A
admin
Guest
Mert İnan x [email protected]
Arkeoloji dünyasının duayen ismi Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ile geçtiğimiz haziran ayında düzenlenen Arkeoloji Şurası’ndan daha sonrasında Sultanahmet’teki meskeninde bir ortaya geldik. Müzeyi andıran meskende Prof. Dr. Özdoğan ile artıları ve eksileriyle Türkiye’nin arkeoloji karnesini, neler yapılması gerektiğini konuştuk. Mehmet Hoca, Türkiye’nin bilimsel ve arkeolojik çalışmalarda dünyadaki birinci 14 ülke ortasında olmasa da sıralamada 14-25 aralığındaki ülkeler klasmanında yer aldığını belirterek, “Yerkürede 208 ülke bulunuyor. Fizik, kimya, biyoloji, başka bilim kolları ile arkeolojide birinci 14 ülkenin birikimi Rönesans ile başlıyor. Bu ülkelerdeki toplumlar, bilimsel araştırmaları sindirmiş, kuram koyan, tartışma kültürü olan bireylerden oluşuyor. Türkiye ise 14-25 makasındaki, kuramları bir an evvel alıp uygulayabilen, bilimsel çalışma ve araştırmalara baş yoran ülkeler kategorisinde. Yani uygun durumda olduğumuzu söyleyebiliriz” diyor. Sıralamada 25 ile 208 içindeki ülkelerin ise bilimsel araştırma ve arkeoloji manasında berbat bir karneye sahip olduğunu kaydeden Özdoğan “Bu açıdan bakınca Türkiye’nin bilhassa arkeoloji açısından yeterli bir noktada olduğunu fakat daha da yeterli olabileceğini görmemiz gerek” değerlendirmesinde bulunuyor. Türkiye’nin arkeolojik mirasın hayli varlıklı bulunmasına rağmen arkeolojik çalışmalar ve bilimsel araştırmalar açısından potansiyelini tam olarak ortaya koyamadığını da kelamlarına ekleyen Mehmet Özdoğan, şunları kaydediyor: “Bu ülkede fizik, kimya, matematik ne kadar yeterli ise arkeoloji de tıpkı oranda yeterlidir. Sağlam altyapımız var lakin maalesef memleketler arası toplantılarda yetenekli, yabancı lisana hâkim şahısların daha fazlaca yer alması gerekiyor. Suriye’de iç savaş öncesi bir tane yeterli arkeolog vardı ve her görüşmede bu kişi yer aldığından sürdürülebilirlik sağlanıyordu. Türkiye’de her seferinde öbür diğer isimlerin toplantılara katılması eksiklerimizden.” Mehmet Hoca, “Artı ve eksilerimiz neler?” diye sorduğumuzda da şu karşılığı veriyor: “Türkiye genelinde 500 civarında hafriyat var. Bu epeyce yeterli bir oran. Lakin kurtarma hafriyatları açısından çok gerideyiz. İsrail’de yılda 4 bine yakın kurtarma hafriyatı yapılırken bizdeki sayı 100 civarında. Büyük projeler açısından İstanbul Yenikapı Metro Hafriyatlarının fazlaca düzgün ve örnek olması gereken model olduğunu düşünüyorum. Süratli yatırımlara anında tepki vererek organize olmalıyız. Türkiye’nin imzaladığı memleketler arası antlaşmalar da toprağa yapılacak müdahaleler öncesinde kıymetlendirme ve kurtarma hafriyatı yapılacağını garanti ediyor.”
