Vitra
New member
12 Eylül’ün 41’nci yılı: Kelamda yargılama özde hukuksuzluk 12 Eylül’e giden sürecin hazırlıkları yaklaşık 4 ay sürdü. Kod ismi “Bayrak Harekatı” olarak belirlenen darbe planının uygulanması için ordu kumandanlarına 11 Temmuz saat 04.00’te harekete geçilmesi buyruğu verildi.
Süleyman Demirel’in başbakanlığındaki hükümetin 2 Temmuz’da güvenoyu almasıyla darbeciler planı erteledi.
Tarihler 12 Eylül’ü gösterdiğinde Türkiye’yi karanlığa götüren plan, birebir isimle sabaha karşı uygulandı.
Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan darbeci Ulusal Güvenlik Kurulu, bütün yetkileri ele aldı.
Anayasayı uygulamadan kaldıran darbeciler, akabinde TBMM’yi lağvederek antidemokratik faaliyetlerine devam etti.
Ülke genelinde sıkıyönetim ilan edildikten daha sonra sivil toplum kuruluşlarını amaç alan darbeciler, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay haricindeki derneklerin faaliyetlerini askıya aldı.
Siyasi partilerin kapısına kilit vuran darbeciler, Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit’i Hamzakoy, Necmettin Erbakan ile Alparslan Türkeş’i ise Uzunada’ya sürgüne göndererek siyasi yasaklar getirdi.
“Asmayalım da besleyelim mi?”
Antidemokratik uygulamalarına her gün yenisini ekleyen darbeciler, acısı senelerca hafızalardan silinmeyecek idam kararlarına da imza attı.
Takvimler 9 Ekim 1980’i gösterdiğinde sol görüşlü Necdet Adalı ile ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi.
Darbe öncesinde bir askeri inzibat erini öldürdüğü nedeni öne sürülerek karar giyen 17 yaşındaki Erdal Eren’e idam cezası verildi.
Eren’in idam kararı, Yargıtay tarafınca 2 defa iptal edilmesine karşın Ulusal Güvenlik Konseyince onaylanan kararla ve yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980’de Ankara Ulucanlar Cezaevi’nde infaz edildi.
Cihan’ın 17 yaşında astırdığı Eren için söylemiş olduği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü, darbecilerin karanlık yüzünün aynası oldu.
Kanlı uygulamaların yanı sıra demokrasinin askıya alındığı süreçte 650 bin kişi gözaltına alındı, açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden çok kişi için de idam talep edildi. 517 kişinin vefat cezasına çarptırıldığı süreçte 50 kişi idam edildi. Onlarca gazeteci hakkında binlerce yıla varan mahpus cezası istendi.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından 14 bin kişinin çıkarıldığı bu vakitte 30 bin kişi ise “sakıncalı” olduğu argümanıyla işinden edildi.
Kültür ve sanat hayatının da maksat alındığı 12 Eylül’de, yaklaşık bin sinema sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.
17 yaşında idam edilen Erdal Eren
30 Ocak 1980’de ODTÜ öğrencisi Sinan Suner’in cenazesinde yaşanan olaylar daha sonrasında er Zekeriya Önge’yi vurduğu argümanıyla tutuklanan Erdal Eren, Kenan Cihan’ın “Asmayalım da besleyelim mi” diyerek, tek ispat sunmadan idam ettirdiği devrimci ergenlerden biri olmuştu.
İdam sonucu verilen Erdal Eren’in 17 olan yaşı bir gün ortasında 18 olarak büyütüldü ve daha sonrasında çabucak idam edildi.
Ağabeyi Erkan Eren, Erdal’ın Mamak Askeri Cezaevi’nde tutuklu kaldığı periyotta gördüğü ağır azabın izlerine şahit olduğunu lisana getirdi. Erdal Eren’in idam edildiği tarihte yaşının 18’den küçük olduğunu belirten Erkan Eren, infazı radyodan öğrendiklerini ve Erdal Eren’in kimsesizler mezarına gömülmek istendiğini söylemiş oldu.
