Ağız boşluğu mukozasının harabiyeti olarak tanımlanan oral mukozit (OM) kemoterapi üzere sitotoksik tedavilerin değerli komplikasyonlarından biridir (1). Ağızda ağrı, ülserasyon, yutma ve odinofaji, ağızda disjesiye niye olan OM, makus beslenmeye niye olarak, ömür kalitesini olumsuz etkilemektedir (1). OM başlangıç belirtileri kemoterapinin 2 yahut 3. günlerinde ortaya çıkmakta, 7-14. günlerde en uç düzeye ulaşmakta, rastgele bir enfeksiyon gelişmediyse 14. günden daha sonra düzgünleşme başlamaktadır (2). Enfeksiyon geliştiğinde en evvel mukozada kızarıklık, ödem ve lezyonlar görülmekte ve ağızda ülserle sonuçlanmaktadır. Mukozada deri inflamasyonu, ülserasyon, tükürük üretiminde azalma, kanama, ağrı ve bakteriyel, viral, mantar enfeksiyonları oluşması oral beslenmeyi olumsuz etkilemektedir. Bu niçinlerden dolayı OM oluşması halinde mümkün olduğu kadar çabuk önlenmesi ve güzelleştirilmesi gereken kıymetli bir komplikasyon olarak görülmüştür (2). Sıhhat alanı, klâsik allopatik ilaçlara bağlı olmaktan çok hastalıkları güzelleştirmek için her vakit doğal mamüllerin kullanmasına vurgu yapmıştır. Günümüzde biyomedikal uygulamada fazlaca çeşitli sistemik hastalıkların tedavisinde kullanılan doğal eser çeşitleri bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi de antimikrobiyal, antikanser, antifungal, antiviral ve anti enflamatuar özellikler gösteren, toksik olmayan reçineli doğal bir unsur olan propolistir (3). Propolis, hayli çeşitli terapötik avantajlara sahip, uygun maliyetli ve insan hücresi ile biyouyumlu olan, hudutlu alerjik tepkisi ve hazır bulunabilirliği olan, tıbbi bakımda yaygın olarak kullanılabilen bir doğal casustur. Tüm bu özelliklerinden dolayı propolis oral mukozit tedavilerinde ilaca alternatif doğal casus olarak kullanılmış ve radyoterapi ve kemoterapinin bir yan tesiri olan mukozitli hastalarda kuvvetli sonuçlar ve güzelleşmiş ömür kalitesi göstermiştir. Doğal içeriğin inançlı olduğu bulunmuş ve radyoterapi ve kemoterapi bakılırsan hastalarda hem tedbire tıpkı vakitte tedavi özelliği taşımıştır (3). Bu derlemenin hedefi propolisin OM üzerine olan tesirlerini incelemektir.
Propolisin özellikleri
Apis mellifera L. arı kolonileri bitkilerin tomurcuk ve çatlaklarında bulunan reçineleri toplamakta ve bu reçineleri tükürük salgılarında bulunan β-glukosidaz enzimi ile pellet haline getirdikten daha sonra, karın iç salgı bezlerinden salgılanan balmumu modülleri ile birleştirerek propolisi meydana getirmektedir. Arıların kovanda oluşan çatlakların tamiri, kovanın girişinin küçültülmesi, kovanı dış ortamdan ayırmak, kovana istenmeyen canlılar girdiğinde onları mumyalamak ve koloniyi birfazlaca hastalıktan korumak için propolisi kullandıkları gözlemlenmiştir (4).
Propolisin kimyasal içeriği incelendiğinde 300’den çok bileşen tespit edilip sırf 180 tanesi tanımlanabilmiştir. Genel olarak %50 reçine, %30 balmumu, %10 yağ, %5 polen ve %5 oranında vitamin ve mineral içerdiği gözlenmiştir. İçeriğinde; galangin, luteolin, kampferol, kapheik asit fenil etil ester (CAPE), kersetin, artipelin, vitamin, sekiterpen kininler, kumarinler, aminoasitler, streoidler, inorganik bileşikler ve polifenoller bulunmuştur. İçerdiği yağ ve proteinlerden dolayı kendine özel bir kokusu vardır (5).
