Vitra
New member
Bunun ismi yavaş yavaş delirmek Karşılaştığımız saçma sapan “insan tepkilerine” bakıp bunu sık sık söylemiş olduğimiz olur. ötürüsıyla içinin doldurulması güç olan, genel geçer bir tespit diye düşünürdüm bu klişe için. Söylemeyenimiz yok bu cümleyi neredeyse. Fakat daima yinelandıklarından ötürü artık hiç bir tesir uyandırmayan “Türkiye bir birincisi yaşıyor”, “şaka gibi” gibisi “durum tahlillerinden” biri olmaktan çıktı “yavaş yavaş delirmek” belirlemesi. Bendeniz de gitgide delirmeye başladığımıza ikna olmuş durumdayım.
Sonlanınca diğerlerine ziyan vermemek için yumruğunu duvara vuranların, dişlerini sıkanların epeyce olduğu bir toplumken, kardan adamlara saldırmaya, elektrik direğiyle hengame etmeye, nihayet savunmasız hayvanları öldürmeye kadar giden bir cinnet hali yaşıyoruz. Kendince münasebetlere sahip öfkeli beşerler topluluğuyuz artık, bu kesin.
Öfke nedir pekala?
“Bir hitabet sanatı” falan değildir doğal evvela. bu biçimde diyenler çıktı bir orta, inanmayın. New York Times’ta Feldman Barret imzalı bir makale okumuştum, (kim bilir ne vakitti?) oradan bir not almışım oysaki; “ ‘öfke’ terimi bir içgüdünün değil, daha hayli acılık, düşmanlık, huysuzluk ve küçümsemeyi içeren çeşitli deneyimlerin/davranışların tümüne verilen” isimmiş. Kötü değil, derli toplu bir tarif işte.
Öfke, denetimden çıktığında yıkıcı hale gelse de büsbütün olağan, çoklukla sağlıklı, insani bir histir. Ben bu biçimde bilirim lakin “duygu tarihçisi” kimi akıllı beşerler bir ‘duygu’nun ne olduğu, hangi ‘duyguların’ ‘öfke’ örnekleri olduğu konusunda hemfikir değiller. Bu çeşit bir tartışmayı sürdürmek beni aşar haliyle lakin “intikam isteği, cinayet içgüdüleri, ahlaki öfke, bedensel uyarılma, sarhoş kavgalarından hangisi ‘öfke’nin değerli bir modülüdür, bu niçinle hangileri bir öfke tarihine aittir?” diye sorulduğuna nazaran karmaşık bir durum var ortada. Ancak “kardan adam” ya da “elektrik direği”yle hengame eden kişi kesin bir öfke ortasında, bunu biliyorum yalnızca. niçinleri de kimse için sır değil sanırım.
Öfkemizi sağlıklı bir halde tabir edebilmek ruh sıhhati için de yararlıdır kuşkusuz. Sağlıklı nasıl söz edilebilir bilmiyorum fakat herbiçimde bu biçimdedir. olağan olarak kendi başına var olan bir his da değil, tetikleyici biroldukça öge var. Başka hislerimizden daha kolay hissedildiği için baş edilmesi kolaydır da aslında. Herkeste tıpkı cins olan bir reaksiyon de değildir, farklı biçimlerde tabir ederiz öfkemizi. Kimi sesini yükseltir, yumruğunu sıkar, kaşını çatar, bazıları çığlık atar, bazıları de bir objeye (canlı, cansız) saldırabilir. Koskoca Leonardo da Vinci kalkmış, öfkeli adamın yapılacak fotoğrafında saçlarının diken diken olması, dişlerinin sıkılması, boynunun şişmesi gerektiğini yazmış notlarında. Demek ki gördüklerimiz öfkeyi tanımlayabilmek için düzgün birer ipucu. Her gün etrafımızda gorebileceğimiz öfkeli beşerler da Vinci’nin resmederken gereli dediği hallere bürünen beşerler değil mi? Şu, Homeros’un İlyada’sında bile Aşil’in öfkesi değil midir öne çıkan?
