Vitra
New member
İktidarlar güçlendikçe gerçekler zayıflar Cumhuriyet tarihini baştan başa hayatış bir kişi, ömrünün her 5 yılından 1’inde iktidarda Tayyip Erdoğan’ı gördü. Buna karşın tıpkı kişinin, hakkında en az bilgisi olduğu parti AKP, önder ise Erdoğan olacaktır. esasen geçmişten bu yana gazetecilerle teması sonlu olan parti bilhassa başkanlık sistemine geçilen 2018’den bu yana tam bir kapalı kutuya dönüştü. Partinin önderi ve cumhurbaşkanı Saray’a çekilmiş, milletvekillerinin kabineyle teması neredeyse kopmuş durumda. Başkanın, halka sunulan imajları Bağlantı Başkanlığı eliyle servis edildiği için Erdoğan’ın gündelik ömrüne ait magazinel dahi olsa pek bir şey bilmiyoruz. Başkanın gündelik hayatı bir kenara, tüm toplumu ilgilendiren Ulusal Eğitim Bakanı’nın istifası üzere gelişmeler hakkında bile dedikodulardan öteye geçen bilgiye sahip olamıyoruz. İstifa eden kişi halka bir açıklama sorumluluğu hissetse bile rejim buna müsaade vermiyor ve toplum, açıklama yapılmaya değmeyecek bir objeye dönüşüyor. Bu kadar kapalı bir iktidarda, hele ki başkana tam itaatin prensip olduğu bir durumda büyük palavraların üretilip üretilmemesi artık iktidarın vicdanına kalmış bir probleme dönüşüyor. Gerçekler tümüyle eğilip bükülebilir, kâfi ki iktidar istesin. İktidarın bu biçimde bir isteği var ise, onu yalanlayacak kurumsal yapının yerinde yeller esiyor. Gerçekten bu palavralardan Avrupa’da aşının fiyatlı olduğu üzere küçük olanlarını gözlemleyebiliyoruz. Lakin ya tarihin akışını değiştirecek ölçüde büyük olanlar? Gerçeğin ortaya çıkması için yılların geçmesi gerekenler? Yani sahiden büyük palavralar, bugün de üretilmiyor mu? Üretildiğine kuşku yok lakin bilgileri en azından bugün öğrenemiyoruz. Ortadan yılların tahminen de on yılların geçmesi gerekiyor…
27 Mayıs’ın gizemli mektubu
3 Mayıs 1960’da Kara Kuvvetleri Kumandanı Cemal Gürsel, devrin Ulusal Savunma Bakanı Ethem Menderes’e* bir mektup müellif. Ülke kıvılcım çakılsa patlayacak durumdadır, her gün Vatan Cephesi’ne katılanlar radyoda anons edilir, gazeteciler mahpusa atılır, öğrenci gençlik ise giderek artan sertlikte ayağa kalkmaktadır. Tarihi 5 Mayıs Kızılay mitingine ise yalnızca 2 gün vardır. Bu şartlar altında birkaç hafta daha sonra gerçekleşecek 27 Mayıs Darbesi’nin başkanı pozisyonundaki Cemal Gürsel’in bu mektubu aslında demokrasi tarihimizin birinci muhtırası niteliğini taşır. 13 unsurluk bu muhtırada hükümete istifa etmesi yeni bir kabinenin kurulması, İstanbul ve Ankara valileri ile emniyet müdürlerinin değiştirilmesi söylenir. Fakat farklı halde bu biçimdesi tarihi bir muhtırayı alan hükümet ne bir açıklama yapar, ne mektup basına sızar, ne de bir öteki adım atılır. Zira Ulusal Savunma Bakanı Ethem Menderes bu mektubu Başbakan Adnan Menderes’e iletse bile mektup bakanlar heyetine okunmaz. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın bile tarihimizin birinci muhtırasından en azından vaktinde haberi olmaz. 3 Mayıs’taki muhtıra Ethem Menderes ile Adnan Menderes içinde bir sır olarak kalır. Tıpkı gün Cemal Gürsel 27 Mayıs’a kadar sürecek müsaadeye ayrılır.
