William Jones…
Bu İngiliz spor adamı 1932’de arkadaşlarıyla birlikte FİBA’yı kuran öncülerden biridir. Dahası oyunun olimpiyat programına alınması için ağır gayret göstermiş ve 1936 Berlin Olimpiyat Oyunları’na kabul edilmesini sağlamıştır. Bu ismi unutmamanız için yinelayalım: Renato William Jones. FİBA Genel Sekreteri!…
1936 Olimpiyat Oyunlarının basketbol final maçının skoru tarihe geçen zayıf sayılarla anılacaktır: ABD 19-Kanada 8… Güya bir hentbol maçı gibi… Ancak bu final, basketbolun oynanamayacağı şartlarda, ağır yağış altında kumlu bir yerde oynanmış ve her iki grubun oyuncuları bilhassa top sürmede zorlanmışlardır.
Enteresan bir not: Oyunlar başlamadan evvel Amerika grubun Yahudi oyuncusu Sam Balter, Hitler idaresindeki Nazi rejiminin düşmanca siyaseti niçiniyle Berlin’e gitmek istememiş, fakat gruba katılır ve oynarsa, daha sonrasında Amerika’da şöhrete ve paraya kavuşacağı konusunda ikna edilmiştir.
Berlin 1936’da Altın madalyayı Amerika, gümüş madalyayı Kanada, bronz madalyayı da Polonya’yı 26-12 yenen Meksika kazanmıştır.
Türkiye de katıldı
1936 Berlin Oyunları’na Türkiye Basketbol Ulusal Kadrosu da katılmıştır. O ekibin takımını hatırlayalım: Rupen Semerciyan (Antrenör), Naili Moran (Türk atletizminin unutulmaz yıldızı), Jak Habib, Sadri Usuoğlu (daha sonradan Beşiktaş futbol ekibinin kalecisi, antrenörü ve yöneticisi), Kamil Ocak (daha sonradan birinci gençlik ve spor bakanı.), Erdem Alemdar, Hayri Arşebük, Nihat Ertuğ, Dionis Sakalak, Hazdayi Penso.
Basketbol Ulusal Grubumuz birinci tıpta Şili’ye 30-16, Mısır’a da 33 -23 yenilerek elendi.
Basketbol Ulusal Grubumuz, 1952 Helsinki Olimpiyat Oyunları’na da katıldı.
Basketbol hakemi Yakovas Bilek oyunlara kendi parasıyla gitti. Amerikalı antrenör Elliot van Zandt da bilhassa Avrupa’da şöhret kazanmış bir spor adamıydı.
İtalya’da basketbol federasyonu tarafınca gençlere basketbol oynatmak üzere bakılırsavlendirildi.
Futbolda Milan ekibinin gelişmenine de katkıda bulundu. Zandt’ın Türkiye çalışmalarındaki en kıymetli uygulaması, pota çemberinin içine 10 cm. daha küçük bir çember takması ve oyuncuların şut atmadaki marifetlerini geliştirme gayretiydi.
Ulusal Takım’da kimler vardı? Ünlü bilim insanı, daha sonradan Galatasaray ve TFF lideri Ali Uras, Milliyet’in basketbol müellifi Mehmet Ali Yalım, Erdoğan Partener, Türk sinemasında da aktör olarak ünlenen Yılmaz Gündüz, Nejat Diyarbekirli, Yüksel Alkan, Turhan Tezol, Güney İlmen, Yalçın Okaya, Altan Dinçer.
Helsinki Oyunları’nın çabucak başında iki maç oynadı bizimkiler. Birincisinde Mısır’a 64-45, ikincisinde İtalya’ya 49-37 yenilerek birinci cinste elendiler.