Arılar bulundukları bölgede kendilerine uygun bitki kaynağı bulamadıklarında bitki kaynağı yerine etrafta bulunan asfalt, boya ve mineral yağları kaynak olarak kullanmıştır. Bu durum propolisin medikal ve farmakolojik kullanmasında olumsuz sonuçların meydana geldiği gözlemlenmiştir. 2000’li senelerda Türkiye’de birinci kez propolisin kimyasal tanımlaması yapılmıştır. Bölgesel çeşitlilik niçiniyle bitki kaynaklarının ve kimyasal içeriklerinin değişken olabileceği rapor edilmiştir (5).
Coğrafik orjin ve bitki kaynağının farklılığı propolisin kimyasal bileşimine tesir etmektedir. Örneğin; Brezilya kırmızı propolisi ve Brezilya yeşil propolisinin her ikisinin de üretiminde Afrika kökenli Apis mellifera rol alsa da kimyasal içerik ve renk açısından farklılıklar görülmüştür. Bu farklılıklaın arıların farklı bitkisel kaynak seçiminden dolayı olduğu görülmüştür. Propolisin bitki kaynağının belirlenmesi, arı yetiştiricileri ve propolis preparatları üreten üreticilerin eserin yüksek standartlaşma ve kaliteye ulaşması için kullanacağı propolisin bileşimini bilmesini epeyce etkilemektedir (6).
Noronha ve ark. 2014 yılında ışınıma bağlı OM’nin önlenmesinde muko-yapışkan propolisin aktifliğini belirlemek maksadıyla yaptığı çalışmada 24 oral kanserli hasta %5’lik Brezilya yeşil propolis jeli radyoterapiye başlamadan 24 saat evvel ve tüm radyoterapi mühletince (9 hafta) günde 3 kere, 8 saatte bir 10 g (bir kahve kaşığı kadar) lisan üzerine uygulanması ve çabucak sonrasında oral mukozaya yayılması kararında, 20 hastada ışınıma bağlı OM gelişmemiştir (5). 2 hastada, 4. ve 8. haftalarda 1. Derece mukozit(ağrı/eritem), 2 hastada, 6. Haftadan itibaren 1.Derece mukozit, 8. Haftadan itibaren 2. Derece mukozit(eritem/ülserler) görülmüştür (7).
Javadzadeh ve ark. 2015 yılında radyoterapiye bağlı gelişen mukozitte propolisin önleyici ve terapötik tesirini kıymetlendirmek emeliyle yaptığı çalışmada baş boyun kanserli 20 hasta %3’lük 15 ml propolis ile birinci seanstan itibaren radyoterapi protokolü ile eş vakitli olarak 5 hafta boyunca günde 3 sefer yapıp yutmaları kararında Propolis kümesinde ortalama kilo kaybının plasebo kümesine göre yaklaşık 2 kat daha az olduğu gösterilmiştir (p = 0.029). Propolis kümesinde her hafta sonunda ölçülen mukozit skoru, plasebo kümesinden manalı derecede düşük bulunmuş ve 8 hastada radyoterapi seyri sırasında hiç bir mukozit bulgusu görülmemiştir (8).
Propolisin Antiinflamatuar Özelliği
Propolisin ana bileşeni biyolojik olarak faal bir bileşik olan kapheik asit fenil etil ester (CAPE)’dir. CAPE hem antiinflamatuar birebir vakitte anti-oksidatif özelliklere sahiptir. CAPE lipofilik olduğundan, dolaylı olarak araşidonik yolu inhibe eden enzimleri inhibe etmek için hücreye kolay kolay girebilir. Araşidonik asidin engellenmesi, iltihaplanma ve ağrıdan sorumlu prostaglandinlerin ve lökotrienlerin salınmasını maniler. CAPE ayrıyeten antiinflamatuar sitokinler IL-4 ve IL-10 üretimini de arttırır. Ayrıyeten, monosit ve nötrofillerin infiltrasyonunu azaltır (3).
