A
admin
Guest
Seray Şahinler | [email protected]
Binlerce yıllık tarihe şahit, esaslı medeniyetlerin başşehri ve merkezi Trabzon dünya kültür mirasında kıymetli bir role sahip. İonlardan Doğu Roma’ya, akabinde Osmanlı İmparatorluğu’na uzanan tarihî sürecin kilit kentlerden biri Trabzon. Bu esaslı geçmişi yansıtan mimari yapılar da kentin hafızasındaki yerini hâlâ koruyor. Bilhassa kilise ve manastır geleneğinin en özgün örnekleri burada. Tarihi M.S. 4. yüzyıla uzanan Sümela Manastırı’nın yanı sıra Vazelon, Kuştul ve Kızlar Manastırı gerek mimarisi gerek tarihteki misyonuyla kentin kıymetli yapılarından. Kızlar Manastırı, Sümela Manastırı’yla sürat kazanan manastır onarımlarının son örneği oldu. Kentin merkezine hâkim, Ortahisar’ın Boztepe sırtlarında 14. yüzyılda yapılan ve vakit içerisinde tahribata uğrayan Kızlar Manastırı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca yürütülen çalışmaların akabinde geçtiğimiz yıl eylül ayında ziyarete açıldı.
İstinat duvarının ortasında
Trabzon, İstanbul’dan daha sonra Bizans etkileşiminin en ağır yaşandığı yerlerden. Bizans’la eklektik Trabzon İmparatorluğu’nun bu etkileşime katkısı büyük. Trabzon’un bugüne ulaşan yapılarına baktığımızda da Komninos ailesinin izlerini görmek mümkün. Komninos ailesi, 1081-1185 yılları içinde Bizans’a, 1204-1461 devrinde ise Trabzon İmparatorluğu’na hükümranlık yapmış bir hanedan. Kentteki ikonik yapılardan Kızlar Manastırı ise 1349’dan vefatına uzanan 1390’a kadar Trabzon İmparatorluğu’nun hükümdarı olan III. Alexios Komnenos tarafınca inşa ettirilmiş.
Manastırın başka ismi “Panagia Theotokos” ise “Tanrının koruduğu yer” manasına geliyor. Tıpkı Sümela üzere burası da kayalıkların ortasında korunaklı bir alan. İstinat duvarı içerisine yerleştirilen manastır, Orta Çağ dini yapılarının tüm özelliklerini yansıtıyor. Manastırdaki iki büyük avlu, orta ölçekli kilise, şapel, bazilika, çan kulesi üzere yapılara burada eğitim nazarann kızlar için inşa edilen öğrenci odaları, kütüphane ve yemek odaları eşlik ediyor.
1923’te terk edilmiş
Pekala manastırın günlük ömrüne dair neler biliyoruz? Karadeniz’in tamamını dolaşarak yazdığı “Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası” isimli yapıtıyla tanınan Osmanlı Ermenisi müellif, etnograf, gezgin, rahip, müzikolog ve pedagog Minas Bijişkyan, 1817-1819 yılları içindeki Trabzon’u anlattığı “Pontus Tarihi” kitabında, kentin bilinen tek Rahibeler Manastırı olan Kızlar Manastırı’nda Rum rahibelerin ikamet ettikleri bilgisini not düşmüş. Bijişkyan, manastırdaki günlük yaşama dair edindiği ayrıntıları de bu kitapta paylaşmış. Bijişkyan’ın aktardığına göre, rahibeler bayanların istekli bağışlarıyla yahut güçlü Türk konutlarına keten eğirip yün çoraplar satarak geçimlerini sağlamış. En somut bilgi ise 1609 yılında manastırda 12 rahibenin yaşadığı ve bu sayının 1840’ta 30’a çıktığı istikametinde. 1840’lardan daha sonra gerek Osmanlı’da gerek dünyada yaşanan siyasal ve toplumsal gelişmelerle birlikte manastırdaki ömür da dinamikliğini kaybediyor. 1923 yılında ise burası külliyen terk ediliyor. Kısa bir süre Çocuk Esirgeme Kurumu’na devredilen yapı, vakit içinde çocuk hastanesi ve depremzedeler için barınak olarak kullanılmış. daha sonrası ise vakit içinde yaşanan tahribat.
