Smug
Active member
Türkiye iktisadına kıymetli düzeylerde kaynak yaratan, sağladığı istihdam ile iktisada taraf veren perakende dalı, Liderler tarafınca masaya yatırıldı. Kesimin mevcut durumu, geleceğini ve tahlil bekleyen sıkıntılarını lisana getiren Liderler, 2021’in kesim açısından verimli geçtiğinin altını çizdiler.
Perakende kesiminin en verimli buluşma platformu olarak tüm bölümü bir ortaya getiren Perakende Günleri’21 güne değerli bir toplantıyla başladı. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Lideri Prof. Dr. Hüseyin Altaş, Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) YKB Serhan Tınastepe, Besin Perakendecileri Derneği (GPD) YKB Galip Aykaç ve Mesken dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜDER) Lideri Melih Şahinöz’ün katılım gösterdiği basın toplantısında perakende bölümünün mevcut durumu, geleceği ve tahlilleri masaya yatırıldı.
Kamudan alınan takviyelerle pandemi sürecini atlatmak için çabalıyoruz…
Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Lideri Prof. Dr. Hüseyin Altaş konuşmasında şu değerlendirmelerde bulundu: “Ülkemizde birinci vakit içinderda 2020’nin mart ayında hadiselerin görülmesiyle pandemiyi hissettik. Hadise sayılarının artmasıyla bir arada özel kesim olarak tam kapanma sürecini yaşadık. Uzun bir süre kapalı kaldıktan daha sonra 11 Mayıs 2020 ve 1 Haziran 2020 tarihleri içinde AVM’leri açtık. AYD olarak, bu süreçte perakendecilerin yanında yer aldık. Kira almayarak Avrupa ve Dünyaya örnek olacak dayanışma örneği gösterdik. Ardından kira indirimleriyle kiracılarımıza dayanak olmaya başladık fakat 1 Aralık 2020’de tekrar kısıtlamalar başlayınca cirolarımız yenidendan düşmeye başladı. 17 günlük tam kapanmanın akabinde açılış ile bir arada âlâ bir tabloyla karşılaştık. Tüketicilerimiz AVM’leri özlemiş, birinci gün prestijiyle 2,2 milyona yakın giriş yakaladık. Bu sayı pandemi öncesinde 6,5 milyon civarındaydı. Şu anda günlük 3,4 milyon civarında girişleri yakaladık. Cumartesi günlerinin de açılmasıyla birlikte sayıların giderek yükseleceğini ön görüyoruz. Bu tablonun yanı sıra büyük zorluklar da yaşadık. Kısa Çalışma Ödeneği, vergilerin ötelenmesi, KDV’nin %8’e indirilmesi, kamudan alınan büyük dayanaklarla süreci atlatmak için var gücümüzle çalışıyoruz.”
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel: “15 aydır birinci kere bir ortaya gelebiliyoruz. Bu bağlamda Suat Shalbukil’ı içtenlikle tebrik ediyorum. Son bir ayımız Perakende Günleri’nin düzenlenip düzenlenmeyeceği konuşmalarıyla geçti. Açık havada, gerekli önlemleri alarak bir biçimde Perakende Günleri’nin 20’incisini gerçekleştirmenin memnunluğunu yaşıyoruz. Umuyoruz ki 15 ay evvel başlayan bu büyük sorun yakında geride kalacak. İnsan her vakit umutla yaşar… Biz de; iki sene daha sonrasında bir daha olağana döneceğiz beklentisiyle, yıl bitimine yanlışsız olağana döneceğiz niyetleriyle -yeni olağanın ne olacağını bilmeden- en azından önlemlerin, kısıtlamaların denetimli olarak azaltılacağı günleri hasretle bekliyoruz. Bu devri nasıl geçirdik? Dayanışmayla, devlet destekleriyle… Dünyada bir fazlaca perakende firmasının iflaslarına şahit olduk. Gözlemlediğimiz en değerli tesir Kısa Çalışma Ödeneği oldu. tıpkı vakitte bilhassa vergilerdeki öteleme, kiralamalardaki KDV indirimleri ve olağan ki kesim içi dayanışma ile bölümün birbirine takviyesi bizim için bir çok değerli oldu. Şu anda perakende dalının ortasında bulunduğu durum iki kıymetli bilgiye işaret ediyor: birinci vakit içinderda turizm verisi… Geçtiğimiz senelera baktığımızda 2019’un birinci dört ayında 8,7 milyon yabancı turist görüyoruz. Bu yıl ise tıpkı sayı 2,7 milyonda ve bu perakende bölümü için önemli bir sorun.”
