A
admin
Guest
Derya Turan | [email protected]- Çobankale, Yalova’nın Altınova ilçesinde bulunuyor. 10-11. yüzyılda İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan değerli bir yol üzerinde inşa edilen Çobankale, kilit bir noktayı denetim altında tutmuş. I. Haçlı Seferi’nde Selçukluların Haçlıları püskürttüğü nokta olan bu kale, Osmanlı’nın “beylik”ten “devlet”e geçiş sürecinde Bizans İmparatorluğu ile karşı karşıya geldiği Bafeus Muharebesi’nin de yapıldığı yer. Selçuklu ve Osmanlı devirlerinden izler taşıyan kalede 2017 yılından bu yana sürdürülen hafriyat çalışmalarını Hafriyat Lideri Doç. Dr. Selçuk Seçkin’den dinledik.
Çobankale ismi nereden geliyor ve buranın tarihi kıymeti nedir?
Çobankale, Prof. Dr. Halil İnalcık’a bakılırsa, kalenin eski isminin unutulmasından daha sonra bölgedeki çobanların uğrak yeri olmasıyla yöre halkı tarafınca verilmiş bir isim. Xerigordos
olarak Orta Çağ kaynaklarında ve Clive Foss’un çalışmalarında ismi geçmektedir. 20. yüzyıl başına ilişkin haritalarda Çobankale ismine rastlamaktayız.
11.yüzyılda inşa edildi
Çobankale, İstanbul/İznik ve ötürüsıyla İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan kıymetli bir yol üzerinde inşa edilmiştir. İstanbul’dan gelen yolun, karşı kıyıya geçişinden daha sonraki Altınova kıyısı ile başlayan kısmını Yalakdere Vadisi oluşturmaktadır. Bu vadinin kilit noktasında gerek İstanbul gerekse İznik istikametini denetim altına almak için inşa edilen Çobankale, yolların kesiştiği doğal bir zirve üzerinde kurulmuştur. Kale, Clive Foss’a bakılırsa 1087 yılında inşa edilmiştir. Bu tarihler hem de Bizans ile Selçuklular içinde yapılan Dragon Çayı Anlaşması’na yakın tarihlerdir ve bölgedeki Selçuklu hâkimiyetini, Bizans mutabakat ile durdurmak istemektedir. daha sonraki süreçte I. Haçlı Seferi’nin birinci adımının Çobankale yardımıyla püskürtülmesi, kalenin İstanbul’a en yakın Selçuklu Kalesi olarak kullanması, Bafeus Muharebesi ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda oynadığı rol, kalenin ehemmiyetini daha da arttırmıştır.
Bölgedeki öteki kaleler ile karşılaştırma yapıldığında Çobankale’nin başka kalelerden ayrılan bir istikameti var mı?
Bölgedeki öbür kaleler ile değerlendirildiğinde, Çobankale’yi aslında bir savunma çizgisinin kesimi olarak pahalandırmak daha yanlışsız olur. Marmara Denizi’nin kuzey kıyılarında kıyısı tutan Eskihisar, Hereke vb. kaleler üzere Anadolu içlerine giden değerli noktalarda bir epeyce kale birbiriyle temaslı olarak makul bir sistem dâhilinde birbirine yakın tarihlerde onarılmış yahut inşa edilmiştir. Çobankale’yi bu kalelerden ayıran özellik bir epey tarihi olaya yaptığı şahitlik ve stratejik pozisyonunu bugün bile koruma etmesidir. Ayrıyeten kalenin Osmanlı idaresine geçtiğinde kullanım görmemesi ve bundan dolayı evvelki yaşama ilişkin izlerin özgün durumunu koruma etmesi açısından değerli olduğu görülmektedir.
Osmanlı kabul gördü
Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı’nın kuruluş kademesinde Çobankale’nin değerli bir rol üstlendiğini belirtiyor. Bu husus hakkında yorumunuz nedir?