Abdulrhman ve ark. 2012 yılında bal arısı mamüllerinin antiinflamatuar ve yara düzgünleştirici tesirlere sahip olduğu müşahedelerine dayanarak bal ve bal, zeytinyağı-propolis özütü ve balmumu (HOPE) karışımının oral mukozit tedavisinde tesirini değerlendirdiği çalışmada akut lenfoblastik lösemi ve ağız mukoziti derece 2 ve 3 olan 90 hastaya 10 gün boyunca günde 3 kere, bal kümesine 0.5 gr bal / kg (maksimum 15 gr), HOPE kümesine 0.25 g / kg (maksimum 5 g) 4: 2: 1 bal, zeytinyağı-propolis özütü ve balmumu (HOPE) karışımı, denetim kümesine %7.5 benzokain jel uygulanması kararında 2. derece mukozitte, güzelleşme mühleti, HOPE yahut denetim kümesine kıyasla bal kümesinde değerli ölçüde azalmış(p p>
Mamdoh ve ark. 2015 yılında kemoterapi sebebiyle mukozit oluşan hastalarda Irak Propolisi ile ağız yıkamanın antienflamatuar ve antimikrobiyal tesirlerini değerlendirdiği çalışmada, 48 hastadan olay kümesinde olanlara 2 hafta boyunca günde 3 sefer 150 ml propolis ağız yıkaması, ikinci kümeye 2 hafta boyunca günde 3 sefer 150 ml klorheksidin ağız yıkaması, negatif denetim kümesine rastgele bir uygulama yapılmamış sağlıklı bireylerden oluşmuştur. Başlangıçta; Propolis kümesi ile klorheksidin kümesi, içinde manalı bir fark bulunmazken, propolis ile negatif denetim kümesi içinde manalı bir fark bulunmuştur (pp>
Salehi ve ark. 2018 yılında propolisin antiinflamatuar özellikleri göz önüne alınarak, propolis tabletinin kemoterapinin niye olduğu oral mukozit üstündeki aktifliğini değerlendirmeyi amaçladığı çalışmada 50 kolon kanseri hastaya 21 gün boyunca günde 2 tablet olarak 50 mg propolis tableti uygulanmış ve kararında, propolis kümesinde plasebo kümesine bakılırsa oral mukozit derecesi 2 ve 3. takip seanslarında plasebo kümesine göre manalı olarak düşük olduğu görülmüştür (pp>
Propolisin antifungal tesiri
Mantar enfeksiyonlarının tedavisi ve önlenmesi için antifungaller kullanılır. Ekseriyetle bu antifungal ilaçlar deri, saç, tırnak ve oral kandidiyazın mantar enfeksiyonu için reçete edilir. Ayrıyeten, protez stomatitinden muzdarip hastalar için destekleyici bir terapi olarak kullanılırlar ve protez doku düzenleyicilere eklenirler. Propolis özütü, onikomikoz casusları olarak tanımlanan mayalara karşı in vitro testlere bakılırsa kusursuz performans gösterir. Düşük konsantrasyonlarda, propolis özütünün yalnızca fungistatik değil, hem de mantar öldürücü olduğu da bulunmuştur (3).
Karbassi ve ark. 2016 yılında kemoterapinin niye olduğu OM’nin azaltılmasında propolis gargaranın aktifliğini test etmeyi amaçladığı çalışmada, baş boyun kanserli 40 hastaya 7 gün boyunca günde 3 sefer 8 saatte bir 60 saniye boyunca 5 ml’lik %30 propolis özü ile ağız durulaması uygulanması kararında, propolis kümesindeki hastaların %65’inin çalışmanın 7. gününde büsbütün düzgünleşmiş olduğu görülmüştür (12).
