COVID-19 Dünya Sıhhat Örgütü tarafınca Pandemi olarak kabul edilmiş olup, tüm dünyayı tesiri altına almıştır. Yaşlılar, hipertansiyon, kalp hastalığı, obezite ve diyabeti olan bireylerde hastalık daha ağır seyredebilmektedir. .
- COVİD -19 DİYABETLİ BİREYLERİ NASIL TESİRLER?
COVID-19 virüsü diyabetli bireylerde enfeksiyonu ve gerilimi tetiklediğinden kan şekeri düzeyinin daha fazla yükselmesine niye olduğu saptanmıştır. Diyabetli bireylerin kan şekeri seviyeleri dalgalı bir seyir izlediğinde yahut daima olarak yüksek olduğunda bağışıklık sistemi daha fazla etkilendiğinden diyabetli bireylerde hiperglisemi idaresi pek kıymetlidir.
- ALINACAK TEDBİRLER NELERDİR?
- Diyabetli bireyler kan şekeri denetimi için beslenme, ilaç ve antrenman tedavilerine uymalıdır.
- Tip 1 diyabetliler kesinlikle kan şekeri takibi ile bir arada idrarda keton takibi yapmalıdır.
- Evde kan şekerini izlemek için şeker ölçüm alet-stripleri ve keton ölçüm aygıtları bulundurmalıdır.
- Hipoglisemi riski altındaysa ve kâfi besin alımını sağlayamayacak kadar düşkün durumda ise kan şekerini yükseltmek için hastaların yakınında bal, reçel üzere kâfi ölçüde sıradan karbonhidrat içeren besin bulundurulmalıdır.
- Gestasyonel diyabetlerde(gebelik diyabeti) daha az hareketle kilo alım riski bulunduğundan istikrarlı ve kâfi beslenmeleri, birlikteinde kâfi fizikî aktivite yapılmalıdır.
- Obez diyabetik bireylerde kesinlikle ülkü kiloya ulaşmak hedeflenmelidir.
- Vitamin ve mineral eksikliği bulunuyor ise eksiklik giderilmelidir.
- DİYABETLİ BİREYLERDE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ (TBT) NASIL OLMALIDIR?
Diyabetin önlenmesi, tedavisi ve diyabetle alakalı komplikasyonların geciktirilmesi ve tedavisinde tıbbi beslenme tedavisi, tedavinin en değerli kısmını oluşturmaktadır.
Kan şekeri düzeyi üstündeki etkiyi en aza indirmek için düşük glisemik indeksli ve yavaş salınımlı karbonhidratlar(kompleks karbonhidratlar) tercih edilmelidir. Günlük gücün %45-60’ı karbonhidratlardan oluşmalıdır.
Beyaz ekmek yerine tam buğday yahut kepekli ekmek tercih edilmelidir. Pirinç yerine bulgur, beyaz makarna yerine tam buğdaylı yahut kepekli makarnalar tercih edilmelidir. Meyve, zerzevat ve düşük yağlı süt eserleri günlük beslenmenizde yer almalıdır.
Protein içeriği düşük bir beslenme bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve bulaşıcı hastalık görülme riskinin artmasına yol açar Kâfi protein alımı, optimum antikor üretimini ve bağışıklığı dayanaklar. Birtakım çalışmalar, diyabetik şahıslarda yüksek proteinli diyetlerin glisemik denetim, insülin direnci ve yağsız beden kütlesinin korunması üstündeki yararlı tesirlerini desteklemektedir. Günlük gücün %15-20’sinin (0.8-1 g/kg/gün) proteinlerden (et, yumurta, peynir, süt, yoğurt) karşılanması önerilmektedir.
Diyabetli bireyler oksidatif gerilime daha fazla maruz kalmaktadır. Bu niçinle, bilhassa enfeksiyonlar ve inflamatuar durumlar sırasında diyetteki yağ asitlerinin ölçüsünü ve kalitesini göz önünde bulundurmak değerlidir. Ayrıyeten yağda eriyen vitaminlerin bedene alınabilmesi için kesinlikle yağ gereklidir. Zeytinyağı yararlı bir seçim olacaktır. Katı yağlardan ve trans yağlardan mutlaka uzak durulmalıdır.