BİRİNCİ ÇAĞDAŞ SANAT PROJESİ
Kızlar Manastırı birinci çağdaş sanat projesine de konut sahipliği yaptı. 2018’de yaşanan uçak kazasında hayatını kaybeden iş hanımı Mina Başaran’ın anısını yaşatmak için ailesi tarafınca hayata geçirilen toplumsal sorumluluk projesi “Mina’nın Çocukları”nın üçüncü standı Kızlar Manastırı’nda düzenlendi. İran asıllı ABD’li sanatçı Shirin Abedinirad’ın manastırın farklı yerlerine yerleştirdiği aynalardan oluşan “Kolektif Hafıza” standı 1-11 Mart tarihlerinde geçmişi bugüne “yansıtan” bir projeydi. Manastır’ın yıl boyunca tiyatro, konser ve performatif etkinlikler üzere projelere konut sahipliği yapması planlanıyor.
Eşsiz freskler
Gelelim manastırın eşsiz mimarisine… Toplam 2 bin 800 metrekare alan üzerinde konseyi manastır, çan kulesinden şapeline pek etkileyici. Manastırın en eski ünitesi olan Kaya Kilisesi, tarihi yapının temelini oluşturuyor. Doğal bir mağaranın biçimlendirilmesiyle inşa edilen bu etkileyici yapının giriş duvarı 19. yüzyılda yapılmış. Kilise içerisindeki kayalardan sızan sulardan kaynaklı bir ayazma bulunuyor. Duvarlar ile beşik tonozlu örtü ise fresklerle bezeli. Onarım çalışmalarında tarihi kilisede meselae az rastlanan bu freskler de gün yüzüne çıkarıldı. Muhafaza duvarlarıyla çevrili olan manastırda şapel ve birkaç hücrenin bulunduğu tek apsisli Kaya Kilisesi’nin içerisinde kitabeler ve III. Alexios’un eşi Theodora ve annesi Eirene’nin portreleri öne çıkanlar içinde. Kilisenin duvarlarında İncil’de geçen, Hz.İsa’nın hayatının anlatıldığı 26 sahnenin freskleri de var. Onarımdaki aslına uygun dokunuşların ne derece kıymetli olduğunu bu fotoğraflara bakınca daha güzel kavramak mümkün.
Agios Konstantinos Kilisesi
Manastırın üst kısmındaki tek nefli ve tek apsisli küçük bir şapel formu olan Agios Konstantinos Kilisesi de atmosferiyle ziyaretçileri etkiliyor. 1830-1879 yılları içinde başpiskoposluk bakılırsavinde bulunan ve Trabzon’a sıkça gelerek dini yapıları ziyaret ettiği bilinen Agios Konstantinos’un ismini taşıyor burası. Ömrünün son periyodunda Kızlar Manastırı’na yerleşen ve 108 yaşında burada hayatını kaybeden Konstantinos’a adanmış şapel, manastırın avlusu haricinde toplu biçimdeki yapılardan bağımsız olarak tasarlanmış. Şapelin karşısındaki anıt mezarın ise yalnızca kalıntılarına ulaşılmış.
