A
admin
Guest
Aydın Hasan | [email protected]
Ankara’ya 1980’li yılların ikinci diliminde öğrenci olarak geldiğimde, gökdelenlerin sayısı neredeyse parmakla gösterilecek kadar azdı. Gökdelen tarifine girebilecek binalar içinde o senelerdan aklıma Büyük Ankara Oteli, Emek İş Hanı, TÜBİTAK, Sabancı Yurdu ve Sheraton Oteli geliyor. Bir de Kennedy ile Tunus Caddesi ve Atatürk Bulvarı üçgeninde yer alan İş Bankası binası. Bugün İçişleri Bakanlığı’nın kullandığı İş Bankası binası, 1990’lı senelerda Milliyet’in o devirdeki Ankara Bürosu’na komşu sayılırdı, ortada 100-150 metre uzaklık vardı. Tabandan itibaren 26 katlı bir binaydı. Gökdelenlerin ortasında o periyotta bence en hoşuydu. Haber telaşı ortasında ofise giderken, gölgesinin altından kaç sefer geçtiğimi bilemem. 1976 yılında inşaatı biten bu binanın, Ertem Eğilmez’in Köyden İndim Şehire sinemasının bir sahnesine dekor oluşturma kıssasını yıllar daha sonra öğrenecektim. Sinemanın çekildiği 1974 yılında binanın inşaatı sürüyordu. Zeki Alasya’nın sinemada yük asansöründeki sahnesi de İş Bankası binasında çekilmişti. daha sonra 2000 yılında İş Bankası, Ankara’da üçüncü genel müdürlük merkezi olan bu binadan sükunet içinde İstanbul’a taşındı. Komşumuz gitmişti.
Ankara’ya dönüş
İş Bankası, yıllar daha sonra Ankara’ya sembolik bedeli yüksek, manalı bir “dönüş” yaptı. Bankanın Ulus’ta bulunan tarihi binası, 2 Mayıs 2019 tarihinden itibaren İktisadi Bağımsızlık Müzesi’ne dönüştürüldü. Bir banka ile iktisadi bağımsızlık içinde nasıl bir bağ olabilir? Bunu anlamak için Ulusal Uğraş ile Cumhuriyet’in birinci senelerına ana çizgileriyle bakmamız gerekiyor.
Sıkıntı bir periyot
Ulusal gayretin askeri basamağı, büyük ölçüde 30 Ağustos 1922’de Afyon Ovası’nda kazanılan Büyük Zafer ile sonuçlandırıldı. Lakin zafere karşın İstanbul ve Çanakkale Boğazı hâlâ İtilaf Devletleri’nin elindeydi. Lozan Konferansı, 21 Kasım 1922’de İsviçre’nin Lozan Kenti’nde göl kenarındaki Şato Oteli’nde başladı. Türk heyetinin başdelegesi Dışişleri Bakanı İsmet İnönü idi. Bilhassa imtiyazların kaldırılması konusunda çetin müzakerelere sahne olan konferansın akabinde antlaşma, lakin 24 Temmuz 1923’te imzalanabildi. TBMM’de ise 23 Ağustos 1923 tarihinde onaylandı. Lakin muahede, tüm tarafların onayladığına dair evraklar resmi olarak Paris’e iletildikten daha sonra, 6 Ağustos 1924’te yürürlüğe girdi. İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, Lozan müzakereleri sırasında Türk heyetinin lideri İsmet İnönü’ye, “Aylardan beri müzakere ediyoruz. Dilek ettiklerimizden hiç birini vermiyorsunuz. Şad değiliz sizden. Lakin ne reddederseniz cebimize atıyoruz. Ülkeniz yoksulluk ortasındadır. Yarın geleceksiniz, kalkınmak için bizden yardım isteyeceksiniz, borç isteyeceksiniz. bu biçimde cebime koyduklarımdan her birini birer birer çıkarıp önünüze koyacağım” demişti. İş Bankası, işte bu biçimdesi bir devirde kuruldu. Askeri ve diplomatik zaferin akabinde ekonomik cephede verilen uğraş çerçevesinde İş Bankası’nın müstesna bir yeri vardır. Cumhuriyet Dönemi’nin birinci ulusal bankası, Atatürk’ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. Yani Lozan’ın yürürlüğe girmesinden 20 gün daha sonra. Bankanın birinci Genel Müdürü, bu misyonu için Mübadele, İmar ve İskan Bakanlığı bakılırsavinden istifa etti. Mübadaleyle Türkiye’nin topraklarına Rumeli’den 500 bin ötüründa Evlad-ı Fatihan gelmişti ve bunların iskanı o periyotta hayli değerliydi. bu biçimdesi kıymetli bir bakanlıktan Celal Bayar’ın çekilerek, Atatürk tarafınca İş Bankası’nı kurmakla gorevlendirilmesi, bankaya verilen kıymeti ve iktisadi bağımsızlık uğraşındaki rolünü gösterir.