“Son Bakış”
Erdal Eren’in cezaevinde çekilen son fotoğrafındaki bakış, üzerinden 41 yıl geçmesine karşın kala nazarannleri etkiliyor. Fotoğrafı çeken gazeteci Savaş Ay’ın, sanatçı Sezen Aksu’ya göstermesinin akabinde Aysel Gürel’in kelamlarını yazdığı, Onur Tunç’un beslediği ve Aksu’nun seslendirdiği “Son Bakış” müziği ortaya çıktı.
Darbeciler hakkında dava
Darbeci generallerin belirlediği müşavere meclisinin hazırladığı anayasa, 1982’de “güdümlü” referandumla yüzde 92’lik evet oyu aldı.
Cihan ve başka darbeciler, darbe anayasasına dahil ettikleri “süreksiz 15. unsur” ile ömür uzunluğu dokunulmazlık hakkı kazanarak mümkün bir yargılanmaya karşı tedbir aldı.
Fakat “Ulusal Güvenlik Kurulu üyelerinin yargılanamayacağına” dair süreksiz 15. unsur, 12 Eylül 2010’daki referandumla Anayasa’dan çıkarıldı. bu biçimdece darbeciler formaliteden de olsa yargılandı.
Referandumdan bir gün daha sonra Türkiye’nin dört bir tarafınca darbenin sorumluları ile bu bireylerin buyruk ve talimatlarını uygulayanlar hakkında kabahat duyurusunda bulunuldu.
O devir hayatta olan Cihan ile Şahinkaya hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma açıldı.
Cihan ve Şahinkaya hakkında hazırlanan iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince 10 Ocak 2012’de kabul edildi.
İki darbeci, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın tamamını yahut bir kısmını değiştirmeye yahut ortadan kaldırmaya ve anayasa ile teşekkül etmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmasına pürüz olmaya cebren teşebbüs etmek” ile suçlandı.
Yargılamanın devam ettiği devirde Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi maddeyle kapatılınca evrak Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine devredildi.
Mahkeme, 18 Haziran 2014’te Cihan ve Şahinkaya’yı, 1979’da verdikleri muhtırayla “anayasa ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya ve vazifesini yapmasını engellemeye teşebbüs“, 1980’deki darbeyle de “anayasayı tağyir, tebdil yahut ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM’yi ıskat ve cebren men” cürmünü işledikleri nedeni öne sürülerek “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırdı.
Mahkeme, takdiri indirimle bu cezayı “müebbet mahpusa” çevirdi.
Ayrıyeten 2 darbecinin rütbelerinin sökülmesi için Askeri Ceza Kanunu’nun ilgili kararlarının uygulanmasına karar verildi.
Kararın akabinde sanık avukatları, sonucu temyiz etti. Evrak Yargıtay’dayken Cihan 10 Mayıs 2015’te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te 90 yaşında öldü.
Yargıtay 16. Ceza Dairesi temyiz incelemesinde, sanıkların vefatları niçiniyle davanın düşürülmesine karar verdi.
Belgeyi bir daha goren birinci dereceli mahkeme, karara uyarak düşme sonucu verdi ve belge tekrar ceza dairesine gönderildi.
Daire, mahallî mahkemenin sonucunı bu sefer de metot tarafından bozdu.
Bozma sonucunda, lokal mahkemenin öne sürülen sebebinde lehe olan kanunun 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) kararları olduğu belirtilmesine rağmen, karar fıkrasında 5237 sayılı TCK ve Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uyarınca karar verilmesi suretiyle münasebet ile karar içinde karışıklığa niye olunmasının kanuna karşıt olduğu açıklandı.
Ceza dairesinin bozma sonucuna uyan mahkeme, Cihan ve Şahinkaya hakkındaki kamu davasının mevt niçiniyle “ortadan kaldırılmasına” hükmetti.
2010’da dava açıldı, 2019’da dava geri çekildi
Ceza dairesinin sanıklar hakkındaki kararı yol istikametinden bozmasının akabinde 12 Mayıs 2019’da bir daha yargılama yapan birinci dereceli mahkeme, bu sefer Cihan ile Şahinkaya hakkında “kamu davasının ortadan kaldırılmasına” karar verdi.
Ayrıyeten Cihan ve Şahinkaya’nın mal varlıklarına el konulması ve sanıkların TSK’dan çıkarılmasıyla rütbelerinin geri alınmasına “yer olmadığına” hükmedildi.