Kardan adamla hengameyi anlamaya çalışıyorum, mevzuyu dallanıp budaklandırmamın sebebi bu. niye yaparlar bu biçimde? Nathan Filer isimli bir bilim adamı vardır, o bu cins durumları da kapsar halde “sahte şizofreni” olarak açıklıyor durumu. Uydurma ya da değil lakin (şizofreni hasta yakınlarının affına sığınarak belirtiyorum ki) durumumuz tahminen de bu tanımla açıklanmaya daha uygun.
Öfkenin niçinleri oldukçatur dediğim üzere; iş kaybetmek, yaptıklarında başarısız olmak, bir diğeri tarafınca engellenmek, depresyona girmek, uyuşturucu kullanmak birinci aklıma gelenler. Gidip bir kardan adamla ya da elektrik direğiyle hengame etmenin niçinleri bunlar ya da bunlardan biri olabilir pek ala. Vaktinde ABD’de yapılmış bir araştırma okumuştum. Aklımda kala kala “sosyal statüsü” düşük insanların daha fazlaca öfkelendiği kararı kalmış. Toplumsal statünün tümüyle sınıf farklılığıyla ilgili olduğunu sanmam, bir burjuva bireyi de “sosyal statü”sünden hoşnut kalmayabilir. Toplumsal statü ile öfke içindeki bağ, öfkelenin ilişkin olduğu sınıftan bağımsız olarak “engellenen” birey olmasıdır tahminen de. Ancak öfkenin sıklıkla işçi sınıfların daha sık yaşadığı his olduğunu söyleyenlere inanırım. İçinde bulunduğu durum her her neyse, bunun sorumlusunun kendi emekleri, çabaları üzerine heyeti toplumsal yapı olduğunu, bu biçimde söz etmeseler de, bilirler. Kendilerini dışlayan toplumsal yapının yapıp ettikleri o niçinle işçi sınıflarda ortak bir öfke uyandırır. Gelişmesi durumunda bu öfkenin yol açtığı duruma ihtilal dendiği olur çoklukla.
Tarihi kendilerine nazaran açıp kapatmaya pek meraklı Amerikalılar 2016’da Donald Trump’ın Lider seçilmesini “kötülük çağı”nın başlangıcı sayarlar. ABD kaynaklı dünya kadar kötülük olduğunu, bunun da yalnızca Trump’la ilgili olmayacağını bilirim lakin güya doğruluk hissesi var bunda. Demokratik Sosyalist (olsun, kabul ediyorum) Bernie Sanders, “Donald Trump”ın, “kuruluş iktisadından, tertip siyasetinden ve nizam medyasından bıkmış, gerileyen bir orta sınıfın öfkesinden faydalandığını” belirtmişti. Trump’ın seçmenlerinin ‘göçmenlere, ırksal azınlıklara, Siyahların ömrü Değerlidir hareketine, bayanlara karşı hissettikleri ‘büyük öfkeden’ kelam ederler. Ülkemize bakın bakalım, gibisi münasebetlerle öfkelenen kaç insan var.
Kardan adamla arbede eden de tahminen bu cins hislere sahiptir. Bence öfkesinin asıl muhataplarının kendini yönetenler olduğunu bilmesinde yarar var. Yönetenler demişken, bir de onların haklıymış üzere öfkelenmeleri yok mu, epey tutuluyorum.
Diğer olur devletlu öfkesi
E alışılmış. Kendi yapıp ettiklerini otorite haline getirip muhataplarının itaat etmesini bekleyen her devletlu, bu gerçekleşmediğinde öfkelenir haliyle. “Ananı da al git” ya da “dillerini koparırız”, itaat eksikliğine yönelik küçük öfke patlamalarıdır. Fatih Sultan Mehmet’in zirvesini attıran Doğancı Paşa’yı tekme tokat dövmesi tarihte kaldı sanılır ancak yakın bir vakitte Gençlik Bakanlarından birinin Recep beyin tokadına maruz kaldığı sır değildir.