“Bilgi kaybolmamalı”
“elbet her yeri arkeolojik alan halinde çevrelemek gerekmeyebilir” diyen Özdoğan, “Öyle olsa an tüm dünya müzeye dönüşür. Fakat bilginin kaybolmaması oldukça
mühim. Geçmişten kalan bilginin bilime kazandırılması gerekiyor. Yoksa birtakım bulgu yahut buluntuların yerinde mi yoksa kâğıt üzerinde mi korunacağı öbür bir sıkıntı. Günümüzde, Küçükçekmece’deki Yarımburgaz Mağaraları için kaygılıyım. Kesinlikle kurtarma hafriyatı yapılarak oradaki bilginin kapsamlı olarak kazanılması lazım” değerlendirmesinde bulunuyor
“Enstitüler teşvik edilmeli”
Mehmet Özdoğan, öbür ülkelerin arkeolojideki durumlarına ait olarak da şu yorumlarda bulunuyor: “Almanlar dışarıda çalışacakları enstitüleri hayli düzgün kurdular ve onlarca yıldır daima bilgiyi arıyorlar. İngilizler havlu atmış durumda. Çin ise arkeolojide yükselen yıldız durumunda. Sibirya’da bizden hayli hafriyat yaptıklarını biliyorum. Atatürk, ülkedeki her kurumu millileştirdi lakin yalnızca bilimin ulusal olamayacağını, bilimin milletlerarası olması gerekliliğine inandı. Bu sayede 1926’dan itibaren yabancılarla bilim alanında iş birliği teşvik edildi. Üniversiteler üniversite haline gelmişse bu vizyon yardımıyladir. Bu niçinle arkeolojide halihazırda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile üniversite içindeki istikrarın korunması epeyce değerli. Sistemle oynamak yerine, üniversiteler bünyesinde bölgesel enstitülerin kurulması teşvik edilmeli. Bunun birinci örneği de Gaziantep olabilir.”
“Yapı hakikat inşa edilmeli”
Geçtiğimiz haziran ayında düzenlenen Arkeoloji Şurası’na da değinen Özdoğan, şu görüşleri paylaştı: “Bazı değerli hususların altını çizmek isterim. Türkiye’de arkeoloji ile ilgili kurumsal bir yapının kurulması gerekli lakin bu yapının yanlış inşa edilmemesi gerekir. Yabancı ülkelerin arkeoloji enstitüleri, öteki ülkelerde yaptıkları araştırmaları desteklemek ve yerelle münasebetleri organize etmek için çalışır. Arkeoloji ve kültür mirası ile ilgili konularda iki temel aktör bürokrasi ve bilim yani akademidir. Arayüzü gerçek koymadığınız vakit sistem fonksiyonsuz kalır. Sovyetler’de arkeolojinin bir adım öne gitmemesi arayüzün yanlış tanımlanmasındandır. İki yapıyı tıpkı kurumda birleştirdiğinizde bürokrasi bilimi yer. Bürokrasi ile bilim içindeki arayüz yanlışsız işlemeli. Geleneği bir sefer bozarsanız sistem berbata sarfiyat. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın üzerine çıkacak bir yapı olmamalı.”
Arkeoloji dünyasının duayen ismi Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ile geçtiğimiz haziran ayında düzenlenen Arkeoloji Şurası’ndan daha sonrasında Sultanahmet’teki meskeninde bir ortaya geldik. Müzeyi andıran meskende Prof. Dr. Özdoğan ile artıları ve eksileriyle Türkiye’nin arkeoloji karnesini, neler yapılması gerektiğini konuştuk. Mehmet Hoca, Türkiye’nin bilimsel ve arkeolojik çalışmalarda dünyadaki birinci 14 ülke ortasında olmasa da sıralamada 14-25 aralığındaki ülkeler klasmanında yer aldığını belirterek, “Yerkürede 208 ülke bulunuyor. Fizik, kimya, biyoloji, başka bilim kolları ile arkeolojide birinci 14 ülkenin birikimi Rönesans ile başlıyor. Bu ülkelerdeki toplumlar, bilimsel araştırmaları sindirmiş, kuram koyan, tartışma kültürü olan bireylerden oluşuyor. Türkiye ise 14-25 makasındaki, kuramları bir an evvel alıp uygulayabilen, bilimsel çalışma ve araştırmalara baş yoran ülkeler kategorisinde. Yani uygun durumda olduğumuzu söyleyebiliriz” diyor. Sıralamada 25 ile 208 içindeki ülkelerin ise bilimsel araştırma ve arkeoloji manasında berbat bir karneye sahip olduğunu kaydeden Özdoğan “Bu açıdan bakınca Türkiye’nin bilhassa arkeoloji açısından yeterli bir noktada olduğunu fakat daha da yeterli olabileceğini görmemiz gerek” değerlendirmesinde bulunuyor. Türkiye’nin arkeolojik mirasın hayli varlıklı bulunmasına rağmen arkeolojik çalışmalar ve bilimsel araştırmalar açısından potansiyelini tam olarak ortaya koyamadığını da kelamlarına ekleyen Mehmet Özdoğan, şunları kaydediyor: “Bu ülkede fizik, kimya, matematik ne kadar yeterli ise arkeoloji de tıpkı oranda yeterlidir. Sağlam altyapımız var lakin maalesef memleketler arası toplantılarda yetenekli, yabancı lisana hâkim şahısların daha fazlaca yer alması gerekiyor. Suriye’de iç savaş öncesi bir tane yeterli arkeolog vardı ve her görüşmede bu kişi yer aldığından sürdürülebilirlik sağlanıyordu. Türkiye’de her seferinde öbür diğer isimlerin toplantılara katılması eksiklerimizden.” Mehmet Hoca, “Artı ve eksilerimiz neler?” diye sorduğumuzda da şu karşılığı veriyor: “Türkiye genelinde 500 civarında hafriyat var. Bu epeyce yeterli bir oran. Lakin kurtarma hafriyatları açısından çok gerideyiz. İsrail’de yılda 4 bine yakın kurtarma hafriyatı yapılırken bizdeki sayı 100 civarında. Büyük projeler açısından İstanbul Yenikapı Metro Hafriyatlarının fazlaca düzgün ve örnek olması gereken model olduğunu düşünüyorum. Süratli yatırımlara anında tepki vererek organize olmalıyız. Türkiye’nin imzaladığı memleketler arası antlaşmalar da toprağa yapılacak müdahaleler öncesinde kıymetlendirme ve kurtarma hafriyatı yapılacağını garanti ediyor.”