Sır mahkeme salonunda ifşa oluyor
Ortadan haftalar, aylar geçer. Hükümet artık sanık sandalyesindedir. Yassıada Mahkemeleri’ndeki duruşmalar sırasında mahkeme heyetine 3 Mayıs tarihindeki bu mektup “bir biçimiyle” sızdırılır. Hükümet aslında uyarılmış, fakat Ethem Menderes bu uyarıyı bakanlara ve cumhurbaşkanına bildirmemiştir. meğer Mayıs ayı boyunca bir darbe tehlikesine ait tekraren toplanan bakanlar konseyine bu bilgi verilmiş olsa, tahminen de tarihimizde 27 Mayıs üzere bir darbe olmayabilirdi. Bu gerçeği fakat Yassıada’da öğrenebilen DP heyeti büyük bir hayal kırıklığı yaşar. Ethem Menderes tarafınca ihanete uğramışlardır. Ethem Menderes ise kendisini “Gürsel’in mektubunu Başbakan’a okudum. Ama kimseye bahsetmememi, hatta cumhurbaşkanına bile iletmememi söylemiş oldu” diyerek savunur.**
Öykünün buraya kadar yaşanan kısmında tümüyle kapalı bir iktidarın, dışarıdan meselesiz üzere görünse de içeride nasıl kaynadığına şahit oluyoruz. Adnan Menderes ile Celal Bayar içindeki çatışma cumhuriyet tarihinin birinci muhtırasından cumhurbaşkanının habersiz kalmasına niye olmuştu. Lakin öykünün farklı kısmı çabucak hemen başlamadı.
Yassıada’da gözler bu sefer Adnan Menderes’e çevrilir. Nasıl olur da Kara Kuvvetleri Komutanı’nın istifa daveti, bakanlar heyetine ve cumhurbaşkanına bildirilmez? Menderes şahsi konuşmalarla Yassıada’daki dava arkadaşlarına durumu izah eder. Duayen gazeteci Cüneyt Arcayürek’in DP’lilerle konuşmalarından yola çıkarak aktardığına nazaran DP’lilere nazaran mektup Bayar’ı kötülüyor, Menderes’i övüyordu. Mektubu öğrenince Bayar harekete geçebilirdi. halbuki Menderes ordu üzerinde rastgele bir uygulamaya geçilmesini istemiyordu.
Adnan Menderes için bu savunmanın destekleri pek çürüktü. Darbenin başkanı Cemal Gürsel darbeden yalnızca 3 hafta evvel Menderes’i övecek o denli mi? Bu o günün kurallarında olacak iş değildi. Tarihler 9 Haziran 1960’ı gösterirken artık Devlet Lideri sıfatı taşıyan Cemal Gürsel mektubu basına servis ettirir. Mektubun ortasında Menderes’i öven tek bir söz dahi bulunmamaktadır. Yassıada’ya ise sessizlik hakimdir. Menderes de “Hani seni övüyordu Cemal Gürsel” sorularına karşı sessizliğini korur. Ortadan vakit geçer 14 Şubat 1961’de kelam konusu mektup Yassıada Mahkemesi’nde okunur ve sorulur;
Gerçekler 35 yıl daha sonra ortaya çıkıyor
Ortadan yıllar geçer. Olayın şahitlerinden Adnan Menderes 1961’de idam edilir. Cemal Gürsel 1966’da, Ethem Menderes ise 1993’te hayatını kaybeder. Tarihimizdeki bu tuhaf hadise karanlığa gömülmek üzeredir ki, bir şahit daha ortaya çıkar; “27 Mayıs’ın kudretli albayı” ve devrin başbakanlık müsteşarı Alparslan Türkeş…
Türkeş 1994 yılında Sabah Gazetesi’nden Hulusi Turgut’a kayda geçirmesi için anılarını anlatmaya başlar ve hatırat, Şahinlerin Dansı başlığıyla 1995’te yayımlanır. Bu anılar ortasında Cemal Gürsel’in kaleme aldığı 3 Mayıs tarihindeki muhtıra da vardır. Türkeş 9 Haziran’da mektubun şahsen kendisi tarafınca basına servis edildiğini anlatır. Buyruğu ise Devlet Lideri Cemal Gürsel’den almıştır. Türkeş’in sözleriyle olay şöyle gerçekleşiyor;
“Şimdi mektubun enteresan olan tarafı, o günkü idaresi, iktidarı eleştiriyor, ancak bu aksaklıkların kötülüklerin sorumlusu olarak Celal Bayar’ı tutuyor.
Ve diyor ki;
Halk Adnan Menderes’i seviyor. Celal Bayar cumhurbaşkanlığından çekilip Adnan Menderes’i cumhurbaşkanı yapsa uygun olur”
Türkeş’in tanıklığı Menderes’i doğruluyor. Pekala daha sonra ne oluyor? 9 Haziran günü, yani meşhur mektubun basına servis edildiği gün, Devlet Lideri Cemal Gürsel, Başbakanlık müsteşarı Alparslan Türkeş’i çağırıyor.