Herkes statüsüne göre öfkelenir. Kardan adama ya da elektrik direğine öfkelenen şahısla, Soma’da maden çalışanına tekme atacak kadar öfkelenen kişi birebir statüde olabilir mi?
Kardan adamla arbededen nereye geldik. Bağlayamadım yazıyı. Lakin topluca delirtilmek üzere olduğumuzu söylüyorum. Bu kadar.
Sonlanınca diğerlerine ziyan vermemek için yumruğunu duvara vuranların, dişlerini sıkanların epeyce olduğu bir toplumken, kardan adamlara saldırmaya, elektrik direğiyle hengame etmeye, nihayet savunmasız hayvanları öldürmeye kadar giden bir cinnet hali yaşıyoruz. Kendince münasebetlere sahip öfkeli beşerler topluluğuyuz artık, bu kesin.
Öfke nedir pekala?
“Bir hitabet sanatı” falan değildir doğal evvela. bu biçimde diyenler çıktı bir orta, inanmayın. New York Times’ta Feldman Barret imzalı bir makale okumuştum, (kim bilir ne vakitti?) oradan bir not almışım oysaki; “ ‘öfke’ terimi bir içgüdünün değil, daha hayli acılık, düşmanlık, huysuzluk ve küçümsemeyi içeren çeşitli deneyimlerin/davranışların tümüne verilen” isimmiş. Kötü değil, derli toplu bir tarif işte.
Öfke, denetimden çıktığında yıkıcı hale gelse de büsbütün olağan, çoklukla sağlıklı, insani bir histir. Ben bu biçimde bilirim lakin “duygu tarihçisi” kimi akıllı beşerler bir ‘duygu’nun ne olduğu, hangi ‘duyguların’ ‘öfke’ örnekleri olduğu konusunda hemfikir değiller. Bu çeşit bir tartışmayı sürdürmek beni aşar haliyle lakin “intikam isteği, cinayet içgüdüleri, ahlaki öfke, bedensel uyarılma, sarhoş kavgalarından hangisi ‘öfke’nin değerli bir modülüdür, bu niçinle hangileri bir öfke tarihine aittir?” diye sorulduğuna nazaran karmaşık bir durum var ortada. Ancak “kardan adam” ya da “elektrik direği”yle hengame eden kişi kesin bir öfke ortasında, bunu biliyorum yalnızca. niçinleri de kimse için sır değil sanırım.
Öfkemizi sağlıklı bir halde tabir edebilmek ruh sıhhati için de yararlıdır kuşkusuz. Sağlıklı nasıl söz edilebilir bilmiyorum fakat herbiçimde bu biçimdedir. olağan olarak kendi başına var olan bir his da değil, tetikleyici biroldukça öge var. Başka hislerimizden daha kolay hissedildiği için baş edilmesi kolaydır da aslında. Herkeste tıpkı cins olan bir reaksiyon de değildir, farklı biçimlerde tabir ederiz öfkemizi. Kimi sesini yükseltir, yumruğunu sıkar, kaşını çatar, bazıları çığlık atar, bazıları de bir objeye (canlı, cansız) saldırabilir. Koskoca Leonardo da Vinci kalkmış, öfkeli adamın yapılacak fotoğrafında saçlarının diken diken olması, dişlerinin sıkılması, boynunun şişmesi gerektiğini yazmış notlarında. Demek ki gördüklerimiz öfkeyi tanımlayabilmek için düzgün birer ipucu. Her gün etrafımızda gorebileceğimiz öfkeli beşerler da Vinci’nin resmederken gereli dediği hallere bürünen beşerler değil mi? Şu, Homeros’un İlyada’sında bile Aşil’in öfkesi değil midir öne çıkan?
Kardan adamla hengameyi anlamaya çalışıyorum, mevzuyu dallanıp budaklandırmamın sebebi bu. niye yaparlar bu biçimde? Nathan Filer isimli bir bilim adamı vardır, o bu cins durumları da kapsar halde “sahte şizofreni” olarak açıklıyor durumu. Uydurma ya da değil lakin (şizofreni hasta yakınlarının affına sığınarak belirtiyorum ki) durumumuz tahminen de bu tanımla açıklanmaya daha uygun.