Propolisin antikanser özelliği
Propolis ortasındaki kafeik asit-fenetil ester (CAPE), oral skuamöz hücreli karsinomlu (OSCC) hastalar için potansiyel bir destekleyici tedavidir. CAPE tedavisi proliferasyonu ve koloni oluşumunu inhibe eder ve OSCC hücrelerini baskılar. Ayrıyeten, kemoterapi alan hastalar CAPE ile birlikte tedaviden yarar görmektedir. Çalışmalar, CAPE’nin göğüs kanseri, prostat, akciğer kanseri ve ağız kanserlerinin kanseri astarlayan hücrelerini bastırdığını ve inhibe ettiğini göstermiştir. CAPE, inhibe edici bir tesire sahiptir ve kanser metastazını önlemek için kimyasal bir casus olarak kullanılabilir (3).
Tomazevic ve ark. 2013 yılında OM tedavisi için alternatif olarak propolisin tesirli olup olmadığını değerlendirmeyi amaçladığı çalışmada kemoterapi goren 40 hastaya, günde 2 kere 15 ml %70 etanolik ekstre Çin propolisi uygulanmış ve kararında, propolis kümesindeki hastaların % 42’sinde, plasebo kümesindeki hastaların %48’inde şiddetli oral mukozit görülmüştür (13).
Eslami ve ark. 2016 yılında kemoterapinin niye olduğu OM’nin önlenmesinde Hypozalix yapay tükürük ve propolis gargara yıkama aktifliğini kıymetlendirmek maksadıyla yaptığı çalışmada 72 Lösemi hastasından Hypozalix kümesine, 14 gün boyunca 8 saatte bir CHX gargara + Hypozalix sprey + Flukonazol, Propolis kümesine, 14 gün boyunca her gün 3 sefer CHX gargara + Flukonazol + Propolis gargara ile ağız çalkalama, denetim kümesine CHX gargara + Flukonazol uygulanması kararında denetim kümesindeki hastaların % 12.5’inde, Hypozalix kümesindekilerin % 4.17’sinde 3.derece mukozit görülmüştür, propolis kümesindeki hastaların hiç birinde 3. derece mukozit görülmemiştir (14).
Kuo ve ark. 2018 yılında propolis gargarasının aktifliğini ve güvenliğini değerlendirdiği çalışmada tedaviye bağlı oral mukoziti olan 209 kanser hastasına 7-180 gün boyunca günde iki yahut üç kere 5-15 ml propolis gargarası uygulanması kararında propolis ile ağız gargarası uygulamasının şiddetli oral mukozit riskini azalttığı görülmüştür (15).
SONUÇ VE TEKLİFLER
Yapılan çalışmalarda Propolisin antimikrobiyal, antiinflamatuar, anti ülser, antikanser, antifungal tesirleri ile yara güzelleşmesine katkısı olduğu görülmüştür. Propolis, oral mukozit hastalarında klasik bir tedavi olarak uygulanmakla bir arada kesin ve net bir sonuca ulaşılamamasından dolayı yeni yapılacak klinik çalışmalara muhtaçlık duyulmaktadır.
Propolisin özellikleri
Apis mellifera L. arı kolonileri bitkilerin tomurcuk ve çatlaklarında bulunan reçineleri toplamakta ve bu reçineleri tükürük salgılarında bulunan β-glukosidaz enzimi ile pellet haline getirdikten daha sonra, karın iç salgı bezlerinden salgılanan balmumu modülleri ile birleştirerek propolisi meydana getirmektedir. Arıların kovanda oluşan çatlakların tamiri, kovanın girişinin küçültülmesi, kovanı dış ortamdan ayırmak, kovana istenmeyen canlılar girdiğinde onları mumyalamak ve koloniyi birfazlaca hastalıktan korumak için propolisi kullandıkları gözlemlenmiştir (4).