“Bilgi kaybolmamalı”
“elbet her yeri arkeolojik alan halinde çevrelemek gerekmeyebilir” diyen Özdoğan, “Öyle olsa an tüm dünya müzeye dönüşür. Fakat bilginin kaybolmaması oldukça
mühim. Geçmişten kalan bilginin bilime kazandırılması gerekiyor. Yoksa birtakım bulgu yahut buluntuların yerinde mi yoksa kâğıt üzerinde mi korunacağı öbür bir sıkıntı. Günümüzde, Küçükçekmece’deki Yarımburgaz Mağaraları için kaygılıyım. Kesinlikle kurtarma hafriyatı yapılarak oradaki bilginin kapsamlı olarak kazanılması lazım” değerlendirmesinde bulunuyor
“Enstitüler teşvik edilmeli”
Mehmet Özdoğan, öbür ülkelerin arkeolojideki durumlarına ait olarak da şu yorumlarda bulunuyor: “Almanlar dışarıda çalışacakları enstitüleri hayli düzgün kurdular ve onlarca yıldır daima bilgiyi arıyorlar. İngilizler havlu atmış durumda. Çin ise arkeolojide yükselen yıldız durumunda. Sibirya’da bizden hayli hafriyat yaptıklarını biliyorum. Atatürk, ülkedeki her kurumu millileştirdi lakin yalnızca bilimin ulusal olamayacağını, bilimin milletlerarası olması gerekliliğine inandı. Bu sayede 1926’dan itibaren yabancılarla bilim alanında iş birliği teşvik edildi. Üniversiteler üniversite haline gelmişse bu vizyon yardımıyladir. Bu niçinle arkeolojide halihazırda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile üniversite içindeki istikrarın korunması epeyce değerli. Sistemle oynamak yerine, üniversiteler bünyesinde bölgesel enstitülerin kurulması teşvik edilmeli. Bunun birinci örneği de Gaziantep olabilir.”
“Yapı hakikat inşa edilmeli”
Geçtiğimiz haziran ayında düzenlenen Arkeoloji Şurası’na da değinen Özdoğan, şu görüşleri paylaştı: “Bazı değerli hususların altını çizmek isterim. Türkiye’de arkeoloji ile ilgili kurumsal bir yapının kurulması gerekli lakin bu yapının yanlış inşa edilmemesi gerekir. Yabancı ülkelerin arkeoloji enstitüleri, öteki ülkelerde yaptıkları araştırmaları desteklemek ve yerelle münasebetleri organize etmek için çalışır. Arkeoloji ve kültür mirası ile ilgili konularda iki temel aktör bürokrasi ve bilim yani akademidir. Arayüzü gerçek koymadığınız vakit sistem fonksiyonsuz kalır. Sovyetler’de arkeolojinin bir adım öne gitmemesi arayüzün yanlış tanımlanmasındandır. İki yapıyı tıpkı kurumda birleştirdiğinizde bürokrasi bilimi yer. Bürokrasi ile bilim içindeki arayüz yanlışsız işlemeli. Geleneği bir sefer bozarsanız sistem berbata sarfiyat. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın üzerine çıkacak bir yapı olmamalı.”