Halil İnalcık bilindiği üzere fazlaca kıymetli bir tarihçi ve bilim adamıdır. Osmanlı’nın kuruluşu ile ilgili süreçte Bafeus Muharebesi ve Çobankale ile ilgili çalışması oldukcaça tartışılmış ve günümüzde başta ders kitapları olmak üzere bir epeyce bilim adamının yaptığı çalışmalarda, İnalcık’ın görüşleri kabul görmüş bir savdır. Halil Hoca, burada özetle, o tarihte beylik olarak kabul edilen Osmanlı gücünün binlerce yıllık geçmişi olan Bizans İmparatorluğu’nu yenmesinin onun gerek Türk tarafında gerekse Batı dünyasında kabul görmesini sağladığını söz etmektedir. Ben de Osmanlı’nın Yalova, Bursa, Bilecik, Yenişehir vb. üzere merkezlerde kurulma sürecinden hayli, kabul edilme tarihinin kıymetli olduğunu düşünüyorum.
Kazı sürecinden bahseder misiniz?
Çobankale Hafriyatı, 2017 yılında Yalova Altınova Belediye Lideri Dr. Metin Oral ve ilgili belediyenin dayanakları ile periyodun Bursa Müze Müdürü Sinan Özbey ile yapılan bir protokolle, paklık ve sondaj hafriyatı halinde başladı. Bu süreçten 2021 yılındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile hafriyat lideri olarak atanmama kadar çalışma benim bilimsel danışmanlığım ile devam etti. 2020 yılında 12 ay devam eden hafriyatlar sınıfına alınan Çobankale’de, yıl uzunluğu çalışmalarımız devam ediyor
İlerleyen süreçte ne üzere buluntular ile müsabakayı umuyorsunuz?
Kalede, surların ortaya çıkartılmasından daha sonra, kale ortasında ömür yerleri ile karşılaşacağımızı düşünmekteyiz. Alışılmış ki devam eden hafriyat çalışmasında kesin bir çıkarımda bulunmak kusur olur.
Yalova tarihi aydınlanıyor
Çobankale’nin Anadolu arkeolojisine nasıl bir katkısı oldu?
Çobankale’de kazıların başlaması, evvela bölgedeki kültür dinamiklerini tetiklenmesinde fazlaca kıymetli bir faktör. Yalova’da hafriyat, yüzey araştırması, onarım çalışmaları, tarih ve arkeolojiye ilgi, Çobankale sürecinden daha sonra başlamıştır. Çobankale’dilk evvelki süreçte 1930’lı senelerda Arif Müfid Mansel çalışmalar yapmış, daha sonraki süreçte ise müze hafriyatları ile kurtarma hafriyatı biçiminde çalışmalar yapılmıştır. Olağan bu ilginin uyandırılmasında belediye takviyesi ve basının sahip çıkması da kıymetli. Çobankale, İznik ve Bursa’daki hafriyat çalışmaları ile ortaya çıkan bulgu ve buluntuların, Yalova ayağının ortaya çıkartılması açısından kıymetlidir. Literatürde Yalova’daki arkeolojik materyal ile ilgili yayın sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azdır. ötürüsıyla bu karanlık alana Çobankale ışık tutmaya başlamıştır. Öbür taraftan Marmara Denizi’nin kuzeyinde Eskihisar, Hereke üzere kalelerde yapılan hafriyat ve buluntuların devamı yahut irtibatı Çobankale ile tamamlanmaktadır. ötürüsıyla yürüttüğümüz hafriyat süreci arkeolojik dünyanın Yalova ayağından literatüre bilgi sağlamaktadır.
Müze inşa edilecek
Buluntular ne vakit sergilenecek ve Çobankale ne vakit ziyarete açılacak?