Süleyman Demirel’in başbakanlığındaki hükümetin 2 Temmuz’da güvenoyu almasıyla darbeciler planı erteledi.
Tarihler 12 Eylül’ü gösterdiğinde Türkiye’yi karanlığa götüren plan, birebir isimle sabaha karşı uygulandı.
Genelkurmay Lideri Orgeneral Kenan Cihan, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Sedat Celasun’dan oluşan darbeci Ulusal Güvenlik Kurulu, bütün yetkileri ele aldı.
Anayasayı uygulamadan kaldıran darbeciler, akabinde TBMM’yi lağvederek antidemokratik faaliyetlerine devam etti.
Ülke genelinde sıkıyönetim ilan edildikten daha sonra sivil toplum kuruluşlarını amaç alan darbeciler, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay haricindeki derneklerin faaliyetlerini askıya aldı.
Siyasi partilerin kapısına kilit vuran darbeciler, Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit’i Hamzakoy, Necmettin Erbakan ile Alparslan Türkeş’i ise Uzunada’ya sürgüne göndererek siyasi yasaklar getirdi.
“Asmayalım da besleyelim mi?”
Antidemokratik uygulamalarına her gün yenisini ekleyen darbeciler, acısı senelerca hafızalardan silinmeyecek idam kararlarına da imza attı.
Takvimler 9 Ekim 1980’i gösterdiğinde sol görüşlü Necdet Adalı ile ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi.
Darbe öncesinde bir askeri inzibat erini öldürdüğü nedeni öne sürülerek karar giyen 17 yaşındaki Erdal Eren’e idam cezası verildi.
Eren’in idam kararı, Yargıtay tarafınca 2 defa iptal edilmesine karşın Ulusal Güvenlik Konseyince onaylanan kararla ve yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980’de Ankara Ulucanlar Cezaevi’nde infaz edildi.
Cihan’ın 17 yaşında astırdığı Eren için söylemiş olduği “Asmayalım da besleyelim mi?” sözü, darbecilerin karanlık yüzünün aynası oldu.
Kanlı uygulamaların yanı sıra demokrasinin askıya alındığı süreçte 650 bin kişi gözaltına alındı, açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden çok kişi için de idam talep edildi. 517 kişinin vefat cezasına çarptırıldığı süreçte 50 kişi idam edildi. Onlarca gazeteci hakkında binlerce yıla varan mahpus cezası istendi.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından 14 bin kişinin çıkarıldığı bu vakitte 30 bin kişi ise “sakıncalı” olduğu argümanıyla işinden edildi.
Kültür ve sanat hayatının da maksat alındığı 12 Eylül’de, yaklaşık bin sinema sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.
17 yaşında idam edilen Erdal Eren
30 Ocak 1980’de ODTÜ öğrencisi Sinan Suner’in cenazesinde yaşanan olaylar daha sonrasında er Zekeriya Önge’yi vurduğu argümanıyla tutuklanan Erdal Eren, Kenan Cihan’ın “Asmayalım da besleyelim mi” diyerek, tek ispat sunmadan idam ettirdiği devrimci ergenlerden biri olmuştu.
İdam sonucu verilen Erdal Eren’in 17 olan yaşı bir gün ortasında 18 olarak büyütüldü ve daha sonrasında çabucak idam edildi.
Ağabeyi Erkan Eren, Erdal’ın Mamak Askeri Cezaevi’nde tutuklu kaldığı periyotta gördüğü ağır azabın izlerine şahit olduğunu lisana getirdi. Erdal Eren’in idam edildiği tarihte yaşının 18’den küçük olduğunu belirten Erkan Eren, infazı radyodan öğrendiklerini ve Erdal Eren’in kimsesizler mezarına gömülmek istendiğini söylemiş oldu.
“Son Bakış”
Erdal Eren’in cezaevinde çekilen son fotoğrafındaki bakış, üzerinden 41 yıl geçmesine karşın kala nazarannleri etkiliyor. Fotoğrafı çeken gazeteci Savaş Ay’ın, sanatçı Sezen Aksu’ya göstermesinin akabinde Aysel Gürel’in kelamlarını yazdığı, Onur Tunç’un beslediği ve Aksu’nun seslendirdiği “Son Bakış” müziği ortaya çıktı.