Başarılı onarım
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın teşebbüsüyle 2012’de başlayan onarım çalışmaları 2018’de bitmiş oldu. Otopark sorunu ve akabinde gelen koronavirüs salgını niçiniyle açılışı ertelenen Kızlar Manastırı, 2021 yılı itibariyle ziyaretçileri ağırlamaya başladı. Manastırda son senelerda yapılan onarım çalışmalarının en başarılı örneklerinden birine şahit olacaksınız. Tarihi dokuya müdahil olmadan, “bugünden” bir dokunuşu tercih etmeden, aslına uygun inşanın en hoş temsillerinden Kızlar Manastırı, büyüsüne şahit olmaya davet ediyor sizi. Mülkiyeti Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nde olan manastırı hafta içi ve hafta sonu ziyaret edebilirsiniz
Binlerce yıllık tarihe şahit, esaslı medeniyetlerin başşehri ve merkezi Trabzon dünya kültür mirasında kıymetli bir role sahip. İonlardan Doğu Roma’ya, akabinde Osmanlı İmparatorluğu’na uzanan tarihî sürecin kilit kentlerden biri Trabzon. Bu esaslı geçmişi yansıtan mimari yapılar da kentin hafızasındaki yerini hâlâ koruyor. Bilhassa kilise ve manastır geleneğinin en özgün örnekleri burada. Tarihi M.S. 4. yüzyıla uzanan Sümela Manastırı’nın yanı sıra Vazelon, Kuştul ve Kızlar Manastırı gerek mimarisi gerek tarihteki misyonuyla kentin kıymetli yapılarından. Kızlar Manastırı, Sümela Manastırı’yla sürat kazanan manastır onarımlarının son örneği oldu. Kentin merkezine hâkim, Ortahisar’ın Boztepe sırtlarında 14. yüzyılda yapılan ve vakit içerisinde tahribata uğrayan Kızlar Manastırı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca yürütülen çalışmaların akabinde geçtiğimiz yıl eylül ayında ziyarete açıldı.
İstinat duvarının ortasında
Trabzon, İstanbul’dan daha sonra Bizans etkileşiminin en ağır yaşandığı yerlerden. Bizans’la eklektik Trabzon İmparatorluğu’nun bu etkileşime katkısı büyük. Trabzon’un bugüne ulaşan yapılarına baktığımızda da Komninos ailesinin izlerini görmek mümkün. Komninos ailesi, 1081-1185 yılları içinde Bizans’a, 1204-1461 devrinde ise Trabzon İmparatorluğu’na hükümranlık yapmış bir hanedan. Kentteki ikonik yapılardan Kızlar Manastırı ise 1349’dan vefatına uzanan 1390’a kadar Trabzon İmparatorluğu’nun hükümdarı olan III. Alexios Komnenos tarafınca inşa ettirilmiş.
Manastırın başka ismi “Panagia Theotokos” ise “Tanrının koruduğu yer” manasına geliyor. Tıpkı Sümela üzere burası da kayalıkların ortasında korunaklı bir alan. İstinat duvarı içerisine yerleştirilen manastır, Orta Çağ dini yapılarının tüm özelliklerini yansıtıyor. Manastırdaki iki büyük avlu, orta ölçekli kilise, şapel, bazilika, çan kulesi üzere yapılara burada eğitim nazarann kızlar için inşa edilen öğrenci odaları, kütüphane ve yemek odaları eşlik ediyor.
1923’te terk edilmiş
Pekala manastırın günlük ömrüne dair neler biliyoruz? Karadeniz’in tamamını dolaşarak yazdığı “Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası” isimli yapıtıyla tanınan Osmanlı Ermenisi müellif, etnograf, gezgin, rahip, müzikolog ve pedagog Minas Bijişkyan, 1817-1819 yılları içindeki Trabzon’u anlattığı “Pontus Tarihi” kitabında, kentin bilinen tek Rahibeler Manastırı olan Kızlar Manastırı’nda Rum rahibelerin ikamet ettikleri bilgisini not düşmüş. Bijişkyan, manastırdaki günlük yaşama dair edindiği ayrıntıları de bu kitapta paylaşmış. Bijişkyan’ın aktardığına göre, rahibeler bayanların istekli bağışlarıyla yahut güçlü Türk konutlarına keten eğirip yün çoraplar satarak geçimlerini sağlamış. En somut bilgi ise 1609 yılında manastırda 12 rahibenin yaşadığı ve bu sayının 1840’ta 30’a çıktığı istikametinde. 1840’lardan daha sonra gerek Osmanlı’da gerek dünyada yaşanan siyasal ve toplumsal gelişmelerle birlikte manastırdaki ömür da dinamikliğini kaybediyor. 1923 yılında ise burası külliyen terk ediliyor. Kısa bir süre Çocuk Esirgeme Kurumu’na devredilen yapı, vakit içinde çocuk hastanesi ve depremzedeler için barınak olarak kullanılmış. daha sonrası ise vakit içinde yaşanan tahribat.
