A
admin
Guest
Antik Yunancadan çevirisi, Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat tarafınca yapılan, giriş ve kelamlık kısımları Azra Erhat imzası taşıyan, TTK (1977) yayını yapıtı yorumlarken; müellifin nazarını, söylenceleri Musalardan alıp bize verenin anlayışını aktarmaya çalıştım. Hesiodos, Boiotialı ozan, (M.Ö. 700 civarı) Homeros’un ardılı, tahminen 150 yıl kadar… Babası Kymeli, yani Aiol aslen. Azra Erhat’in deyişiyle “köylü” Homeros’a nazaran. Çünkü günlük ömrü anlatır, kaygısını tasasını, karamsarlığını ortasından taşan. Onu da Anadolu’yu bırakıp geldiği toprakların zorluğuna bağlar muharrir yorumunda. Öteki yanda, anlatım zenginliği itibariyle Homeros’la kıyaslarken ilahların aşkî birleşimini tasvir edişini; pek kuru bulur, Homeros’un “Zeus’la Hera’nın, yatağında seviştiği tanrısal toprağın seriverdiği çimen ve lotusların, altın bulutla örtüldüğü” tahayyülüne kıyasla Hesiodos’un Aphrodite’le Ankhises’in birleşmesini bir çırpıda anlatıverişini. Erhat, Halikarnas Balıkçısı’nın, Hesiodos’un memleketi Helenistan’ı, İonya’nın yanında hayli ilkel bulduğunu, Anadolu topraklarındaki medeniyetin yanına yanaşamayacak düzeyinden dem vurduğunu hatırlatır. Pek de haksız olmadığını söz eder Balıkçı’nın.
“Daha Anadolulu”
tıpkı vakitte, anlıyoruz ki çalışmaları ilerledikçe fark ettiklerini aktarırken; “Hesiodos daha İonyalı, daha Anadoluludur Homeros’tan.” Meselleri, köklerini Anadolu geleneklerinden alır çünkü. “Onu en düzgün biz Anadolulular anlayabiliriz” der, kelamlı geleneğin kökleri bizde olduğundan. Devrimcidir Hesiodos öte yandan. Öykülendirme lisanı ve ölçüleriyle yeni olana kapı açar zira. Toplumsal kaygılardan şikâyetlenmeleri, gündelik ve bayağı olanla kurduğu bağ, Homeros’un destansı karakterlerden hiç vazgeçmeyişine kıyasla çok yenilikçidir, niçini kırsaldaki bir göçmen çocuğu bulunmasına bağlansa da.
Hesiodos’un yapıtları
Theogonia ile İşler ve Günler, Hesiodos’un anlattıkları. Birincisi, ilahların doğuşunu, varoluşun tercümesiymişçesine aktardığı, her bir tanrıyı nitelediği, “bütünü ihata eden Allah” anlayışının çabucak hemen nüfuz etmediği topluma Allah’ın sıfatlarını rablerin her birine yansıtırcasına bölüp sorumluluk paylaştırdığı, onları biraz daha beşere yaklaştırıp anlaşılır kıldığı yapıtı. Musalarla yani Zeus’un dokuz kızıyla başlar Theogonia. O denli ya her şeye ses, nefes verenlerdir onlar. Anlatır onlar aracılığıyla ta başından. Hiçliği içkin Khaos’tan, varlığın nüvesi toprak ana Gaia’ya, onun birleştiği göklerin temsilcisi Uranos’a, daha sonra Gaia’dan doğan Rhea’ya ve vakit içinde özdeşleştirilen Kronos’a… O gelince ki toprak oğullarının en belalısıdır o; kendinden doğanları yer. Tik tak… Vakit (kronos) daima galebe çalar üzere durur ya varoluşa… Ancak akıl ve kalbi bir ortaya koymuş ki en bilinmez olan, vakte da ayar versin tüm donanımıyla, yaratılan. Hakikaten Kronos’un hakkından gelmeyi bilir küçük oğul. Yıldırımlarını, şimşeklerini Kykloplardan alan şanlı Zeus. Bu ortada ismini anmışken, babaları Uranos tarafınca yer altına hapsedilmiş tek gözlü devler Kykloplar; daha evvel Zeus tarafınca kurtarılıp bu güzelliği unutmayanlar, yanındadır Zeus’un. bu biçimdece Titanlarla Olymposluların kıyasıya savaşı Titanomakhia, varoluşun güç istikrarlarının temsili olan ölümsüzler, yarı ölümlüler, hükmedenler, katledenler, taşeron ehiller içinde 11 yıl sürer. Ve nihayet oğul Zeus, olur Zeus Baba.