Mimarı Giulio Mongeri
Bugün müze olarak hizmet veren Ulus’taki bina, İtalyan Mimar Giulio Mongeri tarafınca 1929 yılında İş Bankası’nın üçüncü genel müdürlük binası olarak inşa edildi. Birinci mütevazı bina İstasyon Caddesi’nde idi. Bankanın birinci sermayesi Atatürk’ün verdiği 250 bin liraydı. Müzenin açılışı, 2019’da şu duyuru ile yapıldı: “Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafınca 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası, ulusal iktisat tarihi açısından büyük kıymet taşıyan bugüne kadarki birikimini toplumla paylaşmak üzere, Ankara Ulus’taki tarihi binasını müzeye dönüştürdü. Müze dizaynını Burçak Madran’ın, grafik dizaynını Emre Senan’ın, danışmanlığını Prof. Dr. Zafer Toprak’ın üstlendiği Türkiye İş Bankası İktisadi Bağımsızlık Müzesi, pazartesi günleri hariç her gün 10.00-18.00 saatleri içinde fiyatsız olarak ziyaret edilebilir.”
Ankara’nın simgelerinden
Müze binası, Ankara Ulus’ta Atatürk Bulvarı’nın başlangıç noktasına 50 metre arada toplu ulaşım açısından rahatça gidilebilecek bir noktada. beraberinde birer müze olan Birinci Meclis ve İkinci Meclis binalarına komşu sayılabilir. Kale İçi etrafındaki ortalarında Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin de bulunduğu epeyce sayıda müzeye, yokuşun zahmetine katlanır iseniz, yürüme uzaklığı uzaklığında. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca müze binası için “Erken Cumhuriyet Devri mimarisinin günümüze ulaşmış en değerli örneklerinden biri olan tarihi binada, Batı ve Osmanlı mimarisi ile Arka Nouveau ve Neo Rönesans akımlarının izleri dikkat çekiyor” değerlendirmesi yapılıyor. Nostaljik kasa dairesi Müzenin bodrum katında kiralık kasa dairesi yer alıyor. Periyodun kasa güvenliği konusunda ipucu veren, sinemalardan çıkma üzere duran kapının arkasındaki penceresiz dairenin içi minik saklama kasaları ile dolu. Giriş katının bir kısmında, eski bankalarda kullanılan banko, vezne üzere kısımların yanı sıra eski evrak ve daktilolar sergileniyor. Girişin öbür kısmı İş Bankası’nın camdan şekere Cumhuriyet’in birinci senelerında memleketin kalkınması için yaptığı faaliyetlerin anlatılmasına ayrılmış.
Atatürk’ün ziyareti
Birinci kattaki toplantı odaları, bir periyodun ofis ve mobilya külçeşidini yansıtıyor. Bankanın eski genel müdürlük binalarının maket ve fotoğrafları da bu katta sergileniyor. Atatürk’ün 22 Ekim 1929 tarihinde konuk edildiği, birinci haline uygun biçimde korunan Yönetim Meclisi Salonu da konuklara açık. Bu katta, Atatürk’ün ziyareti sırasında çekilen fotoğraftan Kurt Bullent tarafınca Müze için yapılan bir yağlı boya tablo ile Atatürk’ün bankanın İskenderiye Şubesi’ne hitaben imzaladığı Weinberg tablosu da sergileniyor.
Reklam tarihi
İkinci kat, bankanın kurumsal tanıtımı için yıllardır yapılan reklam ve gibisi faaliyetlerin sergilenmesine ayrılmış. Buradaki kalıcı standın ismi, “İş Bankası İftiharla Sunar.” Bir manada bu katta İş Bankası penceresinden Türk reklam tarihi de bir ölçüde sergileniyor denebilir. 3. kat ise bir sanat galerisi olarak hizmet veriyor. Gezdiğimiz sırada Soner Genç’in “Zamanın Hazinesi” standı vardı. 4. katta ise sabit bir stant var. Bu katta, 100. yılı çerçevesinde Ulusal Uğraş farklı görseller ile anlatılıyor.