Darbeciler hakkında dava
Darbeci generallerin belirlediği müşavere meclisinin hazırladığı anayasa, 1982’de “güdümlü” referandumla yüzde 92’lik evet oyu aldı.
Cihan ve başka darbeciler, darbe anayasasına dahil ettikleri “süreksiz 15. unsur” ile ömür uzunluğu dokunulmazlık hakkı kazanarak mümkün bir yargılanmaya karşı tedbir aldı.
Fakat “Ulusal Güvenlik Kurulu üyelerinin yargılanamayacağına” dair süreksiz 15. unsur, 12 Eylül 2010’daki referandumla Anayasa’dan çıkarıldı. bu biçimdece darbeciler formaliteden de olsa yargılandı.
Referandumdan bir gün daha sonra Türkiye’nin dört bir tarafınca darbenin sorumluları ile bu bireylerin buyruk ve talimatlarını uygulayanlar hakkında kabahat duyurusunda bulunuldu.
O devir hayatta olan Cihan ile Şahinkaya hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma açıldı.
Cihan ve Şahinkaya hakkında hazırlanan iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince 10 Ocak 2012’de kabul edildi.
İki darbeci, “Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın tamamını yahut bir kısmını değiştirmeye yahut ortadan kaldırmaya ve anayasa ile teşekkül etmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisini ortadan kaldırmaya yahut nazaranvini yapmasına pürüz olmaya cebren teşebbüs etmek” ile suçlandı.
Yargılamanın devam ettiği devirde Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi maddeyle kapatılınca evrak Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine devredildi.
Mahkeme, 18 Haziran 2014’te Cihan ve Şahinkaya’yı, 1979’da verdikleri muhtırayla “anayasa ve TBMM’yi ortadan kaldırmaya ve vazifesini yapmasını engellemeye teşebbüs“, 1980’deki darbeyle de “anayasayı tağyir, tebdil yahut ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM’yi ıskat ve cebren men” cürmünü işledikleri nedeni öne sürülerek “ağırlaştırılmış müebbet hapis” cezasına çarptırdı.
Mahkeme, takdiri indirimle bu cezayı “müebbet mahpusa” çevirdi.
Ayrıyeten 2 darbecinin rütbelerinin sökülmesi için Askeri Ceza Kanunu’nun ilgili kararlarının uygulanmasına karar verildi.
Kararın akabinde sanık avukatları, sonucu temyiz etti. Evrak Yargıtay’dayken Cihan 10 Mayıs 2015’te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te 90 yaşında öldü.
Yargıtay 16. Ceza Dairesi temyiz incelemesinde, sanıkların vefatları niçiniyle davanın düşürülmesine karar verdi.
Belgeyi bir daha goren birinci dereceli mahkeme, karara uyarak düşme sonucu verdi ve belge tekrar ceza dairesine gönderildi.
Daire, mahallî mahkemenin sonucunı bu sefer de metot tarafından bozdu.
Bozma sonucunda, lokal mahkemenin öne sürülen sebebinde lehe olan kanunun 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) kararları olduğu belirtilmesine rağmen, karar fıkrasında 5237 sayılı TCK ve Ceza Muhakemesi Kanunu kararları uyarınca karar verilmesi suretiyle münasebet ile karar içinde karışıklığa niye olunmasının kanuna karşıt olduğu açıklandı.
Ceza dairesinin bozma sonucuna uyan mahkeme, Cihan ve Şahinkaya hakkındaki kamu davasının mevt niçiniyle “ortadan kaldırılmasına” hükmetti.
2010’da dava açıldı, 2019’da dava geri çekildi
Ceza dairesinin sanıklar hakkındaki kararı yol istikametinden bozmasının akabinde 12 Mayıs 2019’da bir daha yargılama yapan birinci dereceli mahkeme, bu sefer Cihan ile Şahinkaya hakkında “kamu davasının ortadan kaldırılmasına” karar verdi.
Ayrıyeten Cihan ve Şahinkaya’nın mal varlıklarına el konulması ve sanıkların TSK’dan çıkarılmasıyla rütbelerinin geri alınmasına “yer olmadığına” hükmedildi.