Bu tarihî gerçekleri ortaya çıkmasının akabinde hayli vakit geçmesine karşın derli toplu ele alan bir makale maalesef bulamadım. Tahminen de bu benim kusurumdur. Bu niçinle en azından kayda geçsin diyerek bu yazıyı kaleme aldım. Öte yandan “söz konusu iktidar olunca gerçekle palavra içindeki çizgi incelir” önermesinin ispatı niteliğindeki bu olayın bugüne ait analizimizi de güçlendireceğini düşündüm. Sizce bugünün iktidarları yalnızca gerçekleri mi sunuyor önümüze?
27 Mayıs’ın gizemli mektubu
3 Mayıs 1960’da Kara Kuvvetleri Kumandanı Cemal Gürsel, devrin Ulusal Savunma Bakanı Ethem Menderes’e* bir mektup müellif. Ülke kıvılcım çakılsa patlayacak durumdadır, her gün Vatan Cephesi’ne katılanlar radyoda anons edilir, gazeteciler mahpusa atılır, öğrenci gençlik ise giderek artan sertlikte ayağa kalkmaktadır. Tarihi 5 Mayıs Kızılay mitingine ise yalnızca 2 gün vardır. Bu şartlar altında birkaç hafta daha sonra gerçekleşecek 27 Mayıs Darbesi’nin başkanı pozisyonundaki Cemal Gürsel’in bu mektubu aslında demokrasi tarihimizin birinci muhtırası niteliğini taşır. 13 unsurluk bu muhtırada hükümete istifa etmesi yeni bir kabinenin kurulması, İstanbul ve Ankara valileri ile emniyet müdürlerinin değiştirilmesi söylenir. Fakat farklı halde bu biçimdesi tarihi bir muhtırayı alan hükümet ne bir açıklama yapar, ne mektup basına sızar, ne de bir öteki adım atılır. Zira Ulusal Savunma Bakanı Ethem Menderes bu mektubu Başbakan Adnan Menderes’e iletse bile mektup bakanlar heyetine okunmaz. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın bile tarihimizin birinci muhtırasından en azından vaktinde haberi olmaz. 3 Mayıs’taki muhtıra Ethem Menderes ile Adnan Menderes içinde bir sır olarak kalır. Tıpkı gün Cemal Gürsel 27 Mayıs’a kadar sürecek müsaadeye ayrılır.
Sır mahkeme salonunda ifşa oluyor
Ortadan haftalar, aylar geçer. Hükümet artık sanık sandalyesindedir. Yassıada Mahkemeleri’ndeki duruşmalar sırasında mahkeme heyetine 3 Mayıs tarihindeki bu mektup “bir biçimiyle” sızdırılır. Hükümet aslında uyarılmış, fakat Ethem Menderes bu uyarıyı bakanlara ve cumhurbaşkanına bildirmemiştir. meğer Mayıs ayı boyunca bir darbe tehlikesine ait tekraren toplanan bakanlar konseyine bu bilgi verilmiş olsa, tahminen de tarihimizde 27 Mayıs üzere bir darbe olmayabilirdi. Bu gerçeği fakat Yassıada’da öğrenebilen DP heyeti büyük bir hayal kırıklığı yaşar. Ethem Menderes tarafınca ihanete uğramışlardır. Ethem Menderes ise kendisini “Gürsel’in mektubunu Başbakan’a okudum. Ama kimseye bahsetmememi, hatta cumhurbaşkanına bile iletmememi söylemiş oldu” diyerek savunur.**
Öykünün buraya kadar yaşanan kısmında tümüyle kapalı bir iktidarın, dışarıdan meselesiz üzere görünse de içeride nasıl kaynadığına şahit oluyoruz. Adnan Menderes ile Celal Bayar içindeki çatışma cumhuriyet tarihinin birinci muhtırasından cumhurbaşkanının habersiz kalmasına niye olmuştu. Lakin öykünün farklı kısmı çabucak hemen başlamadı.
Yassıada’da gözler bu sefer Adnan Menderes’e çevrilir. Nasıl olur da Kara Kuvvetleri Komutanı’nın istifa daveti, bakanlar heyetine ve cumhurbaşkanına bildirilmez? Menderes şahsi konuşmalarla Yassıada’daki dava arkadaşlarına durumu izah eder. Duayen gazeteci Cüneyt Arcayürek’in DP’lilerle konuşmalarından yola çıkarak aktardığına nazaran DP’lilere nazaran mektup Bayar’ı kötülüyor, Menderes’i övüyordu. Mektubu öğrenince Bayar harekete geçebilirdi. halbuki Menderes ordu üzerinde rastgele bir uygulamaya geçilmesini istemiyordu.