Ankara’ya 1980’li yılların ikinci diliminde öğrenci olarak geldiğimde, gökdelenlerin sayısı neredeyse parmakla gösterilecek kadar azdı. Gökdelen tarifine girebilecek binalar içinde o senelerdan aklıma Büyük Ankara Oteli, Emek İş Hanı, TÜBİTAK, Sabancı Yurdu ve Sheraton Oteli geliyor. Bir de Kennedy ile Tunus Caddesi ve Atatürk Bulvarı üçgeninde yer alan İş Bankası binası. Bugün İçişleri Bakanlığı’nın kullandığı İş Bankası binası, 1990’lı senelerda Milliyet’in o devirdeki Ankara Bürosu’na komşu sayılırdı, ortada 100-150 metre uzaklık vardı. Tabandan itibaren 26 katlı bir binaydı. Gökdelenlerin ortasında o periyotta bence en hoşuydu. Haber telaşı ortasında ofise giderken, gölgesinin altından kaç sefer geçtiğimi bilemem. 1976 yılında inşaatı biten bu binanın, Ertem Eğilmez’in Köyden İndim Şehire sinemasının bir sahnesine dekor oluşturma kıssasını yıllar daha sonra öğrenecektim. Sinemanın çekildiği 1974 yılında binanın inşaatı sürüyordu. Zeki Alasya’nın sinemada yük asansöründeki sahnesi de İş Bankası binasında çekilmişti. daha sonra 2000 yılında İş Bankası, Ankara’da üçüncü genel müdürlük merkezi olan bu binadan sükunet içinde İstanbul’a taşındı. Komşumuz gitmişti.
Ankara’ya dönüş
İş Bankası, yıllar daha sonra Ankara’ya sembolik bedeli yüksek, manalı bir “dönüş” yaptı. Bankanın Ulus’ta bulunan tarihi binası, 2 Mayıs 2019 tarihinden itibaren İktisadi Bağımsızlık Müzesi’ne dönüştürüldü. Bir banka ile iktisadi bağımsızlık içinde nasıl bir bağ olabilir? Bunu anlamak için Ulusal Uğraş ile Cumhuriyet’in birinci senelerına ana çizgileriyle bakmamız gerekiyor.
Sıkıntı bir periyot
Ulusal gayretin askeri basamağı, büyük ölçüde 30 Ağustos 1922’de Afyon Ovası’nda kazanılan Büyük Zafer ile sonuçlandırıldı. Lakin zafere karşın İstanbul ve Çanakkale Boğazı hâlâ İtilaf Devletleri’nin elindeydi. Lozan Konferansı, 21 Kasım 1922’de İsviçre’nin Lozan Kenti’nde göl kenarındaki Şato Oteli’nde başladı. Türk heyetinin başdelegesi Dışişleri Bakanı İsmet İnönü idi. Bilhassa imtiyazların kaldırılması konusunda çetin müzakerelere sahne olan konferansın akabinde antlaşma, lakin 24 Temmuz 1923’te imzalanabildi. TBMM’de ise 23 Ağustos 1923 tarihinde onaylandı. Lakin muahede, tüm tarafların onayladığına dair evraklar resmi olarak Paris’e iletildikten daha sonra, 6 Ağustos 1924’te yürürlüğe girdi. İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, Lozan müzakereleri sırasında Türk heyetinin lideri İsmet İnönü’ye, “Aylardan beri müzakere ediyoruz. Dilek ettiklerimizden hiç birini vermiyorsunuz. Şad değiliz sizden. Lakin ne reddederseniz cebimize atıyoruz. Ülkeniz yoksulluk ortasındadır. Yarın geleceksiniz, kalkınmak için bizden yardım isteyeceksiniz, borç isteyeceksiniz. bu biçimde cebime koyduklarımdan her birini birer birer çıkarıp önünüze koyacağım” demişti. İş Bankası, işte bu biçimdesi bir devirde kuruldu. Askeri ve diplomatik zaferin akabinde ekonomik cephede verilen uğraş çerçevesinde İş Bankası’nın müstesna bir yeri vardır. Cumhuriyet Dönemi’nin birinci ulusal bankası, Atatürk’ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. Yani Lozan’ın yürürlüğe girmesinden 20 gün daha sonra. Bankanın birinci Genel Müdürü, bu misyonu için Mübadele, İmar ve İskan Bakanlığı bakılırsavinden istifa etti. Mübadaleyle Türkiye’nin topraklarına Rumeli’den 500 bin ötüründa Evlad-ı Fatihan gelmişti ve bunların iskanı o periyotta hayli değerliydi. bu biçimdesi kıymetli bir bakanlıktan Celal Bayar’ın çekilerek, Atatürk tarafınca İş Bankası’nı kurmakla gorevlendirilmesi, bankaya verilen kıymeti ve iktisadi bağımsızlık uğraşındaki rolünü gösterir.