Öncel sözlerini şöyle sürdürdü: “Özellikle tedarik zincirinin kırılması ve döviz kurunun yükselmesiyle bir arada lojistik maliyetlerinde önemli artışlar meydana geldi. Ama bunlar bölüm fiyatlarına yansımadı. Bu durum, 2020 yılından 2021’e gelindiğinde perakende bölümünün borçlanmasında %30’luk bir artışa niçiniyet verdi. Yüksek faizle borçlanmak, daldaki firmaların kırılganlıklarını artırdı. Üyelerimiz içinde en büyük zorluğu yeme-içme konusunda faaliyet gösteren temsilcilerimiz yaşadı. Besin dışı perakende kesimi, yeme-içme kesimiyle iç içe geçmiş, birbirlerini destekleyen ve etkileşime girerek sinerji yaratan bölümler haline geldiler. Birbirlerinin verimliliklerini etkiliyorlar.”
Besin güvenliği için yeni bir sistem geliştiriyoruz…
Konut dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜDER) Lideri Melih Şahinöz: “Kriz ve pandemi bizi yavaşlattı. Konut dışı tüketim bölümünün Türkiye’deki büyüklüğü direkt 4 milyon, dolaylı 12 milyon bireye istihdam sağlıyor. Bütün oyuncuları ile. 300 milyon TL büyüklüğünde bir ciroyu temsil ediyoruz. Niçin önemli ziyan gördük? Üyelerimizin servis verdiği müşterilerin tamamı restoran, kafe, büfe üzere yerler ile kamu ve turizm! Bunların %80’ini oluşturan küme ortadan kalkmış oldu. Açma ve kapama tansiyonumuzu daha da zorlaştırdı. Zira her açıldığında müşterilerimiz için mal gönderiyoruz, fakat daha sonrasında tahsilatları yapamıyorduk. Bu tip zorlukların hoşluğu insanları bir ortaya getirmesi. hiç bir vakit yapamadığımız bir şeyi yaparak birkaç özel projeyi hayata geçirdik. Finansal sürdürülebilirliği sağlamak için 12 aya varan taksitlerle özel bir kredi kartı çıkardık. Yanı sıra yeni bir sistem geliştiriyoruz. Tüketici yediği-içtiği her şeyin nasıl hazırlandığını, masaya nasıl geldiğini bilecek. Besin Güvenliği Derneği’nin de olduğu 12 STK ile bir sistem geliştiriyoruz. Eylül 2021 itibariyle restorana girdiğiniz QR kod ile sipariş verir üzere, bir daha QR ile ilgili tedarikçisinin güvenliği bakılırsabilecek, yediği eser inançlı mi diye bakabilecek. Bunu dünyada birinci sefer hayata geçiren ülke olacağız.”
Ortak masraf meselesinin çözülmesi gerekiyor…
Tüm Restoranlar, Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Lideri Ramazan Bingöl: “Pandemide en büyük darbeyi biz aldık. bu vakitte %70 küçüldük. Tabi ki 200 milyar liranın üzerinde süreç hacmi olan bir kesimiz. 2 milyona yakın çalışanımız var. 150 bine yakın irili ufaklı ticarethane mevcut. Mal ve tedarikçilerimizle bir arada (aileler dahil) 10 milyon kişilik bir aileyiz. Art planda görülmeyen bize mal ve hizmet üreten tedarikçilerimiz de epeyce büyük meşakkat çekti.”
