Türk futbolunun en kıymetli kederi menajer fiyatları ve yüksek maaşlar

Smug

Active member
şimdi her insanın üzerinde söyleyecek bir lafı olduğu bahistir futbol. Bilhassa pandemi periyodunda kıymetli bir darbe alan dünyanın sayılı dallarından de biri. Bu kere “Kazandıran Sohbetler”de hususumuz futbol iktisadı olacak. Dünya futbolunu epey yakından tanıyan ve hem edebi birebir vakitte bilimsel bir bakış açısıyla bahse yaklaşabilen spor muharriri Bülent Timurlenk anlatıyor…

BİRÇOK BÖLÜMDE İŞLER DURMA NOKTASINA GELİRKEN FUTBOL DEVAM ETTİ FAKAT BÜYÜK GELİR KAYBI OLUŞTU

Pandemi başta olmak üzere futbol dünyası birfazlaca sorunu yaşadığı bir dönemi geride bıraktı. Euro 2020 başlıyor. Şu an itibariyle futbol iktisadı hakkında neler söyleyebilirsiniz?


Pandemi periyodunda başta yiyecek/içecek ve turizm kesimi olmak üzere biroldukca kesimde işler durma noktasına gelirken, futbol o denli ya da bu biçimde -iki aylık bir ortadan daha sonra- yani geçen Haziran ayından bu yana, bir yıldır devam ediyor. Ağır bir biçimde de devam etti. Hatta bu vakitte insanların eğlenmek için daha fazla sarıldığı bir oyun oldu. Fakat işin ekonomik tarafında şüphesiz ki şunu ayırmak lazım. Birincisi, sonuçta ülke bazında ya da Şampiyonlar Ligi’nde yayın ihaleleri daha evvel yapılmıştı. Yani bir maç daha fazla izleniyor diye daha fazla para kazanma durumu olmadı. Lakin bundan öte, biroldukça ülkede insanların yaşadıkları ferdi finansal kahırlar yüzünden dekoder satışı azaldı. örneğin buna Avrupa’nın beş liginde en büyük örnek Fransa. Buradaki yayıncı kuruluş Media Pro, 270 milyon Euro taksiti ödemeyip ülkeyi terk etti. Öteki tarafta doğal ki tribün ve kombine gelirleri var. Bunlar külliyen sıfırlandı ki, bunlar epey değerli sayılar. Stat kapasitelerine bakılırsa, büyük kulüpler için. 60 – 70 bin kombine satan Real Madrid, Barcelona, Manchester United, İnter ya da bir alt bantta 60 bin altında satan Roma, Lazio, Galatasaray, Fenerbahçe, Atletico Madrid, Liverpool… Bu sayı sıfırlanınca kıymetli bir gelir kaybı daha oluştu. Buna direkt tesir eden öteki bir gelir kalemi ise, eser satışları. Yani maç günleri en epeyce eser satan, en büyük mağazalarını stadyumda bulunduran kulüplerde doğal olarak bu satış da azaldı. Hatta olağan hayatta insanların pantolon mont almak yerine eşofman altı, sweatshirt satın aldığı bir yılı geride bıraktık. Burada forma satışlarının yalnızca bizde değil bütün Avrupa’da azalmış olması hayli olağan.

13 KULÜBÜN TOPLAM BORCU 6 MİLYAR EURO’YU AŞTI

Pekala, nasıl oluştu bu ortam?