Öfkenin niçinleri oldukçatur dediğim üzere; iş kaybetmek, yaptıklarında başarısız olmak, bir diğeri tarafınca engellenmek, depresyona girmek, uyuşturucu kullanmak birinci aklıma gelenler. Gidip bir kardan adamla ya da elektrik direğiyle hengame etmenin niçinleri bunlar ya da bunlardan biri olabilir pek ala. Vaktinde ABD’de yapılmış bir araştırma okumuştum. Aklımda kala kala “sosyal statüsü” düşük insanların daha fazlaca öfkelendiği kararı kalmış. Toplumsal statünün tümüyle sınıf farklılığıyla ilgili olduğunu sanmam, bir burjuva bireyi de “sosyal statü”sünden hoşnut kalmayabilir. Toplumsal statü ile öfke içindeki bağ, öfkelenin ilişkin olduğu sınıftan bağımsız olarak “engellenen” birey olmasıdır tahminen de. Ancak öfkenin sıklıkla işçi sınıfların daha sık yaşadığı his olduğunu söyleyenlere inanırım. İçinde bulunduğu durum her her neyse, bunun sorumlusunun kendi emekleri, çabaları üzerine heyeti toplumsal yapı olduğunu, bu biçimde söz etmeseler de, bilirler. Kendilerini dışlayan toplumsal yapının yapıp ettikleri o niçinle işçi sınıflarda ortak bir öfke uyandırır. Gelişmesi durumunda bu öfkenin yol açtığı duruma ihtilal dendiği olur çoklukla.
Tarihi kendilerine nazaran açıp kapatmaya pek meraklı Amerikalılar 2016’da Donald Trump’ın Lider seçilmesini “kötülük çağı”nın başlangıcı sayarlar. ABD kaynaklı dünya kadar kötülük olduğunu, bunun da yalnızca Trump’la ilgili olmayacağını bilirim lakin güya doğruluk hissesi var bunda. Demokratik Sosyalist (olsun, kabul ediyorum) Bernie Sanders, “Donald Trump”ın, “kuruluş iktisadından, tertip siyasetinden ve nizam medyasından bıkmış, gerileyen bir orta sınıfın öfkesinden faydalandığını” belirtmişti. Trump’ın seçmenlerinin ‘göçmenlere, ırksal azınlıklara, Siyahların ömrü Değerlidir hareketine, bayanlara karşı hissettikleri ‘büyük öfkeden’ kelam ederler. Ülkemize bakın bakalım, gibisi münasebetlerle öfkelenen kaç insan var.
Kardan adamla arbede eden de tahminen bu cins hislere sahiptir. Bence öfkesinin asıl muhataplarının kendini yönetenler olduğunu bilmesinde yarar var. Yönetenler demişken, bir de onların haklıymış üzere öfkelenmeleri yok mu, epey tutuluyorum.
Diğer olur devletlu öfkesi
E alışılmış. Kendi yapıp ettiklerini otorite haline getirip muhataplarının itaat etmesini bekleyen her devletlu, bu gerçekleşmediğinde öfkelenir haliyle. “Ananı da al git” ya da “dillerini koparırız”, itaat eksikliğine yönelik küçük öfke patlamalarıdır. Fatih Sultan Mehmet’in zirvesini attıran Doğancı Paşa’yı tekme tokat dövmesi tarihte kaldı sanılır ancak yakın bir vakitte Gençlik Bakanlarından birinin Recep beyin tokadına maruz kaldığı sır değildir.
Herkes statüsüne göre öfkelenir. Kardan adama ya da elektrik direğine öfkelenen şahısla, Soma’da maden çalışanına tekme atacak kadar öfkelenen kişi birebir statüde olabilir mi?
Kardan adamla arbededen nereye geldik. Bağlayamadım yazıyı. Lakin topluca delirtilmek üzere olduğumuzu söylüyorum. Bu kadar.