Küçük buluntulardan konservasyon ve onarımı biten envanterlik buluntular Yalova Müzesi’ne teslim ediliyor. Yalova Müzesi yeni açıldığı için çabucak hemen idari bir ünite olarak faaliyetini sürdürüyor. Arkeoloji Müzesi yapı olarak inşa edilmediği için müzede sergileme mümkün olmamaktadır. Altınova Belediyesi tarafınca proje basamağında olan müzede Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesi ile süreksiz stant düzenlenebilir. Bu süreçte de küçük buluntuları sergileme imkânına kavuşacağımızı düşünmekteyim. Yalova Müzesi binasının yapılması daha sonrasında da kalıcı teşhirde, çıkan buluntuların sergilenmesini ümit ediyorum. Çobankale, hafriyat çalışması sürecinde ziyarete açıktır. Hafriyat çalışmasını aksatmayacak biçimde hafriyat alanı gezilebilir. Tümüyle çalışmaların bitip seyahat yolları ve onarım süreci daha sonrasını kastediyorsanız bunun için şimdiden bir tarih vermek mümkün değil. Sur sisteminin onarım projeleri Kocaeli Muhafaza Bölge Konseyi onayını almış ve gerekli dayanak bulunduğunda onarım süreci başlatılabilir durumda. Seyahat yollarıyla bir arada yapılan planlamayla, bu süreç tamamlandığında iç kale hafriyat da izlenebilecek durumda, yaşayan bir arkeolojik alan olarak ziyarete açılabilir. Son olarak verdikleri müsaade ve daha sonrasındaki süreçte sağladıkları takviye için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün bürokrat ve tüm çalışanlarına, Dr. Metin Oral’ın şahsında Altınova Belediyesi’ne, 12 aylık süreçte takviyeleri için Türk Tarih Kurumu’na, mensubu bulunduğum Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’ne, Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Handan İnci’ye, Bilimsel Araştırma Projeler Birimi’ne, hafriyat lider yardımcıları Dr. Öğr. Üyesi Esra Sayın ve Öğr. Gör. Cihan Yalvar’a, bilimsel yayın çalışmalarında özveriyle çalışan Doç. Dr. Üyesi Filiz İnanan’a, Bakanlık temsilcileri Güler Keklik ve Müberra Türker’e, arazi sorumlusu Onur Sarıkaya’ya, hafriyat konutu sorumlusu Belma Günal’a, grupta özveriyle çalışan tüm uzman, öğrenci ve gönüllülere teşekkür ederim.
Çobankale ismi nereden geliyor ve buranın tarihi kıymeti nedir?
Çobankale, Prof. Dr. Halil İnalcık’a bakılırsa, kalenin eski isminin unutulmasından daha sonra bölgedeki çobanların uğrak yeri olmasıyla yöre halkı tarafınca verilmiş bir isim. Xerigordos
olarak Orta Çağ kaynaklarında ve Clive Foss’un çalışmalarında ismi geçmektedir. 20. yüzyıl başına ilişkin haritalarda Çobankale ismine rastlamaktayız.11.yüzyılda inşa edildi
Çobankale, İstanbul/İznik ve ötürüsıyla İstanbul’u Anadolu’ya bağlayan kıymetli bir yol üzerinde inşa edilmiştir. İstanbul’dan gelen yolun, karşı kıyıya geçişinden daha sonraki Altınova kıyısı ile başlayan kısmını Yalakdere Vadisi oluşturmaktadır. Bu vadinin kilit noktasında gerek İstanbul gerekse İznik istikametini denetim altına almak için inşa edilen Çobankale, yolların kesiştiği doğal bir zirve üzerinde kurulmuştur. Kale, Clive Foss’a bakılırsa 1087 yılında inşa edilmiştir. Bu tarihler hem de Bizans ile Selçuklular içinde yapılan Dragon Çayı Anlaşması’na yakın tarihlerdir ve bölgedeki Selçuklu hâkimiyetini, Bizans mutabakat ile durdurmak istemektedir. daha sonraki süreçte I. Haçlı Seferi’nin birinci adımının Çobankale yardımıyla püskürtülmesi, kalenin İstanbul’a en yakın Selçuklu Kalesi olarak kullanması, Bafeus Muharebesi ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda oynadığı rol, kalenin ehemmiyetini daha da arttırmıştır.