Didaktik şiirin öncüsü
İkinci yapıtı Hesiodos’un, İşler ve Günler’dir. Babasının mirası olan toprağın adil paylaşımı ve çalışarak hak etmek konusundan bahisle, kardeşi Perses’le halleşmeye çalışmasını, kimi vakit kaygı yanarcasına, kimi vakit kızgınlıkla, kimi vakit başöğretmen edasıyla, her bir insanlık kederine, en epey da faziletlerine vurgu yaparak, kavgaysa hengame, çalışmaksa çalışmak, istikrar ve ölçüyse de gani anlatır, rablerin her birinin rolünü de yerli yerinde kullanarak. bu biçimdelikle didaktik şiirin de öncüsüdür Hesiodos, başlangıcını Homeros’un yaptığı, Yunan kozmogonisini sistem kurarcasına anlatmanın yanı sıra. olarak Pandora’yı yaratıp insanlığın, bile isteye zorlukları kucaklamasına niye olacak olayların sorumlusu sayılan bayan figürünü başlarına kaygı ederken şu biçimde der Zeus:
“İapetosoğlu, sivri akıllı kişi, seviniyorsun ateşi çaldın, beni aldattın diye, lakin bil ki sıkıntı açtın kendi başına da: Çaldığın ateşe karşılık bir bela, o denli bir bela salacağım ki insanlara, sevmeye okşamaya doyamayacaklar bu belayı”
Daha evvel de Prometheus’un, verdiği bir ziyafette Zeus’u kandırıp ortaya gelen öküzün kemiklerini Zeus’a, etlerini insanlara yedirme teşebbüsü… İlahın, Prometheus’un ciğerlerini bir kartala her gün didikletip her gün bir daha güzelleştirerek acı çekmeyi daim, vefatı hariç kılan cezaya hükmetmesi… Tüm bu meseller ilahi katmanların, adalet terazisini kullanış ustalığını gösterirken bir yandan, öteki yandan da insanlığın, anlayış geliştirmek için evrime tâbi kılınışına nasıl da anlatımlı birer örnektir. Bilginin sorumlusu Musalar iken Homeros’un nazarında, Hesiodos için tecrübedir, her ne kadar Musalara sorup dinlese de… İşte bu noktada Batı’daki ampirik bilginin temellerinin atıldığına tanıklık ederiz. Olağan ki verilecek epey kıssa, alınacak epey pay var daha bu efsanelerden lakin birinci ışıyanları aktarmakla yetiniyorum şimdilik…
İnsanoğlunun yazgısı
Son bir not daha; Hesiodos, İşler ve Günler’de insanlığın beş farklı çağından kelam ettiği soylar efsanesinde “İnsanın Altın Çağı”nı anlatırken der ki: “bu biçimdelar Kronos’un gökleri tuttuğu vakit içinderdı. Rabler üzere yaşıyordu beşerler. Dertsiz, rahat, acısız, sıkıntısız. Belalı ihtiyarlık çökmüyordu üstlerine (…) Dünyanın varı yoğu onlarındı. Toprak resen rahmet saçıyordu. Sayısız nimetler ortasında rahat, mutlu yaşayıp gidiyordu insanoğulları tarlalarında” daha sonrası malum… Ayrılıp rablerden düştüler dünya kederlerine… Prometheus ateşi verirken beşere, insan olma sorumluluğunu da vermiş oldu tahminen de bir bakıma. Tecellisi buydu beşere biçilen hakikatin tahminen. Ve tahminen de düştüğü dünyadan çıkmak, tekrar yükselmek ilişkin olduğu yere, sonuncu mukadderatı tecelli ettiğinde
Anadolu’daki en büyük zeytinyağı fabrikası
Hatay’ın İskenderun ilçesinde, Antik Roma Dönemi’ne ilişkin, 5-6. yüzyıla tarihlenen bir zeytinyağı fabrikası kazılarla gün yüzüne çıkarıldı. Hatay Müze Müdürlüğü tarafınca İskenderun Aşkarbeyli mıntıkasında yürütülen hafriyat çalışmaları hakkında bilgi veren Hatay Arkeoloji Müzesi Müdürü Ayşe Ersoy, Hatay’ın Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Roma, İskenderiye ve İstanbul’dan daha sonra dünyanın dördüncü büyük kenti olduğunu belirtti. Ersoy “Burada gördüğünüz ise İskenderun’daki bir zeytinyağı fabrikası. Bildiğimiz kadarı ile Anadolu’nun hiç bir yerinde bu kadar büyük bir zeytinyağı fabrikası yok. Burada bölgeden toplanan zeytin fabrikada presleniyor, yıkanıyor, sonrasındasında havuzlarda dinlendiriliyor ve daha sonrasında saklama kaplarında, buradan gemilerle ihraç ediliyordu. İskenderun açısından Roma Dönemi’ne ilişkin bu biçimde bir zeytinyağı fabrikasının bulunması gurur verici bir olay. Bu alanı antik zeytinyağı fabrikası olarak müze haline dönüştürüp ziyarete açmayı düşünüyoruz. 10 dönümlük bir alanda çalışma yapıyoruz” dedi.