Bingöl kelamlarını şöyle sürdürdü: “Anadolu’yu besleyen ve süreç hacmini geliştiren dallardan biriyiz. Anadolu’dan rastgele bir kişi İstanbul’a ya da öteki bir yere geldiğinde çalışmaya başladığı dal biziz. ötürüsıyla bu vakitte bu manada da mal ve hizmet üreten ve öbür beşerler büyük badire çekti. Pekala biz TÜRES olarak ne yaptık? Hükümetimize ve devlet yetkililerine projeler üreterek nasıl katkıda bulunmalıyız, neler yapabiliriz diye bir epey teklifte bulunduk. Ve kıymetli sonuçlar aldık. Şunu da yaptık; bölümümüze 20 milyon TL’den çok yardımda bulunduk. MÜSİAD, Kızılay, Yemeksepeti ve Coca Cola ile mutabakatlar gerçekleştirdik. Bu muahedeler yardımıyla üyelerimize kira ve çalışanlarımıza da kumanya yardımında bulunduk. Üyelerimizden bize en çok gelen şikayetlerden biri bilhassa ortak masraf meselesi… Bu sorunun çözülmesi gerekiyor. Bütün AVM’lerde kangren olmuş bir yaradır.”
Besin Perakendecileri Derneği (GPD) Galip Aykaç: “Pandeminin belirtildiğı periyot öncesinde neler yapılabileceğine ait çalışmalar yapan GPD, ilgili makamlarla yaptığı toplantılar kararında geliştirdiği ve gündeme getirdiği teklifleri hayata geçirdi. bu biçimdesine bir devirde, insanların temel muhtaçlıklarının karşılanması en kıymetli amaç oldu. Tedarik zincirinde aksayan noktalar belirlendi ve bu alanlara ait tahliller hayata geçirildi. Stoklarımızı yükseltmeye başladık. Panik alışverişinin de önüne geçmek için biroldukça faaliyetimiz oldu. Anlık kimi durumlar haricinde Türkiye, besin tedariği konusunda başka ülkeler üzere market raflarının boş kalmasına müsaade vermedi. Aldığımız önlemlerin tesirini bu noktada gördük. Süreci güzel bir biçimde yönetmeye de devam ediyoruz. Kısıtlamalar, tedarik zincirinin kimi noktalarında aksamalara sebep olsa da, bunları aşmasını bildik. Pandemi esnasında kesim, bilhassa 2020’de, %30’un üzerinde bir büyüme gerçekleştirdi. 2021’in birinci çeyreğinde, pandemi ve enflasyonun tesirine karşın %2’nin üzerinde bir büyüme görünüyor. tıpkı vakitte 2021’in ikinci yarısından itibaren enflasyonda düşüş bekliyoruz. Besin perakendeciliğiyle ilgili, biraz da haksız olarak birtakım ithamlarda bulunuldu. Enflasyonu güya besin perakendecileri üst çekiyormuş üzere bir algı oluşturulmaya çalışıldı. Bu yanlış bir algıdır. Zira enflasyon bir sonuçtur. Enflasyonla ilgili meseleleri azaltmak için dışa bağımlılığı azaltmak zorundayız.
Hibe düzeneği daha faal çalışmalı…
Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe: “80’e yakın üyesiyle Zincir Mağazalar Derneği, besin dışı organize perakendenin değerli bir temsiliyet gücünü barındırıyor. 320 milyon liralık bir ciroyu temsil ediyoruz. Türkiye bir krizler ülkesi. Çok genç yöneticilerin bile 5-6 kriz yönetme deneyimi var. Lakin kimsenin pandemi yönetme deneyimi yoktu. Nihayetinde kamu takviyesi ve bölüm dayanışması ile güçlü geçen sürecin akabinde muhakkak bir noktaya gelindi. Umarım Perakende Günleri, pandemi tesirlerinin azalmaya başladığı bir milat olarak kayıtlarda yerini alır. Bu bahiste en değerli beklentimiz, bölüm için dayanışma örnekleri haricinde kamu desteği… Pandemi başladığında, devlet dayanağıyla süreçten kurtulabileceğimiz konuşulmuştu. Dayanakların artarak devam etmesi epey kritik. Bugün rekabet bile memleketler arası arenada hayli farklı bir alanda. Gerçek ve özel kesimi destekleyen ülkeler, rekabet avantajı kazanır durumdalar. Bilhassa markalarımızın, şirketlerimizin, perakendecilerimizin rekabet gücünü müdafaaları ve geliştirmeleri için kamunun aktif takviyeleri artarak devam etmeli. Kısa Çalışma Ödeneği’nin koşullarının güzelleştirilerek devam etmesi epey kritik. Öteki husus ise hibe dayanakları. Yalnızca kredi ile olabilecek bir durum değil. Biroldukça şirketimiz 4-5 yıldan evvel kendini toparlayamayacak durumda. ötürüsıyla hibe düzeneği daha faal çalışmalı. Kira konusunda tahlil fazlaca değerli, kısmi kapalılık periyodu için de bir regülasyon gelmeli.”