Propolisin kimyasal içeriği incelendiğinde 300’den çok bileşen tespit edilip sırf 180 tanesi tanımlanabilmiştir. Genel olarak %50 reçine, %30 balmumu, %10 yağ, %5 polen ve %5 oranında vitamin ve mineral içerdiği gözlenmiştir. İçeriğinde; galangin, luteolin, kampferol, kapheik asit fenil etil ester (CAPE), kersetin, artipelin, vitamin, sekiterpen kininler, kumarinler, aminoasitler, streoidler, inorganik bileşikler ve polifenoller bulunmuştur. İçerdiği yağ ve proteinlerden dolayı kendine özel bir kokusu vardır (5).
Arılar bulundukları bölgede kendilerine uygun bitki kaynağı bulamadıklarında bitki kaynağı yerine etrafta bulunan asfalt, boya ve mineral yağları kaynak olarak kullanmıştır. Bu durum propolisin medikal ve farmakolojik kullanmasında olumsuz sonuçların meydana geldiği gözlemlenmiştir. 2000’li senelerda Türkiye’de birinci kez propolisin kimyasal tanımlaması yapılmıştır. Bölgesel çeşitlilik niçiniyle bitki kaynaklarının ve kimyasal içeriklerinin değişken olabileceği rapor edilmiştir (5).
Coğrafik orjin ve bitki kaynağının farklılığı propolisin kimyasal bileşimine tesir etmektedir. Örneğin; Brezilya kırmızı propolisi ve Brezilya yeşil propolisinin her ikisinin de üretiminde Afrika kökenli Apis mellifera rol alsa da kimyasal içerik ve renk açısından farklılıklar görülmüştür. Bu farklılıklaın arıların farklı bitkisel kaynak seçiminden dolayı olduğu görülmüştür. Propolisin bitki kaynağının belirlenmesi, arı yetiştiricileri ve propolis preparatları üreten üreticilerin eserin yüksek standartlaşma ve kaliteye ulaşması için kullanacağı propolisin bileşimini bilmesini epeyce etkilemektedir (6).
Noronha ve ark. 2014 yılında ışınıma bağlı OM’nin önlenmesinde muko-yapışkan propolisin aktifliğini belirlemek maksadıyla yaptığı çalışmada 24 oral kanserli hasta %5’lik Brezilya yeşil propolis jeli radyoterapiye başlamadan 24 saat evvel ve tüm radyoterapi mühletince (9 hafta) günde 3 kere, 8 saatte bir 10 g (bir kahve kaşığı kadar) lisan üzerine uygulanması ve çabucak sonrasında oral mukozaya yayılması kararında, 20 hastada ışınıma bağlı OM gelişmemiştir (5). 2 hastada, 4. ve 8. haftalarda 1. Derece mukozit(ağrı/eritem), 2 hastada, 6. Haftadan itibaren 1.Derece mukozit, 8. Haftadan itibaren 2. Derece mukozit(eritem/ülserler) görülmüştür (7).
Javadzadeh ve ark. 2015 yılında radyoterapiye bağlı gelişen mukozitte propolisin önleyici ve terapötik tesirini kıymetlendirmek emeliyle yaptığı çalışmada baş boyun kanserli 20 hasta %3’lük 15 ml propolis ile birinci seanstan itibaren radyoterapi protokolü ile eş vakitli olarak 5 hafta boyunca günde 3 sefer yapıp yutmaları kararında Propolis kümesinde ortalama kilo kaybının plasebo kümesine göre yaklaşık 2 kat daha az olduğu gösterilmiştir (p = 0.029). Propolis kümesinde her hafta sonunda ölçülen mukozit skoru, plasebo kümesinden manalı derecede düşük bulunmuş ve 8 hastada radyoterapi seyri sırasında hiç bir mukozit bulgusu görülmemiştir (8).