Bölgedeki öteki kaleler ile karşılaştırma yapıldığında Çobankale’nin başka kalelerden ayrılan bir istikameti var mı?
Bölgedeki öbür kaleler ile değerlendirildiğinde, Çobankale’yi aslında bir savunma çizgisinin kesimi olarak pahalandırmak daha yanlışsız olur. Marmara Denizi’nin kuzey kıyılarında kıyısı tutan Eskihisar, Hereke vb. kaleler üzere Anadolu içlerine giden değerli noktalarda bir epeyce kale birbiriyle temaslı olarak makul bir sistem dâhilinde birbirine yakın tarihlerde onarılmış yahut inşa edilmiştir. Çobankale’yi bu kalelerden ayıran özellik bir epey tarihi olaya yaptığı şahitlik ve stratejik pozisyonunu bugün bile koruma etmesidir. Ayrıyeten kalenin Osmanlı idaresine geçtiğinde kullanım görmemesi ve bundan dolayı evvelki yaşama ilişkin izlerin özgün durumunu koruma etmesi açısından değerli olduğu görülmektedir.
Osmanlı kabul gördü
Prof. Dr. Halil İnalcık, Osmanlı’nın kuruluş kademesinde Çobankale’nin değerli bir rol üstlendiğini belirtiyor. Bu husus hakkında yorumunuz nedir?
Halil İnalcık bilindiği üzere fazlaca kıymetli bir tarihçi ve bilim adamıdır. Osmanlı’nın kuruluşu ile ilgili süreçte Bafeus Muharebesi ve Çobankale ile ilgili çalışması oldukcaça tartışılmış ve günümüzde başta ders kitapları olmak üzere bir epeyce bilim adamının yaptığı çalışmalarda, İnalcık’ın görüşleri kabul görmüş bir savdır. Halil Hoca, burada özetle, o tarihte beylik olarak kabul edilen Osmanlı gücünün binlerce yıllık geçmişi olan Bizans İmparatorluğu’nu yenmesinin onun gerek Türk tarafında gerekse Batı dünyasında kabul görmesini sağladığını söz etmektedir. Ben de Osmanlı’nın Yalova, Bursa, Bilecik, Yenişehir vb. üzere merkezlerde kurulma sürecinden hayli, kabul edilme tarihinin kıymetli olduğunu düşünüyorum.
Kazı sürecinden bahseder misiniz?
Çobankale Hafriyatı, 2017 yılında Yalova Altınova Belediye Lideri Dr. Metin Oral ve ilgili belediyenin dayanakları ile periyodun Bursa Müze Müdürü Sinan Özbey ile yapılan bir protokolle, paklık ve sondaj hafriyatı halinde başladı. Bu süreçten 2021 yılındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile hafriyat lideri olarak atanmama kadar çalışma benim bilimsel danışmanlığım ile devam etti. 2020 yılında 12 ay devam eden hafriyatlar sınıfına alınan Çobankale’de, yıl uzunluğu çalışmalarımız devam ediyor
İlerleyen süreçte ne üzere buluntular ile müsabakayı umuyorsunuz?
Kalede, surların ortaya çıkartılmasından daha sonra, kale ortasında ömür yerleri ile karşılaşacağımızı düşünmekteyiz. Alışılmış ki devam eden hafriyat çalışmasında kesin bir çıkarımda bulunmak kusur olur.
Yalova tarihi aydınlanıyor
Çobankale’nin Anadolu arkeolojisine nasıl bir katkısı oldu?