Adnan Menderes için bu savunmanın destekleri pek çürüktü. Darbenin başkanı Cemal Gürsel darbeden yalnızca 3 hafta evvel Menderes’i övecek o denli mi? Bu o günün kurallarında olacak iş değildi. Tarihler 9 Haziran 1960’ı gösterirken artık Devlet Lideri sıfatı taşıyan Cemal Gürsel mektubu basına servis ettirir. Mektubun ortasında Menderes’i öven tek bir söz dahi bulunmamaktadır. Yassıada’ya ise sessizlik hakimdir. Menderes de “Hani seni övüyordu Cemal Gürsel” sorularına karşı sessizliğini korur. Ortadan vakit geçer 14 Şubat 1961’de kelam konusu mektup Yassıada Mahkemesi’nde okunur ve sorulur;
- LİDER: Sanık Ethem Menderes… Demek bu biçimde bir mektubu Başbakan’a ayaküstü söylemiş olduniz?
- E. MENDERES: O anda mektubun mahiyetini Başbakan’a okumayı ziyanlı buldum. Ve olayların yumuşamasını bekledim.
- LİDER: Bence Cemal Gürsel bu mektubu tek başına yazmamıştır. Arkadaşları da olacak. bu biçimde önemli bir mektuptan Başbakan’a bahsetmemeniz gaflet değil midir?
- A. MENDERES: Ethem Menderes, Cemal Gürsel’in mektubunu bana, yalnız cumhurbaşkanının istifa etmesi halinde özetledi. O sırada Cumhurbaşkanı’nın istifa etmesini havsalasının almadığını beyan etti. Ben de mektubu yalnız Cumhurbaşkanı’nın istifa etmesi mahiyetinde zannettim. Hayati bir sıkıntı olduğunu artık anlıyorum.
- LİDER: Adnan Menderes! Sizin de Ethem Menderes’e “Ver bakayım şu mektubu” demeniz lazım gelmez miydi?
- A. MENDERES: Öteden beri Gürsel Paşa’nın, Celal Bayar’a karşı hisleri malum olduğu için demedim.
- LİDER: Mektubu alsaydınız ne yapardınız?
- A. MENDERES: Derhal kendisiyle temas ederdim.
Gerçekler 35 yıl daha sonra ortaya çıkıyor
Ortadan yıllar geçer. Olayın şahitlerinden Adnan Menderes 1961’de idam edilir. Cemal Gürsel 1966’da, Ethem Menderes ise 1993’te hayatını kaybeder. Tarihimizdeki bu tuhaf hadise karanlığa gömülmek üzeredir ki, bir şahit daha ortaya çıkar; “27 Mayıs’ın kudretli albayı” ve devrin başbakanlık müsteşarı Alparslan Türkeş…
Türkeş 1994 yılında Sabah Gazetesi’nden Hulusi Turgut’a kayda geçirmesi için anılarını anlatmaya başlar ve hatırat, Şahinlerin Dansı başlığıyla 1995’te yayımlanır. Bu anılar ortasında Cemal Gürsel’in kaleme aldığı 3 Mayıs tarihindeki muhtıra da vardır. Türkeş 9 Haziran’da mektubun şahsen kendisi tarafınca basına servis edildiğini anlatır. Buyruğu ise Devlet Lideri Cemal Gürsel’den almıştır. Türkeş’in sözleriyle olay şöyle gerçekleşiyor;
“Şimdi mektubun enteresan olan tarafı, o günkü idaresi, iktidarı eleştiriyor, ancak bu aksaklıkların kötülüklerin sorumlusu olarak Celal Bayar’ı tutuyor.
Ve diyor ki;
Halk Adnan Menderes’i seviyor. Celal Bayar cumhurbaşkanlığından çekilip Adnan Menderes’i cumhurbaşkanı yapsa uygun olur”
Türkeş’in tanıklığı Menderes’i doğruluyor. Pekala daha sonra ne oluyor? 9 Haziran günü, yani meşhur mektubun basına servis edildiği gün, Devlet Lideri Cemal Gürsel, Başbakanlık müsteşarı Alparslan Türkeş’i çağırıyor.
- Ethem Menderes’e yazdığımız mektubun sendeki nüshasını getir.
- Emredersiniz.
- Şu değişiklikleri yap, bir daha daktilo ettir. Basına verin.
Bu tarihî gerçekleri ortaya çıkmasının akabinde hayli vakit geçmesine karşın derli toplu ele alan bir makale maalesef bulamadım. Tahminen de bu benim kusurumdur. Bu niçinle en azından kayda geçsin diyerek bu yazıyı kaleme aldım. Öte yandan “söz konusu iktidar olunca gerçekle palavra içindeki çizgi incelir” önermesinin ispatı niteliğindeki bu olayın bugüne ait analizimizi de güçlendireceğini düşündüm. Sizce bugünün iktidarları yalnızca gerçekleri mi sunuyor önümüze?