Propolisin Antiinflamatuar Özelliği
Propolisin ana bileşeni biyolojik olarak faal bir bileşik olan kapheik asit fenil etil ester (CAPE)’dir. CAPE hem antiinflamatuar birebir vakitte anti-oksidatif özelliklere sahiptir. CAPE lipofilik olduğundan, dolaylı olarak araşidonik yolu inhibe eden enzimleri inhibe etmek için hücreye kolay kolay girebilir. Araşidonik asidin engellenmesi, iltihaplanma ve ağrıdan sorumlu prostaglandinlerin ve lökotrienlerin salınmasını maniler. CAPE ayrıyeten antiinflamatuar sitokinler IL-4 ve IL-10 üretimini de arttırır. Ayrıyeten, monosit ve nötrofillerin infiltrasyonunu azaltır (3).
Abdulrhman ve ark. 2012 yılında bal arısı mamüllerinin antiinflamatuar ve yara düzgünleştirici tesirlere sahip olduğu müşahedelerine dayanarak bal ve bal, zeytinyağı-propolis özütü ve balmumu (HOPE) karışımının oral mukozit tedavisinde tesirini değerlendirdiği çalışmada akut lenfoblastik lösemi ve ağız mukoziti derece 2 ve 3 olan 90 hastaya 10 gün boyunca günde 3 kere, bal kümesine 0.5 gr bal / kg (maksimum 15 gr), HOPE kümesine 0.25 g / kg (maksimum 5 g) 4: 2: 1 bal, zeytinyağı-propolis özütü ve balmumu (HOPE) karışımı, denetim kümesine %7.5 benzokain jel uygulanması kararında 2. derece mukozitte, güzelleşme mühleti, HOPE yahut denetim kümesine kıyasla bal kümesinde değerli ölçüde azalmış(p p>
Mamdoh ve ark. 2015 yılında kemoterapi sebebiyle mukozit oluşan hastalarda Irak Propolisi ile ağız yıkamanın antienflamatuar ve antimikrobiyal tesirlerini değerlendirdiği çalışmada, 48 hastadan olay kümesinde olanlara 2 hafta boyunca günde 3 sefer 150 ml propolis ağız yıkaması, ikinci kümeye 2 hafta boyunca günde 3 sefer 150 ml klorheksidin ağız yıkaması, negatif denetim kümesine rastgele bir uygulama yapılmamış sağlıklı bireylerden oluşmuştur. Başlangıçta; Propolis kümesi ile klorheksidin kümesi, içinde manalı bir fark bulunmazken, propolis ile negatif denetim kümesi içinde manalı bir fark bulunmuştur (pp>
Salehi ve ark. 2018 yılında propolisin antiinflamatuar özellikleri göz önüne alınarak, propolis tabletinin kemoterapinin niye olduğu oral mukozit üstündeki aktifliğini değerlendirmeyi amaçladığı çalışmada 50 kolon kanseri hastaya 21 gün boyunca günde 2 tablet olarak 50 mg propolis tableti uygulanmış ve kararında, propolis kümesinde plasebo kümesine bakılırsa oral mukozit derecesi 2 ve 3. takip seanslarında plasebo kümesine göre manalı olarak düşük olduğu görülmüştür (pp>
Propolisin antifungal tesiri
Mantar enfeksiyonlarının tedavisi ve önlenmesi için antifungaller kullanılır. Ekseriyetle bu antifungal ilaçlar deri, saç, tırnak ve oral kandidiyazın mantar enfeksiyonu için reçete edilir. Ayrıyeten, protez stomatitinden muzdarip hastalar için destekleyici bir terapi olarak kullanılırlar ve protez doku düzenleyicilere eklenirler. Propolis özütü, onikomikoz casusları olarak tanımlanan mayalara karşı in vitro testlere bakılırsa kusursuz performans gösterir. Düşük konsantrasyonlarda, propolis özütünün yalnızca fungistatik değil, hem de mantar öldürücü olduğu da bulunmuştur (3).