Perakende kesiminin en verimli buluşma platformu olarak tüm bölümü bir ortaya getiren Perakende Günleri’21 güne değerli bir toplantıyla başladı. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Lideri Prof. Dr. Hüseyin Altaş, Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) YKB Serhan Tınastepe, Besin Perakendecileri Derneği (GPD) YKB Galip Aykaç ve Mesken dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜDER) Lideri Melih Şahinöz’ün katılım gösterdiği basın toplantısında perakende bölümünün mevcut durumu, geleceği ve tahlilleri masaya yatırıldı.
Kamudan alınan takviyelerle pandemi sürecini atlatmak için çabalıyoruz…
Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Lideri Prof. Dr. Hüseyin Altaş konuşmasında şu değerlendirmelerde bulundu: “Ülkemizde birinci vakit içinderda 2020’nin mart ayında hadiselerin görülmesiyle pandemiyi hissettik. Hadise sayılarının artmasıyla bir arada özel kesim olarak tam kapanma sürecini yaşadık. Uzun bir süre kapalı kaldıktan daha sonra 11 Mayıs 2020 ve 1 Haziran 2020 tarihleri içinde AVM’leri açtık. AYD olarak, bu süreçte perakendecilerin yanında yer aldık. Kira almayarak Avrupa ve Dünyaya örnek olacak dayanışma örneği gösterdik. Ardından kira indirimleriyle kiracılarımıza dayanak olmaya başladık fakat 1 Aralık 2020’de tekrar kısıtlamalar başlayınca cirolarımız yenidendan düşmeye başladı. 17 günlük tam kapanmanın akabinde açılış ile bir arada âlâ bir tabloyla karşılaştık. Tüketicilerimiz AVM’leri özlemiş, birinci gün prestijiyle 2,2 milyona yakın giriş yakaladık. Bu sayı pandemi öncesinde 6,5 milyon civarındaydı. Şu anda günlük 3,4 milyon civarında girişleri yakaladık. Cumartesi günlerinin de açılmasıyla birlikte sayıların giderek yükseleceğini ön görüyoruz. Bu tablonun yanı sıra büyük zorluklar da yaşadık. Kısa Çalışma Ödeneği, vergilerin ötelenmesi, KDV’nin %8’e indirilmesi, kamudan alınan büyük dayanaklarla süreci atlatmak için var gücümüzle çalışıyoruz.”
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel: “15 aydır birinci kere bir ortaya gelebiliyoruz. Bu bağlamda Suat Shalbukil’ı içtenlikle tebrik ediyorum. Son bir ayımız Perakende Günleri’nin düzenlenip düzenlenmeyeceği konuşmalarıyla geçti. Açık havada, gerekli önlemleri alarak bir biçimde Perakende Günleri’nin 20’incisini gerçekleştirmenin memnunluğunu yaşıyoruz. Umuyoruz ki 15 ay evvel başlayan bu büyük sorun yakında geride kalacak. İnsan her vakit umutla yaşar… Biz de; iki sene daha sonrasında bir daha olağana döneceğiz beklentisiyle, yıl bitimine yanlışsız olağana döneceğiz niyetleriyle -yeni olağanın ne olacağını bilmeden- en azından önlemlerin, kısıtlamaların denetimli olarak azaltılacağı günleri hasretle bekliyoruz. Bu devri nasıl geçirdik? Dayanışmayla, devlet destekleriyle… Dünyada bir fazlaca perakende firmasının iflaslarına şahit olduk. Gözlemlediğimiz en değerli tesir Kısa Çalışma Ödeneği oldu. tıpkı vakitte bilhassa vergilerdeki öteleme, kiralamalardaki KDV indirimleri ve olağan ki kesim içi dayanışma ile bölümün birbirine takviyesi bizim için bir çok değerli oldu. Şu anda perakende dalının ortasında bulunduğu durum iki kıymetli bilgiye işaret ediyor: birinci vakit içinderda turizm verisi… Geçtiğimiz senelera baktığımızda 2019’un birinci dört ayında 8,7 milyon yabancı turist görüyoruz. Bu yıl ise tıpkı sayı 2,7 milyonda ve bu perakende bölümü için önemli bir sorun.”