Mimarı Giulio Mongeri
Bugün müze olarak hizmet veren Ulus’taki bina, İtalyan Mimar Giulio Mongeri tarafınca 1929 yılında İş Bankası’nın üçüncü genel müdürlük binası olarak inşa edildi. Birinci mütevazı bina İstasyon Caddesi’nde idi. Bankanın birinci sermayesi Atatürk’ün verdiği 250 bin liraydı. Müzenin açılışı, 2019’da şu duyuru ile yapıldı: “Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafınca 1924 yılında kurulan Türkiye İş Bankası, ulusal iktisat tarihi açısından büyük kıymet taşıyan bugüne kadarki birikimini toplumla paylaşmak üzere, Ankara Ulus’taki tarihi binasını müzeye dönüştürdü. Müze dizaynını Burçak Madran’ın, grafik dizaynını Emre Senan’ın, danışmanlığını Prof. Dr. Zafer Toprak’ın üstlendiği Türkiye İş Bankası İktisadi Bağımsızlık Müzesi, pazartesi günleri hariç her gün 10.00-18.00 saatleri içinde fiyatsız olarak ziyaret edilebilir.”
Ankara’nın simgelerinden
Müze binası, Ankara Ulus’ta Atatürk Bulvarı’nın başlangıç noktasına 50 metre arada toplu ulaşım açısından rahatça gidilebilecek bir noktada. beraberinde birer müze olan Birinci Meclis ve İkinci Meclis binalarına komşu sayılabilir. Kale İçi etrafındaki ortalarında Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nin de bulunduğu epeyce sayıda müzeye, yokuşun zahmetine katlanır iseniz, yürüme uzaklığı uzaklığında. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafınca müze binası için “Erken Cumhuriyet Devri mimarisinin günümüze ulaşmış en değerli örneklerinden biri olan tarihi binada, Batı ve Osmanlı mimarisi ile Arka Nouveau ve Neo Rönesans akımlarının izleri dikkat çekiyor” değerlendirmesi yapılıyor. Nostaljik kasa dairesi Müzenin bodrum katında kiralık kasa dairesi yer alıyor. Periyodun kasa güvenliği konusunda ipucu veren, sinemalardan çıkma üzere duran kapının arkasındaki penceresiz dairenin içi minik saklama kasaları ile dolu. Giriş katının bir kısmında, eski bankalarda kullanılan banko, vezne üzere kısımların yanı sıra eski evrak ve daktilolar sergileniyor. Girişin öbür kısmı İş Bankası’nın camdan şekere Cumhuriyet’in birinci senelerında memleketin kalkınması için yaptığı faaliyetlerin anlatılmasına ayrılmış.
Atatürk’ün ziyareti
Birinci kattaki toplantı odaları, bir periyodun ofis ve mobilya külçeşidini yansıtıyor. Bankanın eski genel müdürlük binalarının maket ve fotoğrafları da bu katta sergileniyor. Atatürk’ün 22 Ekim 1929 tarihinde konuk edildiği, birinci haline uygun biçimde korunan Yönetim Meclisi Salonu da konuklara açık. Bu katta, Atatürk’ün ziyareti sırasında çekilen fotoğraftan Kurt Bullent tarafınca Müze için yapılan bir yağlı boya tablo ile Atatürk’ün bankanın İskenderiye Şubesi’ne hitaben imzaladığı Weinberg tablosu da sergileniyor.
Reklam tarihi
İkinci kat, bankanın kurumsal tanıtımı için yıllardır yapılan reklam ve gibisi faaliyetlerin sergilenmesine ayrılmış. Buradaki kalıcı standın ismi, “İş Bankası İftiharla Sunar.” Bir manada bu katta İş Bankası penceresinden Türk reklam tarihi de bir ölçüde sergileniyor denebilir. 3. kat ise bir sanat galerisi olarak hizmet veriyor. Gezdiğimiz sırada Soner Genç’in “Zamanın Hazinesi” standı vardı. 4. katta ise sabit bir stant var. Bu katta, 100. yılı çerçevesinde Ulusal Uğraş farklı görseller ile anlatılıyor.