“Daha Anadolulu”
tıpkı vakitte, anlıyoruz ki çalışmaları ilerledikçe fark ettiklerini aktarırken; “Hesiodos daha İonyalı, daha Anadoluludur Homeros’tan.” Meselleri, köklerini Anadolu geleneklerinden alır çünkü. “Onu en düzgün biz Anadolulular anlayabiliriz” der, kelamlı geleneğin kökleri bizde olduğundan. Devrimcidir Hesiodos öte yandan. Öykülendirme lisanı ve ölçüleriyle yeni olana kapı açar zira. Toplumsal kaygılardan şikâyetlenmeleri, gündelik ve bayağı olanla kurduğu bağ, Homeros’un destansı karakterlerden hiç vazgeçmeyişine kıyasla çok yenilikçidir, niçini kırsaldaki bir göçmen çocuğu bulunmasına bağlansa da.
Hesiodos’un yapıtları
Theogonia ile İşler ve Günler, Hesiodos’un anlattıkları. Birincisi, ilahların doğuşunu, varoluşun tercümesiymişçesine aktardığı, her bir tanrıyı nitelediği, “bütünü ihata eden Allah” anlayışının çabucak hemen nüfuz etmediği topluma Allah’ın sıfatlarını rablerin her birine yansıtırcasına bölüp sorumluluk paylaştırdığı, onları biraz daha beşere yaklaştırıp anlaşılır kıldığı yapıtı. Musalarla yani Zeus’un dokuz kızıyla başlar Theogonia. O denli ya her şeye ses, nefes verenlerdir onlar. Anlatır onlar aracılığıyla ta başından. Hiçliği içkin Khaos’tan, varlığın nüvesi toprak ana Gaia’ya, onun birleştiği göklerin temsilcisi Uranos’a, daha sonra Gaia’dan doğan Rhea’ya ve vakit içinde özdeşleştirilen Kronos’a… O gelince ki toprak oğullarının en belalısıdır o; kendinden doğanları yer. Tik tak… Vakit (kronos) daima galebe çalar üzere durur ya varoluşa… Ancak akıl ve kalbi bir ortaya koymuş ki en bilinmez olan, vakte da ayar versin tüm donanımıyla, yaratılan. Hakikaten Kronos’un hakkından gelmeyi bilir küçük oğul. Yıldırımlarını, şimşeklerini Kykloplardan alan şanlı Zeus. Bu ortada ismini anmışken, babaları Uranos tarafınca yer altına hapsedilmiş tek gözlü devler Kykloplar; daha evvel Zeus tarafınca kurtarılıp bu güzelliği unutmayanlar, yanındadır Zeus’un. bu biçimdece Titanlarla Olymposluların kıyasıya savaşı Titanomakhia, varoluşun güç istikrarlarının temsili olan ölümsüzler, yarı ölümlüler, hükmedenler, katledenler, taşeron ehiller içinde 11 yıl sürer. Ve nihayet oğul Zeus, olur Zeus Baba.