Öncel sözlerini şöyle sürdürdü: “Özellikle tedarik zincirinin kırılması ve döviz kurunun yükselmesiyle bir arada lojistik maliyetlerinde önemli artışlar meydana geldi. Ama bunlar bölüm fiyatlarına yansımadı. Bu durum, 2020 yılından 2021’e gelindiğinde perakende bölümünün borçlanmasında %30’luk bir artışa niçiniyet verdi. Yüksek faizle borçlanmak, daldaki firmaların kırılganlıklarını artırdı. Üyelerimiz içinde en büyük zorluğu yeme-içme konusunda faaliyet gösteren temsilcilerimiz yaşadı. Besin dışı perakende kesimi, yeme-içme kesimiyle iç içe geçmiş, birbirlerini destekleyen ve etkileşime girerek sinerji yaratan bölümler haline geldiler. Birbirlerinin verimliliklerini etkiliyorlar.”
Besin güvenliği için yeni bir sistem geliştiriyoruz…
Konut dışı Tüketim Tedarikçileri Derneği (ETÜDER) Lideri Melih Şahinöz: “Kriz ve pandemi bizi yavaşlattı. Konut dışı tüketim bölümünün Türkiye’deki büyüklüğü direkt 4 milyon, dolaylı 12 milyon bireye istihdam sağlıyor. Bütün oyuncuları ile. 300 milyon TL büyüklüğünde bir ciroyu temsil ediyoruz. Niçin önemli ziyan gördük? Üyelerimizin servis verdiği müşterilerin tamamı restoran, kafe, büfe üzere yerler ile kamu ve turizm! Bunların %80’ini oluşturan küme ortadan kalkmış oldu. Açma ve kapama tansiyonumuzu daha da zorlaştırdı. Zira her açıldığında müşterilerimiz için mal gönderiyoruz, fakat daha sonrasında tahsilatları yapamıyorduk. Bu tip zorlukların hoşluğu insanları bir ortaya getirmesi. hiç bir vakit yapamadığımız bir şeyi yaparak birkaç özel projeyi hayata geçirdik. Finansal sürdürülebilirliği sağlamak için 12 aya varan taksitlerle özel bir kredi kartı çıkardık. Yanı sıra yeni bir sistem geliştiriyoruz. Tüketici yediği-içtiği her şeyin nasıl hazırlandığını, masaya nasıl geldiğini bilecek. Besin Güvenliği Derneği’nin de olduğu 12 STK ile bir sistem geliştiriyoruz. Eylül 2021 itibariyle restorana girdiğiniz QR kod ile sipariş verir üzere, bir daha QR ile ilgili tedarikçisinin güvenliği bakılırsabilecek, yediği eser inançlı mi diye bakabilecek. Bunu dünyada birinci sefer hayata geçiren ülke olacağız.”
Ortak masraf meselesinin çözülmesi gerekiyor…
Tüm Restoranlar, Turizmciler Derneği (TÜRES) Genel Lideri Ramazan Bingöl: “Pandemide en büyük darbeyi biz aldık. bu vakitte %70 küçüldük. Tabi ki 200 milyar liranın üzerinde süreç hacmi olan bir kesimiz. 2 milyona yakın çalışanımız var. 150 bine yakın irili ufaklı ticarethane mevcut. Mal ve tedarikçilerimizle bir arada (aileler dahil) 10 milyon kişilik bir aileyiz. Art planda görülmeyen bize mal ve hizmet üreten tedarikçilerimiz de epeyce büyük meşakkat çekti.”
Bingöl kelamlarını şöyle sürdürdü: “Anadolu’yu besleyen ve süreç hacmini geliştiren dallardan biriyiz. Anadolu’dan rastgele bir kişi İstanbul’a ya da öteki bir yere geldiğinde çalışmaya başladığı dal biziz. ötürüsıyla bu vakitte bu manada da mal ve hizmet üreten ve öbür beşerler büyük badire çekti. Pekala biz TÜRES olarak ne yaptık? Hükümetimize ve devlet yetkililerine projeler üreterek nasıl katkıda bulunmalıyız, neler yapabiliriz diye bir epey teklifte bulunduk. Ve kıymetli sonuçlar aldık. Şunu da yaptık; bölümümüze 20 milyon TL’den çok yardımda bulunduk. MÜSİAD, Kızılay, Yemeksepeti ve Coca Cola ile mutabakatlar gerçekleştirdik. Bu muahedeler yardımıyla üyelerimize kira ve çalışanlarımıza da kumanya yardımında bulunduk. Üyelerimizden bize en çok gelen şikayetlerden biri bilhassa ortak masraf meselesi… Bu sorunun çözülmesi gerekiyor. Bütün AVM’lerde kangren olmuş bir yaradır.”