Birincisi konutta oturmakla, ikincisi ise insanların finansal olarak gelirlerinin azalmasıyla alakalı. Birbirlerine zincirleme bağlı hususlar bunlar. Bir tarafta, yayın paketleri fazla satılmazsa bir daha sonraki ihaleye tesir eder. Stadyum boş kalırsa eser satışı azalır. Eser satışı azalmasının akabinde stadyum için görüntülenen reklamlar, sponsorluklar, forma göğüs reklamı etkilenir. Bu mutabakatları uzun vadeli olan kulüpler daha az etkilendi. Lakin, yeni muahede yapacak kulüpler ya da forma reklamlarını bir yıllık ya da yıldan yıla (Türkiye’deki gibi) satan kulüpler var ise doğal olarak bunlar da etkileniyor. Özel bölümün sponsorluk bakış açısı da değişiyor, sayılar düşüyor. Bu işte bir konkur yapamıyorsun. Birkaç tane düzgün teklifin geldiği ihale ortamı oluşmuyor. Bir ya da iki teklif geliyor. Kulüpler mecburen bu sponsorlukları kabul ediyorlar. Bu da fazlaca düşük kalıyor. Bir sayıyla özetlersek, Avrupa Kulüpler Birliği’nin geçen sene itibariyle yaptığı ön bir kestirim, iki yıl ortasında Avrupa’nın 20 büyük kulübünün toplam 6 milyar Euro gelir kaybına uğrayacağı istikametindeydi. Bu öngörünün yanlışsız çıktığını söyleyebiliriz. Real Madrid ve Barcelona’nın bir milyar Euro’ya yaklaşan 950 milyon bandında olan gelirleri 300 milyon Euro geriledi. Bu tipten gelir kalemleri ortasında hiçbir biçimde futbolcu alış ve satışının olmadığını belirteyim. Gelir kalemleri kaba çizgileriyle yayın geliri, eser satışı, kombine ve gişe geliri ile sponsorluklardır. Bu kalemlerde herkes geriledi. Öykünün sonunda bilindiği üzere Avrupa Harika Ligi projesini de bir anda, yangından mal kaçırır üzere ortaya atmalarının sebebi de, ismi geçen 13 kulübün toplam borcunun 6 milyar Euro’yu aşmış olması.

İSTANBUL’UN ÜÇ BÜYÜKLERİNİN BİR YILLIK GELİRİNİN 3, 4 HATTA 4.5 KATI BORCU VAR

Pekala, bunun Türkiye yansıması nasıl?


Bizle bir karşılaştırma yaparsak şayet, İstanbul’un üç büyüklerinin 300, 350, 450 milyon Euro üzere borçları var. Bu üç güzide kulübümüzün her türlü biçimde yıllık gelirlerinin de 100 milyon Euro’yu aşamadığı da bir gerçek. Hele hele Şampiyonlar Ligi’ne katılmamışsa, 100 milyonu yakalayabilmesi bile hayli güç. Yani fazlaca sıradan bir anlatımla bir yıllık gelirinin en az üç katı, dört hatta 4,5 katı borcu var kulüplerin. Bir daha sonraki dönem harcama yapmasalar, dört dönem hiçbir şey harcamasalar, kapıya kilit vursalar bile -işin finansman maliyetini, faiz giderini, kur farklarını geçiyorum- operasyonel masraf sıfır olsa bile 4,5 yılda ödenebilecek bir meblağdan bahsediyoruz. Hayatta bu biçimde bir şeyin mümkün olmayacağı gerçeğinden dolayı da bu kulüplerin borçları da daima olarak artıyor. Fakat örneğin Real Madrid’in borcu 1 milyar 100 milyon Euro ve pandemi öncesi gelir durumuna bakarsak, bu kulübün yaklaşık bir yıllık geliri kadar borcu var. Bizdeki borç oranı ise olabilecek en yeterli gelir fiyatının dört katı. aslına bakarsanız kulüplerin sıkışmışlıkları, UEFA’dan aldıkları cezalar ve de FFP (Finansal Fair Play) yasaklarının temel niçini de bu.

TÜRKİYE’DE VERİLEN YILLIK FİYATLARIN, AVRUPA FUTBOLUNDA KARŞILIĞI YOK, FUTBOLCU MAAŞLARI DA ÇOK ŞİŞİK

Bu noktada şöyleki bir şey sormak istiyorum. Daha hayli gelir kalemlerinden bahsettik. Pekala, sarfiyat kalemlerinde neler yapılmalı?


