A
admin
Guest
Görkem Konutçu I [email protected]
Bir şeyin kopyası, özgününden daha düzgün olabilir mi? Kopyanın bir bedeli var mıdır? Müzede sergilenen bir sanat yapıtının ya da tarihî yapıtın bedeli nereden gelir? Bir sinemayla başlayan bu soruların karşılığı üzerine baş yorarken kendimi Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı romanına bir daha göz atıp Pir Gâlib ve Roland Barthes’ı hatırlarken buldum.
İran sinemasının değerli isimlerinden Abbas Kiyarüstemi’nin İtalya’da çektiği Copie Conforme (2010), İngiliz bir müellif ile sanat galerisi sahibi bir Fransız’ın tuhaf “aşk” öyküsünü anlatıyor. Bu cümle bir açıdan sineması özetlemek için ülkü üzere dururken bir açıdan da neredeyse büsbütün yanlış. Çünkü bu aşk kıssasını tuhaflaştıran, William Shimell tarafınca canlandırılan James Miller isimli müellif karakterinin kitabında tartıştığı fikirlerin sinemanın tamamına sinmesi ve hatta bu fikirlerin şahsen sinemanın ana öyküsüne dönüşmesidir.
Kitabının İtalyanca çevirisinin gördüğü ilgi üzerine İtalya’ya gelip bir konuşma yapan Miller, kitabı yazarken tek bir hedefi olduğunu söyler; kopyanın kendi ortasında kıymetli olduğunu göstermek. Hatta sinemayla tıpkı ismi taşıyan kitabının alt başlığı da “Kopyası Özgününden Daha İyi”dir.
Miller’ın da söylemiş olduği üzere orjinal sözünün kökü, Latince “doğmak” manasına da gelen “oriri”dir. Ona nazaran bu durum, her bir insanın aslında “atalarının DNA replikaları” olması niçiniyle manalıdır ve kopyanın bedeline ait tartışma, insanın kendisini anlaması açısından da faydalı olacaktır.
Özgün Kopya
Juliette Binoche’un canlandırdığı Elle ile Miller’ın Güney Toscana’da çıktıkları kısa bir seyahat, onları bir müzede sergilenen “Orijinal Kopya” isimli resme gdolayır. Roma Dönemi’ne ilişkin olduğu düşünülen bu fotoğrafın 18. yüzyılda aslından kopyalandığı yüz yıldan fazla bir süre sergilendikten daha sonra fark edilmiş ancak eser, müzeden kaldırılmak yerine bu bilgilerle bir arada sergilenmeye devam etmiştir.
Orijinal-kopya, sahte-gerçek problemi sinemada sırf sanatsal ve tarihî eserler üzerinden anlatılmaz. Kendimizi birden romantik bir ilgi bağlamında, hakikat ile kurmacanın, orjinal ile kopyanın, taklit ile aslın birbirine karıştığı bir öykünün ortasında buluruz.
Özgünlük, bir istikametiyle “birey”le ilgilidir, biricik olmaya yapılan bir vurgudur. Karşısında da kolektiflik ve anonimlik bulunur. Orhan Pamuk da Benim Adım Kırmızı’da fotoğraf ve minyatür üzerinden Doğu ve Batı’yı karşılaştırırken bu sıkıntıyı tartışır. Bu noktada edebiyat eleştirmeni Roland Barthes’ın, kudretli “yazar”ı kurmaca metinlerin merkezinden kaldırıp atması gelir akla. Çünkü ona bakılırsa metni oluşturan kişinin yaptığı şey, kesimleri toplumdan şuurlu ya da bilinçsiz olarak alıp düzenlemekten ibarettir. ötürüsı ile orjinal diye bir şey esasen yoktur. Her şey birbirinin kopyasıdır.
Öyküye sahip olmak
Pekala bu biçimde bir yapıtı manen ya da maddeten bedelli kılan nedir? Gerçek, özgün, biricik olması mı? Öyleyse Özgün Kopya isimli fotoğraf, niye hâlâ müzededir? niye Elle ile Miller’ın “oyun”u, gerçeğinden bile hoştur? Bu soruların karşılığı olsa olsa “bir öyküye sahip olmak” olabilir. Bir şeyi bedelli kılan taşıdığı öyküdür. Rastgele bir müzede bir taş modülünü, birkaç adım daha sonra sergilenen altın bir kap kadar kıymetli kılan da budur. Orjinal Kopya da anlatılmaya kıymet bir kıssası olduğu için oradadır. Hem bir eser, bir başkasından kopyalansa ne çıkar? Pir Gâlib, “Çaldımsa da mîrî malı çaldım” diyeli 200 seneyi geçti.