Karbassi ve ark. 2016 yılında kemoterapinin niye olduğu OM’nin azaltılmasında propolis gargaranın aktifliğini test etmeyi amaçladığı çalışmada, baş boyun kanserli 40 hastaya 7 gün boyunca günde 3 sefer 8 saatte bir 60 saniye boyunca 5 ml’lik %30 propolis özü ile ağız durulaması uygulanması kararında, propolis kümesindeki hastaların %65’inin çalışmanın 7. gününde büsbütün düzgünleşmiş olduğu görülmüştür (12).
Propolisin antikanser özelliği
Propolis ortasındaki kafeik asit-fenetil ester (CAPE), oral skuamöz hücreli karsinomlu (OSCC) hastalar için potansiyel bir destekleyici tedavidir. CAPE tedavisi proliferasyonu ve koloni oluşumunu inhibe eder ve OSCC hücrelerini baskılar. Ayrıyeten, kemoterapi alan hastalar CAPE ile birlikte tedaviden yarar görmektedir. Çalışmalar, CAPE’nin göğüs kanseri, prostat, akciğer kanseri ve ağız kanserlerinin kanseri astarlayan hücrelerini bastırdığını ve inhibe ettiğini göstermiştir. CAPE, inhibe edici bir tesire sahiptir ve kanser metastazını önlemek için kimyasal bir casus olarak kullanılabilir (3).
Tomazevic ve ark. 2013 yılında OM tedavisi için alternatif olarak propolisin tesirli olup olmadığını değerlendirmeyi amaçladığı çalışmada kemoterapi goren 40 hastaya, günde 2 kere 15 ml %70 etanolik ekstre Çin propolisi uygulanmış ve kararında, propolis kümesindeki hastaların % 42’sinde, plasebo kümesindeki hastaların %48’inde şiddetli oral mukozit görülmüştür (13).
Eslami ve ark. 2016 yılında kemoterapinin niye olduğu OM’nin önlenmesinde Hypozalix yapay tükürük ve propolis gargara yıkama aktifliğini kıymetlendirmek maksadıyla yaptığı çalışmada 72 Lösemi hastasından Hypozalix kümesine, 14 gün boyunca 8 saatte bir CHX gargara + Hypozalix sprey + Flukonazol, Propolis kümesine, 14 gün boyunca her gün 3 sefer CHX gargara + Flukonazol + Propolis gargara ile ağız çalkalama, denetim kümesine CHX gargara + Flukonazol uygulanması kararında denetim kümesindeki hastaların % 12.5’inde, Hypozalix kümesindekilerin % 4.17’sinde 3.derece mukozit görülmüştür, propolis kümesindeki hastaların hiç birinde 3. derece mukozit görülmemiştir (14).
Kuo ve ark. 2018 yılında propolis gargarasının aktifliğini ve güvenliğini değerlendirdiği çalışmada tedaviye bağlı oral mukoziti olan 209 kanser hastasına 7-180 gün boyunca günde iki yahut üç kere 5-15 ml propolis gargarası uygulanması kararında propolis ile ağız gargarası uygulamasının şiddetli oral mukozit riskini azalttığı görülmüştür (15).
SONUÇ VE TEKLİFLER
Yapılan çalışmalarda Propolisin antimikrobiyal, antiinflamatuar, anti ülser, antikanser, antifungal tesirleri ile yara güzelleşmesine katkısı olduğu görülmüştür. Propolis, oral mukozit hastalarında klasik bir tedavi olarak uygulanmakla bir arada kesin ve net bir sonuca ulaşılamamasından dolayı yeni yapılacak klinik çalışmalara muhtaçlık duyulmaktadır.