Tarihî Alan’ın tarih öncesi

  • Konuyu başlatan admin
  • Başlangıç tarihi
A

admin

Guest
Arkeolog Fadim Koçak | [email protected]

Gelibolu Yarımadası, Anadolu ile Avrupa içinde yer alır. Tarih evvelden bugüne Anadolu’dan Avrupa’ya geçişte ya da kültür transferi sırasında kıymetli roller oynamıştır. Yunanistan kara kesimi ve adalar ile Anadolu içinde kültürel alakalar açısından da kritik bir noktadadır. 2014 yılında Gelibolu Yarımadası’nın güneyinden başlayarak 33 bin 500 hektarlık bir alanda Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı’nın kurulmasıyla bölgede başlatılan üretim ve tamir faaliyetleri arkeolojik kazılara ve araştırmalara da yer hazırladı. Bunun en hoş örneği 2015 yılından bu yana Onarım ve İmal İşleri Küme Başkanlığı tarafınca sürdürülen Seddülbahir Kalesi onarımı kapsamında yapılan çalışmalardır. Kalede hafriyatlar yapılmış ve buluntular sistematik olarak toplanmıştır. Çalışmalarda 45 bine yakın savaş materyali ve Osmanlı Dönemi’ne ilişkin buluntular elde edilmiştir. Kaledeki onarım çalışmaları hala devam ediyor. 2021 yılından bu yana Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı’nın başlatmış olduğu yeni bir proje ile yapıtların envanter çalışması uzman bir grup tarafınca yapılıyor. Bu çalışma yardımıyla, yakın gelecekte arkeolojik yapıtların detaylarıne ve fotoğraflarına dijital ortamda erişim sağlanacak.

Seyyah ve araştırmacılar

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı’nın sonları içerisindeki bölge, coğrafik pozisyonundan dolayı birfazlaca seyyahın ve araştırmacının da ilgisini çekmiştir. 17. yüzyıldan itibaren Antik Yunan ve Roma medeniyetleri üzerine bir fazlaca seyahat ve araştırmalar yapılmıştır. Gezginler ziyaretleri sırasında gezip gördükleri yerleri, kaleleri, görünümleri, ilgilerini çeken birfazlaca şeyi kitaplarında anlatmış, bunların gravürlerini yapmıştır. Heinrich Schliemann, 1882 yılında Troya’da hafriyat yaparken Troya ile ilgili bir yer olduğunu düşündüğü Karaağaçtepe’de müsaadesiz hafriyatla iki buçuk metre derinliğe kadar inmiş fakat nazaranvlilerin durumu fark etmesi üzerine hafriyata devam edememiştir. Heinrich Schliemann, Troas Bölgesi’ndeki Karaağaçtepe’yi, gördüğü en farklı tümülüslerden biri olarak tanımlıyordu.


Demangel’in hafriyatları

Bu araştırmalar, o periyodun koşullarında istilacı devletlerin müzelerini süslemek için yapılan araştırmalardı. Robert Demangel ve grubu de Karaağaçtepe’yi 1921-1923 yılları içinde Fransız General Charpy kontrolünde, Ecole Française D’Athenes iş birliği ve Ch. Picard idaresinde “Protesilas Tümülüsü” olduğunu düşündükleri için kazmıştı. Höyükte kültür katları bulunmuş ve buluntu topluluğundan yola çıkılarak burasının Neolitik bir yerleşim olduğu anlaşılmıştır. Demangel, Karaağaçtepe’de çalışırken birebir devirde günümüzde Şehitlik Abide’sinin bulunduğu alandaki Elaious Antik Kenti’nde de hafriyatlar yapıp yayınlamıştır. Bu yıllar içindeki kazılardan çıkan eserler, devrin Gelibolu Yunan Valisi’nin müsaadesiyle Louvre Müzesi’ne ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne gdolayılmüştür. İstanbul Arkeoloji Müzelerindeki Karaağaçtepe buluntularının yoğunluğunu sürtme taş aletler oluşturur. Birçoğu Demangel ve takımı tarafınca tasniflenip sınıflandırılmıştır. O periyodun kaidelerini, bilgi birikimini düşündüğümüzde, çabucak hemen arkeometri teriminin ortaya çıkmadığı bir devirde fazlaca ayrıntılı bir sınıflandırmanın yapılmış olması büyük bir muvaffakiyettir. Gelibolu Yarımadası her periyotta yerli ve yabancı araştırmacıların ilgisini çekti. David French, 1960’larda yarımadanın birinci yüzey araştırmasını yapmış ve kelamını ettiğimiz tarih öncesi yerleşimlerin birçoklarını tespit etmiştir. bu vakitte kısa periyodik olarak, hudutlu bir bölgede çalışılmış, daha epey tarama niteliğinde bir araştırma yapılmıştır.

En kapsamlı araştırma

Gelibolu Yarımadası’ndaki en kapsamlı araştırma 1980’li yılların başında Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ve grubu tarafınca yapılmıştır. 1982’de yapılan araştırma yaklaşık bir ay sürmüş ve İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kısmı hocaları ve öğrencileri tarafınca bulunan yerleşimler haritalara işlenmiştir. Demangel’in hafriyatını yaptığı Karaağaçtepe’nin buluntu topluluğunu Özdoğan da Geç Neolitik-Erken Kalkolitik olarak tanımlamıştır.

Hacı Hüsrev Höyüğü

2007 yılında Gelibolu Yarımadası’nın tarih öncesini araştırmaya yönelik olarak Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’nden Prof. Dr. Onur Özbek, yarımadanın güneyinde yüzey araştırması gerçekleştirmiştir. 2008 yılındaki araştırma sırasında ise Tarihi Alan sonları ortasında kalan Bigalı Köyü yakınlarındaki Hacı Hüsrev Höyüğü’nün tespitini yapmıştır.


Maydos – Kilisetepe

Tarihi Alan sonları ortasında devam eden tek hafriyat projesi 2010 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Göksel Sazcı’nın bilimsel başkanlığını yürüttüğü Maydos Kilisetepe’dir. Hafriyat alanında 3 bin 330 yıl öncesine ilişkin en eski kartonpiyer uygulamasının buluntularına rastlanılmıştır. çok değerli buluntular çıkan bu yerleşim, her geçen yıl buluntu birikimiyle Tarihi Alan’ın tarih öncesini aydınlatmaya devam ediyor. Tarihi Alan’ın kıymetli bir kısmını oluşturan arkeolojik alanlar sahip oldukları farklı nitelikleri, potansiyelleri ve barındırdıkları sıkıntılar ile pek geniş bir açıyla incelenmelidir. Ne yazık ki öbür kültürel miras öğelerine nazaran epey daha kolay ve süratli yok olabilen arkeolojik varlıkların belgelenerek korunması, arkeolojik alanın ve bilgisinin topluma da yanlışsız halde aktarılması gerekir. Arkeolojik ve kültürel varlıkların korunarak topluma aktarılması UNESCO, ICOMOS ve Avrupa Kurulu üzere milletlerarası kuruluşların tüzüklerinde de ehemmiyetle vurgulanan bahislerin başında gelir. Son derece güçlü tarihi bir geçmişi olan Tarihi Alan, tarih boyunca büyük çatışmalara sahne olduysa da iki kıtanın birbirine en yaklaştığı yer olması bakımından pek değerli bir yerdir. Bu sebeple tarih evvelden günümüze doğal varlıkları, yerleşim yerleri ve muharebe alanları ile âlâ korunmuş “açık hava müzesi” pozisyonundadır.
 
Üst