Bir şeyin kopyası, özgününden daha düzgün olabilir mi? Kopyanın bir bedeli var mıdır? Müzede sergilenen bir sanat yapıtının ya da tarihî yapıtın bedeli nereden gelir? Bir sinemayla başlayan bu soruların karşılığı üzerine baş yorarken kendimi Orhan Pamuk’un Benim Adım Kırmızı romanına bir daha göz atıp Pir Gâlib ve Roland Barthes’ı hatırlarken buldum.
İran sinemasının değerli isimlerinden Abbas Kiyarüstemi’nin İtalya’da çektiği Copie Conforme (2010), İngiliz bir müellif ile sanat galerisi sahibi bir Fransız’ın tuhaf “aşk” öyküsünü anlatıyor. Bu cümle bir açıdan sineması özetlemek için ülkü üzere dururken bir açıdan da neredeyse büsbütün yanlış. Çünkü bu aşk kıssasını tuhaflaştıran, William Shimell tarafınca canlandırılan James Miller isimli müellif karakterinin kitabında tartıştığı fikirlerin sinemanın tamamına sinmesi ve hatta bu fikirlerin şahsen sinemanın ana öyküsüne dönüşmesidir.
Kitabının İtalyanca çevirisinin gördüğü ilgi üzerine İtalya’ya gelip bir konuşma yapan Miller, kitabı yazarken tek bir hedefi olduğunu söyler; kopyanın kendi ortasında kıymetli olduğunu göstermek. Hatta sinemayla tıpkı ismi taşıyan kitabının alt başlığı da “Kopyası Özgününden Daha İyi”dir.
Miller’ın da söylemiş olduği üzere orjinal sözünün kökü, Latince “doğmak” manasına da gelen “oriri”dir. Ona nazaran bu durum, her bir insanın aslında “atalarının DNA replikaları” olması niçiniyle manalıdır ve kopyanın bedeline ait tartışma, insanın kendisini anlaması açısından da faydalı olacaktır.
Özgün Kopya
Juliette Binoche’un canlandırdığı Elle ile Miller’ın Güney Toscana’da çıktıkları kısa bir seyahat, onları bir müzede sergilenen “Orijinal Kopya” isimli resme gdolayır. Roma Dönemi’ne ilişkin olduğu düşünülen bu fotoğrafın 18. yüzyılda aslından kopyalandığı yüz yıldan fazla bir süre sergilendikten daha sonra fark edilmiş ancak eser, müzeden kaldırılmak yerine bu bilgilerle bir arada sergilenmeye devam etmiştir.
Orijinal-kopya, sahte-gerçek problemi sinemada sırf sanatsal ve tarihî eserler üzerinden anlatılmaz. Kendimizi birden romantik bir ilgi bağlamında, hakikat ile kurmacanın, orjinal ile kopyanın, taklit ile aslın birbirine karıştığı bir öykünün ortasında buluruz.
Özgünlük, bir istikametiyle “birey”le ilgilidir, biricik olmaya yapılan bir vurgudur. Karşısında da kolektiflik ve anonimlik bulunur. Orhan Pamuk da Benim Adım Kırmızı’da fotoğraf ve minyatür üzerinden Doğu ve Batı’yı karşılaştırırken bu sıkıntıyı tartışır. Bu noktada edebiyat eleştirmeni Roland Barthes’ın, kudretli “yazar”ı kurmaca metinlerin merkezinden kaldırıp atması gelir akla. Çünkü ona bakılırsa metni oluşturan kişinin yaptığı şey, kesimleri toplumdan şuurlu ya da bilinçsiz olarak alıp düzenlemekten ibarettir. ötürüsı ile orjinal diye bir şey esasen yoktur. Her şey birbirinin kopyasıdır.
Öyküye sahip olmak
Pekala bu biçimde bir yapıtı manen ya da maddeten bedelli kılan nedir? Gerçek, özgün, biricik olması mı? Öyleyse Özgün Kopya isimli fotoğraf, niye hâlâ müzededir? niye Elle ile Miller’ın “oyun”u, gerçeğinden bile hoştur? Bu soruların karşılığı olsa olsa “bir öyküye sahip olmak” olabilir. Bir şeyi bedelli kılan taşıdığı öyküdür. Rastgele bir müzede bir taş modülünü, birkaç adım daha sonra sergilenen altın bir kap kadar kıymetli kılan da budur. Orjinal Kopya da anlatılmaya kıymet bir kıssası olduğu için oradadır. Hem bir eser, bir başkasından kopyalansa ne çıkar? Pir Gâlib, “Çaldımsa da mîrî malı çaldım” diyeli 200 seneyi geçti.