Çobankale’de kazıların başlaması, evvela bölgedeki kültür dinamiklerini tetiklenmesinde fazlaca kıymetli bir faktör. Yalova’da hafriyat, yüzey araştırması, onarım çalışmaları, tarih ve arkeolojiye ilgi, Çobankale sürecinden daha sonra başlamıştır. Çobankale’dilk evvelki süreçte 1930’lı senelerda Arif Müfid Mansel çalışmalar yapmış, daha sonraki süreçte ise müze hafriyatları ile kurtarma hafriyatı biçiminde çalışmalar yapılmıştır. Olağan bu ilginin uyandırılmasında belediye takviyesi ve basının sahip çıkması da kıymetli. Çobankale, İznik ve Bursa’daki hafriyat çalışmaları ile ortaya çıkan bulgu ve buluntuların, Yalova ayağının ortaya çıkartılması açısından kıymetlidir. Literatürde Yalova’daki arkeolojik materyal ile ilgili yayın sayısı bir elin parmaklarını geçmeyecek kadar azdır. ötürüsıyla bu karanlık alana Çobankale ışık tutmaya başlamıştır. Öbür taraftan Marmara Denizi’nin kuzeyinde Eskihisar, Hereke üzere kalelerde yapılan hafriyat ve buluntuların devamı yahut irtibatı Çobankale ile tamamlanmaktadır. ötürüsıyla yürüttüğümüz hafriyat süreci arkeolojik dünyanın Yalova ayağından literatüre bilgi sağlamaktadır.
Müze inşa edilecek
Buluntular ne vakit sergilenecek ve Çobankale ne vakit ziyarete açılacak?
Küçük buluntulardan konservasyon ve onarımı biten envanterlik buluntular Yalova Müzesi’ne teslim ediliyor. Yalova Müzesi yeni açıldığı için çabucak hemen idari bir ünite olarak faaliyetini sürdürüyor. Arkeoloji Müzesi yapı olarak inşa edilmediği için müzede sergileme mümkün olmamaktadır. Altınova Belediyesi tarafınca proje basamağında olan müzede Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün müsaadesi ile süreksiz stant düzenlenebilir. Bu süreçte de küçük buluntuları sergileme imkânına kavuşacağımızı düşünmekteyim. Yalova Müzesi binasının yapılması daha sonrasında da kalıcı teşhirde, çıkan buluntuların sergilenmesini ümit ediyorum. Çobankale, hafriyat çalışması sürecinde ziyarete açıktır. Hafriyat çalışmasını aksatmayacak biçimde hafriyat alanı gezilebilir. Tümüyle çalışmaların bitip seyahat yolları ve onarım süreci daha sonrasını kastediyorsanız bunun için şimdiden bir tarih vermek mümkün değil. Sur sisteminin onarım projeleri Kocaeli Muhafaza Bölge Konseyi onayını almış ve gerekli dayanak bulunduğunda onarım süreci başlatılabilir durumda. Seyahat yollarıyla bir arada yapılan planlamayla, bu süreç tamamlandığında iç kale hafriyat da izlenebilecek durumda, yaşayan bir arkeolojik alan olarak ziyarete açılabilir. Son olarak verdikleri müsaade ve daha sonrasındaki süreçte sağladıkları takviye için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün bürokrat ve tüm çalışanlarına, Dr. Metin Oral’ın şahsında Altınova Belediyesi’ne, 12 aylık süreçte takviyeleri için Türk Tarih Kurumu’na, mensubu bulunduğum Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’ne, Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Handan İnci’ye, Bilimsel Araştırma Projeler Birimi’ne, hafriyat lider yardımcıları Dr. Öğr. Üyesi Esra Sayın ve Öğr. Gör. Cihan Yalvar’a, bilimsel yayın çalışmalarında özveriyle çalışan Doç. Dr. Üyesi Filiz İnanan’a, Bakanlık temsilcileri Güler Keklik ve Müberra Türker’e, arazi sorumlusu Onur Sarıkaya’ya, hafriyat konutu sorumlusu Belma Günal’a, grupta özveriyle çalışan tüm uzman, öğrenci ve gönüllülere teşekkür ederim.