BİRİNCİ ÇAĞDAŞ SANAT PROJESİ
Kızlar Manastırı birinci çağdaş sanat projesine de konut sahipliği yaptı. 2018’de yaşanan uçak kazasında hayatını kaybeden iş hanımı Mina Başaran’ın anısını yaşatmak için ailesi tarafınca hayata geçirilen toplumsal sorumluluk projesi “Mina’nın Çocukları”nın üçüncü standı Kızlar Manastırı’nda düzenlendi. İran asıllı ABD’li sanatçı Shirin Abedinirad’ın manastırın farklı yerlerine yerleştirdiği aynalardan oluşan “Kolektif Hafıza” standı 1-11 Mart tarihlerinde geçmişi bugüne “yansıtan” bir projeydi. Manastır’ın yıl boyunca tiyatro, konser ve performatif etkinlikler üzere projelere konut sahipliği yapması planlanıyor.
Eşsiz freskler
Gelelim manastırın eşsiz mimarisine… Toplam 2 bin 800 metrekare alan üzerinde konseyi manastır, çan kulesinden şapeline pek etkileyici. Manastırın en eski ünitesi olan Kaya Kilisesi, tarihi yapının temelini oluşturuyor. Doğal bir mağaranın biçimlendirilmesiyle inşa edilen bu etkileyici yapının giriş duvarı 19. yüzyılda yapılmış. Kilise içerisindeki kayalardan sızan sulardan kaynaklı bir ayazma bulunuyor. Duvarlar ile beşik tonozlu örtü ise fresklerle bezeli. Onarım çalışmalarında tarihi kilisede meselae az rastlanan bu freskler de gün yüzüne çıkarıldı. Muhafaza duvarlarıyla çevrili olan manastırda şapel ve birkaç hücrenin bulunduğu tek apsisli Kaya Kilisesi’nin içerisinde kitabeler ve III. Alexios’un eşi Theodora ve annesi Eirene’nin portreleri öne çıkanlar içinde. Kilisenin duvarlarında İncil’de geçen, Hz.İsa’nın hayatının anlatıldığı 26 sahnenin freskleri de var. Onarımdaki aslına uygun dokunuşların ne derece kıymetli olduğunu bu fotoğraflara bakınca daha güzel kavramak mümkün.
Agios Konstantinos Kilisesi
Manastırın üst kısmındaki tek nefli ve tek apsisli küçük bir şapel formu olan Agios Konstantinos Kilisesi de atmosferiyle ziyaretçileri etkiliyor. 1830-1879 yılları içinde başpiskoposluk bakılırsavinde bulunan ve Trabzon’a sıkça gelerek dini yapıları ziyaret ettiği bilinen Agios Konstantinos’un ismini taşıyor burası. Ömrünün son periyodunda Kızlar Manastırı’na yerleşen ve 108 yaşında burada hayatını kaybeden Konstantinos’a adanmış şapel, manastırın avlusu haricinde toplu biçimdeki yapılardan bağımsız olarak tasarlanmış. Şapelin karşısındaki anıt mezarın ise yalnızca kalıntılarına ulaşılmış.
Başarılı onarım
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın teşebbüsüyle 2012’de başlayan onarım çalışmaları 2018’de bitmiş oldu. Otopark sorunu ve akabinde gelen koronavirüs salgını niçiniyle açılışı ertelenen Kızlar Manastırı, 2021 yılı itibariyle ziyaretçileri ağırlamaya başladı. Manastırda son senelerda yapılan onarım çalışmalarının en başarılı örneklerinden birine şahit olacaksınız. Tarihi dokuya müdahil olmadan, “bugünden” bir dokunuşu tercih etmeden, aslına uygun inşanın en hoş temsillerinden Kızlar Manastırı, büyüsüne şahit olmaya davet ediyor sizi. Mülkiyeti Trabzon Büyükşehir Belediyesi’nde olan manastırı hafta içi ve hafta sonu ziyaret edebilirsiniz