Omega-3 yağ asitlerinin antioksidan tesirli olduğu ve bağışıklık sistemini desteklediği bilinmektedir Diyabetli bireylere lipoproteinler üstündeki faydalı tesiri ve kalp hastalığını önleyici tesiri dikkate alınarak uzun zincirli n-3 yağ asitleri (EPA ve DHA) içeren besinlerin artırılması önerilir. Haftada iki yahut daha fazla porsiyon balık tüketmeye itina gösterilmelidir.
Besinlerden sağlanan kâfi posa alımının (beta glukan, FOS üzere prebiyotikler) bağırsak mikrobiyotası üzerinde direkt tesir yoluyla yardımcı olabileceği ve bağışıklık sistemini sağlamlaştırdığı çalışmalarda görülmektedir. Lif içeren kuru baklagiller, tam taneli tahıllar, meyve ve zerzevatları günlük beslenmenize dahil edin. Meyve ve sebzelerin kabuklarını soymadan tüketin.
- DİYABETTE HANGİ VİTAMİN-MİNERAL ALIMINA DİKKAT EDİLMELİDİR?
Metformin kullanan diyabetik hastaların, besin- ilaç etkileşimi niçiniyle folat ve B 12 vitamini eksikliğine daha yatkın olduğu bilinmektedir Tip 2 DM hastalarda düşük seviye serum folat ve B 12 düzeyleri, dolanımdaki düşük glutatyon düzeyi ve toplam antioksidan durumu ile bağlantılıdır. Fındık, tavuk ve karaciğer folattan varlıklı besinlerdir. Hayvansal kaynaklı besinler (et, süt, yumurta, tavuk ) B12’den güçlü besinlerdir.
D vitamininin insülin sekresyonunu uyarıcı, kas ve karaciğerdeki D vitamini reseptörleri aracılığıyla periferik insülin direncini azaltıcı tesiri vardır. Pandemi periyodunda D vitamini eksikliği olan bireylerde enfeksiyon riskinin arttığı ve serum 25-OH vit D seviyesi ile covid-19 şiddeti içinde manalı bir aksi ilgi olduğu bildirilmiştir. Yumurta sarısı, karaciğer, balık yağı, süt, ayran, kefir, peynir, yoğurt, yulaf, maydanoz üzere besinler D vitamininden varlıklı besinlerdir.
Diyabetli hastalarda C vitamini eksikliğinin daha yaygın görüldüğüne dair deliller vardır. Ayrıyeten C vitamininin diyabetteki oksidatif hasara karşı esirgeyici tesirleri bilinmektedir. Limon, portakal, mandalina greyfurt, kivi, çilek, biber, domates, maydanoz, roka üzere besinler C vitamininden varlıklı besinlerdir.
Yapılan çalışmalarda E vitamini eksikliği bulunan hastaların viral enfeksiyonlara karşı daha hassas oldukları ve bağışıklık sistemi karşılıklarının daha düşük olduğu görülmüştür. Brokoli, balkabağı, kereviz, muz, kivi, avakado, ceviz, fındık, badem, ay çekirdeği, kabak çekirdeği E vitaminden varlıklı besinlerdir.
Genel olarak çinko desteği bilhassa DM, çocuk ve yaşlılar üzere yüksek riskli kümelerde Covid-19 insidansını ve şiddetini azaltma potansiyeline sahiptir. Balık, kırmızı et, süt, yumurta, badem, ceviz, kabak çekirdeği çinkodan varlıklı besinlerdir.
Selenyum düzeyinin düşük olması, düşük bağışıklık işlevi ve artan mortalite riski ile bağlantılıdır. Yüksek seviyede serum selenyumunun diyabet prevalansını ve ayrıyeten kronik komplikasyonlarını azalttığını bildirilmiştir. Diyabetli hastalar, düşük antioksidatif seviyeye hassas olduklarından Covid-19 tedavisi ve önlenmesinde selenyum desteği yararlı bir seçim olabilir. Balık, kırmızı et, tavuk eti, hindi eti, yumurta, pirinç, kuru fasulye, mantar, tam tahıllı besinler selenyumdan zengindir.