Didaktik şiirin öncüsü
İkinci yapıtı Hesiodos’un, İşler ve Günler’dir. Babasının mirası olan toprağın adil paylaşımı ve çalışarak hak etmek konusundan bahisle, kardeşi Perses’le halleşmeye çalışmasını, kimi vakit kaygı yanarcasına, kimi vakit kızgınlıkla, kimi vakit başöğretmen edasıyla, her bir insanlık kederine, en epey da faziletlerine vurgu yaparak, kavgaysa hengame, çalışmaksa çalışmak, istikrar ve ölçüyse de gani anlatır, rablerin her birinin rolünü de yerli yerinde kullanarak. bu biçimdelikle didaktik şiirin de öncüsüdür Hesiodos, başlangıcını Homeros’un yaptığı, Yunan kozmogonisini sistem kurarcasına anlatmanın yanı sıra. olarak Pandora’yı yaratıp insanlığın, bile isteye zorlukları kucaklamasına niye olacak olayların sorumlusu sayılan bayan figürünü başlarına kaygı ederken şu biçimde der Zeus:
“İapetosoğlu, sivri akıllı kişi, seviniyorsun ateşi çaldın, beni aldattın diye, lakin bil ki sıkıntı açtın kendi başına da: Çaldığın ateşe karşılık bir bela, o denli bir bela salacağım ki insanlara, sevmeye okşamaya doyamayacaklar bu belayı”
Daha evvel de Prometheus’un, verdiği bir ziyafette Zeus’u kandırıp ortaya gelen öküzün kemiklerini Zeus’a, etlerini insanlara yedirme teşebbüsü… İlahın, Prometheus’un ciğerlerini bir kartala her gün didikletip her gün bir daha güzelleştirerek acı çekmeyi daim, vefatı hariç kılan cezaya hükmetmesi… Tüm bu meseller ilahi katmanların, adalet terazisini kullanış ustalığını gösterirken bir yandan, öteki yandan da insanlığın, anlayış geliştirmek için evrime tâbi kılınışına nasıl da anlatımlı birer örnektir. Bilginin sorumlusu Musalar iken Homeros’un nazarında, Hesiodos için tecrübedir, her ne kadar Musalara sorup dinlese de… İşte bu noktada Batı’daki ampirik bilginin temellerinin atıldığına tanıklık ederiz. Olağan ki verilecek epey kıssa, alınacak epey pay var daha bu efsanelerden lakin birinci ışıyanları aktarmakla yetiniyorum şimdilik…
İnsanoğlunun yazgısı
Son bir not daha; Hesiodos, İşler ve Günler’de insanlığın beş farklı çağından kelam ettiği soylar efsanesinde “İnsanın Altın Çağı”nı anlatırken der ki: “bu biçimdelar Kronos’un gökleri tuttuğu vakit içinderdı. Rabler üzere yaşıyordu beşerler. Dertsiz, rahat, acısız, sıkıntısız. Belalı ihtiyarlık çökmüyordu üstlerine (…) Dünyanın varı yoğu onlarındı. Toprak resen rahmet saçıyordu. Sayısız nimetler ortasında rahat, mutlu yaşayıp gidiyordu insanoğulları tarlalarında” daha sonrası malum… Ayrılıp rablerden düştüler dünya kederlerine… Prometheus ateşi verirken beşere, insan olma sorumluluğunu da vermiş oldu tahminen de bir bakıma. Tecellisi buydu beşere biçilen hakikatin tahminen. Ve tahminen de düştüğü dünyadan çıkmak, tekrar yükselmek ilişkin olduğu yere, sonuncu mukadderatı tecelli ettiğinde
Anadolu’daki en büyük zeytinyağı fabrikası
Hatay’ın İskenderun ilçesinde, Antik Roma Dönemi’ne ilişkin, 5-6. yüzyıla tarihlenen bir zeytinyağı fabrikası kazılarla gün yüzüne çıkarıldı. Hatay Müze Müdürlüğü tarafınca İskenderun Aşkarbeyli mıntıkasında yürütülen hafriyat çalışmaları hakkında bilgi veren Hatay Arkeoloji Müzesi Müdürü Ayşe Ersoy, Hatay’ın Roma İmparatorluğu Dönemi’nde Roma, İskenderiye ve İstanbul’dan daha sonra dünyanın dördüncü büyük kenti olduğunu belirtti. Ersoy “Burada gördüğünüz ise İskenderun’daki bir zeytinyağı fabrikası. Bildiğimiz kadarı ile Anadolu’nun hiç bir yerinde bu kadar büyük bir zeytinyağı fabrikası yok. Burada bölgeden toplanan zeytin fabrikada presleniyor, yıkanıyor, sonrasındasında havuzlarda dinlendiriliyor ve daha sonrasında saklama kaplarında, buradan gemilerle ihraç ediliyordu. İskenderun açısından Roma Dönemi’ne ilişkin bu biçimde bir zeytinyağı fabrikasının bulunması gurur verici bir olay. Bu alanı antik zeytinyağı fabrikası olarak müze haline dönüştürüp ziyarete açmayı düşünüyoruz. 10 dönümlük bir alanda çalışma yapıyoruz” dedi.