Bir kulübün iktisadını yönetmekle, bir aile içi ekonomiyi yönetmek içinde pek bir fark yok. Pandemi devri yahut öbür bir vakitte hanenizin gelirinde büyük düşüşler olmuşsa, her sene sistemli alışveriş yaptığınız giysi markalarından uzak durursunuz. Tatile gitmeyebilirsiniz. Dışarıda yemek yemeyi kesebilirsiniz. Lakin temel gereksinimlerinizi karşılamak zorundasınız. Yani faturalarınız, elektrik, telefon masraflarınız, var ise kiranız ödenmeli. Futbolda da bunun karşılığı şudur. Bir biçimde kulübün kapısına kilit vuramazsın. Lakin lüksten kaçınabilirsin. Dışarıda yemek yemekle konutta yemek yapmak içindeki farkın karşılığı futbolda da, dışarıdan kıymetli transfer yapmak yerine, alt yapıdan oyuncu yetiştirmektir. Bizim kulüplerimizin temel sorunu her seferinde kazandıklarından daha fazla harcamaları. Ya da dönem sonunda Şampiyonlar Ligi’ne gidebilecekmiş üzere, 30 milyonu cebine koyacakmış üzere bütçe hazırlamaları. Bir ailede de bir kişi bu biçimde savruk bir hayat yaşasa kredi kartı limitleri dolar, hakikaten kulüplerin de kredi limitleri bitti. Bunun için yapılması gerekenlerden birincisi, futbolcu transferinde kulüp ismine hareket eden menajerleri ortadan çıkarmak lazım. Bu işleri kulüplerin profesyonelleri halletmeli. Vekalet verilen menajerlere ödenen paraların kulüp kasalarından çıkmaması lazım. Futbolcuların menajerleri olabilir. Lakin buradaki komite oranlarını yüzde beşlere çekmek lazım. Yüzde 10 üzere kıymetli komiteler ödüyorlar. Bunlar daha futbolcu alana çıkmadan kasadan çıkan harcamalar. Taraftar transfer talep edebilir lakin bir futbolcunun bonservis maliyeti kulübünüzün gelirleri ile istikrarlı olmalıdır. Real Madrid 80 milyona oyuncu alıyor ancak 80 milyona da satıyor. Şayet siz 10 milyona oyuncu aldığınız vakit 10 milyona da satan bir kulüpseniz sorun yok. Ülkemizde yok sayılan bir şey, oyuncunun bir bonservis maliyeti olduğu. Bir oyuncuyu alıp 4 yıllık bir kontrat imzalatıyorsanız, o oyuncunun size yıllık bonservis amortismanı 2.5 milyon Euro’dur. Oyuncuya da 2.5 milyon veriyorsanız o oyuncunun size maliyeti 5 milyon Euro’dur. Bunu 4 yıl vadede 20 milyon olarak ödeyeceksiniz. Hele hele oyuncuyu bir de satamazsanız, -azına ya da çoğuna- burada özsermaye kaybına uğrarsınız. örneğin Galatasaray’ın Belhanda’ya 10 milyon Euro ödeyip şu anda bu oyuncunun hür kalması üzere.

Bir daha sonraki kalem de yıllık ücretler… Bilhassa üç büyükler başta olmak üzere Türkiye’de verilen yıllık fiyatların, Avrupa futbolunda karşılığı yok. Bunu yıllardır söylüyorum, İtalya’da, İspanya’da fazlaca özel bir iki futbolcu dışında olağan sayılar ödeniyor. İtalya’da futbolcu maaşları açıklanır, bunlara internetten ulaşılabilir. Ben her yıl İtalya’daki 20 kadronun maaşlarını yayınlıyorum. Uçurum var. Bir argüman, bu paraları vermezseniz bu futbolcular gelmez formunda. Bu tarihin en büyük palavralarından biri bence. Gelmeyen gelmez. Beşerler da her yaz yedi yıldızlı otelde tatil yapmıyor. Ayağını yorganına göre uzatmak diye bir şey var. Futbolcu maaşları hayli şişik bu kadar para kazanmamaları gerekiyor. Hele hele Euro’nun 10 TL olduğu bir ülkede, birinci 11’de oynayacağı bile aşikâr olmayan bir futbolcunun 2 milyon Euro kazanması kelam konusu olmamalı. Bunu İtalya ve İspanya ile karşılaştırırsak, o ülkelerdeki orta sıra kadrolarının yayın ve sponsorluk gelirleri sizin şampiyonluğa oynayan gruplarınız ile eşitse, siz de lakin onlar kadar maaş ödeyeceksiniz. Orada 500 – 600 bin Euro bilemediniz 1 milyon Euro’ya oynayan biroldukca yeterli futbolcu var. Türkiye’de neredeyse üçüncü kaleciler 1 milyon Euro alıyor. Harcamalar da bu yüzden yükseliyor. Tasarruf, tasarruf ve meskende yemek pişirmek üzere alt yapıdan yetiştirdiğin futbolcu ile yola devam etmek. Bu yetiştirdiğin futbolcunun ne kadar bonservis maliyeti olabilir. 12 yaşında gelse, 18 yaşına kadar 6 yıl boyunca yemesi içmesi, antrenörlerin masrafları, tesis kullanması ne meblağ ki? Bu nizamı kurmadığın sürece iş güç. PSG için Neymar ve Mbappe’ye 400 milyon Euro ödemiş kulüp denir lakin 35 tane alanı var ve futbolcu fabrikası üzere. Türkiye’de batıya açılan pencere Galatasaray’ın Florya’da saha sayısı dört ya da beş…

Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz
 
Üst