Besin Perakendecileri Derneği (GPD) Galip Aykaç: “Pandeminin belirtildiğı periyot öncesinde neler yapılabileceğine ait çalışmalar yapan GPD, ilgili makamlarla yaptığı toplantılar kararında geliştirdiği ve gündeme getirdiği teklifleri hayata geçirdi. bu biçimdesine bir devirde, insanların temel muhtaçlıklarının karşılanması en kıymetli amaç oldu. Tedarik zincirinde aksayan noktalar belirlendi ve bu alanlara ait tahliller hayata geçirildi. Stoklarımızı yükseltmeye başladık. Panik alışverişinin de önüne geçmek için biroldukça faaliyetimiz oldu. Anlık kimi durumlar haricinde Türkiye, besin tedariği konusunda başka ülkeler üzere market raflarının boş kalmasına müsaade vermedi. Aldığımız önlemlerin tesirini bu noktada gördük. Süreci güzel bir biçimde yönetmeye de devam ediyoruz. Kısıtlamalar, tedarik zincirinin kimi noktalarında aksamalara sebep olsa da, bunları aşmasını bildik. Pandemi esnasında kesim, bilhassa 2020’de, %30’un üzerinde bir büyüme gerçekleştirdi. 2021’in birinci çeyreğinde, pandemi ve enflasyonun tesirine karşın %2’nin üzerinde bir büyüme görünüyor. tıpkı vakitte 2021’in ikinci yarısından itibaren enflasyonda düşüş bekliyoruz. Besin perakendeciliğiyle ilgili, biraz da haksız olarak birtakım ithamlarda bulunuldu. Enflasyonu güya besin perakendecileri üst çekiyormuş üzere bir algı oluşturulmaya çalışıldı. Bu yanlış bir algıdır. Zira enflasyon bir sonuçtur. Enflasyonla ilgili meseleleri azaltmak için dışa bağımlılığı azaltmak zorundayız.
Hibe düzeneği daha faal çalışmalı…
Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe: “80’e yakın üyesiyle Zincir Mağazalar Derneği, besin dışı organize perakendenin değerli bir temsiliyet gücünü barındırıyor. 320 milyon liralık bir ciroyu temsil ediyoruz. Türkiye bir krizler ülkesi. Çok genç yöneticilerin bile 5-6 kriz yönetme deneyimi var. Lakin kimsenin pandemi yönetme deneyimi yoktu. Nihayetinde kamu takviyesi ve bölüm dayanışması ile güçlü geçen sürecin akabinde muhakkak bir noktaya gelindi. Umarım Perakende Günleri, pandemi tesirlerinin azalmaya başladığı bir milat olarak kayıtlarda yerini alır. Bu bahiste en değerli beklentimiz, bölüm için dayanışma örnekleri haricinde kamu desteği… Pandemi başladığında, devlet dayanağıyla süreçten kurtulabileceğimiz konuşulmuştu. Dayanakların artarak devam etmesi epey kritik. Bugün rekabet bile memleketler arası arenada hayli farklı bir alanda. Gerçek ve özel kesimi destekleyen ülkeler, rekabet avantajı kazanır durumdalar. Bilhassa markalarımızın, şirketlerimizin, perakendecilerimizin rekabet gücünü müdafaaları ve geliştirmeleri için kamunun aktif takviyeleri artarak devam etmeli. Kısa Çalışma Ödeneği’nin koşullarının güzelleştirilerek devam etmesi epey kritik. Öteki husus ise hibe dayanakları. Yalnızca kredi ile olabilecek bir durum değil. Biroldukça şirketimiz 4-5 yıldan evvel kendini toparlayamayacak durumda. ötürüsıyla hibe düzeneği daha faal çalışmalı. Kira konusunda tahlil fazlaca değerli, kısmi kapalılık periyodu için de bir regülasyon gelmeli.”